IV Sympozjum Przyrodnicze

Prezentacja na temat: "IV Sympozjum Przyrodnicze"— Zapis prezentacji:

1 IV Sympozjum Przyrodnicze
Bogactwa naturalne skorupy ziemskiej Wiktoria Szczęsna Amelia Bącal Maciej Pejcz Klasa II d r

2 Skorupa ziemska Jest najbardziej zewnętrzną, skalną i niejednorodną warstwą Ziemi. Zajmuje tylko 1,4% objętości globu oraz 0,3% jego masy, jest jednak najbardziej zróżnicowaną chemicznie i fizycznie geosferą. Materia tworząca skorupę ziemską znajduje się głównie w stałym stanie skupienia, a jedynie lokalnie, w ogniskach magmowych, występuje stop krzemianowy w stanie ciekłym. Jest zbudowana głównie z tlenu i krzemu oraz żelaza, glinu, magnezu, wapnia, sodu i potasu. W miarę wzrostu głębokości maleje zawartość krzemu, sodu i potasu, rośnie zaś zawartość wapnia, żelaza i magnezu. Prawidłowości te są bardzo charakterystyczne dla budowy Ziemi: na powierzchni dominują lekkie, sodowo-potasowe krzemiany, w miarę wzrostu głębokości rośnie zaś zawartość żelaza i magnezu, czego kulminacją jest istnienie żelazowo-niklowego jądra.

3 Skorupa ziemska W obrębie skorupy ziemskiej wyróżniamy 2 kompleksy skał: 1) skorupę kontynentalną (granitową) - jest to strefa nieciągła, tworząca bloki kontynentalne. Zbudowana jest z tlenu, glinu i krzemu, stąd nazywa się ją często "sial". Charakteryzuje się gęstością 2,7 g/cm³. Jej przeciętna grubość wynosi km, a pod największymi masywami górskimi dochodzi niekiedy do 70 km. 2) skorupę oceaniczną(bazaltową) - jest to strefa ciągła, leżąca pod skorupą kontynentalną i tworząca dna oceaniczne. Zbudowana jest głównie z tlenu, krzemu i magnezu, stąd określana jest często jako "sima". Posiada większą gęstość od skorupy granitowej - 3 g/cm³. Jest ponadto od niej znacznie cieńsza, gdyż jej grubość wynosi od 6 do 11 km.

4 Surowce mineralne w skorupie ziemskiej
Skorupa ziemska zbudowana jest ze skał, które składają się z mniejszych komponentów zwanych minerałami. Minerał to związek chemiczny, który powstaje w skorupie ziemskiej w sposób naturalny, np. kwarc, mika, dolomit, sól. Niektóre minerały są bardzo cenione ze względu na rzadkość ich występowania, a także na nieprzeciętne właściwości fizyczne takie jak: twardość, przezroczystość, czy barwę. Są to np. agat, turkus, czy opal. Naukowcy na świecie wyróżnili około 3000 różnych minerałów ale tylko około 100 zaliczamy do minerałów pospolitych. Aż 74% całej objętości skorupy ziemskiej to dwa pierwiastki tlen i krzem. Zaś na pozostałe 24,28% przypada: glin i żelazo, wapń oraz sód, potas oraz magnez .

5 Surowce mineralne - właściwości
Zdecydowana większość minerałów ma budowę krystaliczną (ich cząsteczki są uporządkowane), do wyjątków należą minerały zwane ciałami bezpostaciowymi o bezładnej budowie wewnętrznej takie jak bursztyn. Skład chemiczny i cechy budowy krystalicznej decydują o właściwościach fizycznych danego minerału. Minerały powstają w procesach krystalizacji ze stopów krzemianowych magmy (np. kwarc, skalenie), z roztworów nasyconych (np. kalcyt) na skutek procesu wietrzenia chemicznego, czy na skutek przeobrażenia.

6 Surowce mineralne - wstęp
Najliczniejsze minerały występujące to krzemiany (związek tlenu i krzemu z domieszką innych pierwiastków). Krzem w połączeniu z glinem, żelazem i magnezem tworzą granit, glinę, piasek. Granit to skała gruboziarnista, zawiera skaleń, mikę i kwarc. Kwarc to dwutlenek krzemu, jego fioletową odmianą jest ametyst. Skały wapienne tworzy wapień, w skład którego wchodzą wapń, tlen i węgiel.

7 Surowce mineralne w skorupie ziemskiej
Skorupa w porównaniu z głębszymi warstwami jest silnie wzbogacona w rzadkie pierwiastki, w tym pierwiastki promieniotwórcze produkujące ciepło. O ile więc tylko ok. 0,6% wszystkich krzemianów Ziemi zawartych jest w skorupie kontynentów, znajduje się w niej od procent ziemskiej zawartości takich par izotopów, jak rubid-stront, uran-ołów, samar-lutet, ale też i bardziej popularnych pierwiastków trwałych, jak złoto, platyna, srebro, siarka, fluor, chlor i inne.

8 Surowce mineralne w skorupie ziemskiej
Minerały, które mają duży udział w budowie skał nazywa się minerałami skałotwórczymi. Spośród kilkunastu tysięcy znanych minerałów tylko 250 zalicza, się do skałotwórczych. Najbardziej powszechne z nich to: kwarc, kalcyt, dolomit, minerały iłowe (uwodnione tlenki krzemu i glinu), skalenie (glinokrzemiany i krzemiany potasu, żelaza, magnezu), pirokseny i amfibole (krzemiany żelaza, magnezu i in.), oraz oliwin (krzemiany żelaza i magnezu). Istotne są również minerały złożone, które stanowią surowce do produkcji różnych wyrobów. Ich nagromadzenie w większych ilościach na stosunkowo niewielkiej powierzchni nazywa się złożem mineralnym. Do podstawowych minerałów złożowych należą: rudy żelaza (piryt, limonit, magnetyt, hematyt), rudy aluminium (boksyty), rudy cynku i ołowiu (galena, blenda cynkowa), kruszce metali kolorowych, np. miedzi, czy kruszce metali szlachetnych, takich jak złoto, srebro, czy platyna.

9 Podział minerałów, ze względu na zastosowanie:
surowce energetyczne - węgiel kamienny, węgiel brunatny, bituminy (łupki bitumiczne, ropa naftowa, wosk ziemny, gaz ziemny). rudy metali żelaznych - żelazo, mangan, chrom, nikiel, kobalt, wolfram, wanad, molibden rudy metali kolorowych - cynk, cyna, miedź, ołów, arsen, rtęć metale szlachetne - złoto, srebro, platynowce rudy metali lekkich - glin, magnez, beryl surowce chemiczne - sól kamienna, sól potasowa, saletry, fosforyty, gips, siarka surowce skalne - granity, sjenity, bazalty, piaskowce, wapienie, gliny, żwiry, piaski. surowce ceramiczne i surowce ogniotrwałe - wapienie, margle, gliny, iły, kaoliny, kamienie szlachetne i kamienie półszlachetne (diament, beryl, szafir, szmaragd, rubin, agat, turkus, opal).

10 Skład chemiczny skorupy ziemskiej (do głębokości 16 km)

11 Skały Minerały mogą się ze sobą połączyć i wtedy tworzą skałę. Skała to składnik skorupy ziemskiej powstały w procesie naturalnym odznaczający się określonym składem mineralnym, oraz przybierający określoną strukturę (budowę wewnętrzną) i teksturę (sposób przestrzennego ułożenia składników). Rodzaj skały określa się na podstawie jej składu mineralnego, struktury oraz tekstury. Właściwości te są ściśle związane się z procesami, przy udziale których powstawała. Ze względu na skład mineralny wyróżnia się skały: monomineralne (złożone z jednego minerału), oraz polimineralne (w których składzie znajdujemy wiele minerałów).

12 Rodzaje Skał Skały osadowe powstają w wyniku osadzania minerałów lub okruchów skał w zbiornikach wodnych lub w środowisku lądowym (sedymentacja). Skały osadowe mogą się także utworzyć w związkach chemicznych pozostałych po wyparowaniu wody. Skały tego rodzaju tworzą się jednak najczęściej w wyniku wietrzenia. Wietrzenie wywołuje rozluźnienie spoistości skał. Rozdrobnione, bądź rozpuszczone cząstki mineralne łatwo ulegają procesom transportu i osadzania. Ze względu na sposób powstawania, skały osadowe można podzielić na trzy grupy: okruchowe pochodzenia organicznego pochodzenia chemicznego.

13 Rodzaje Skał Skały magmowe powstają wskutek zastygania magmy. Uwzględniając sposób oraz przebieg całego procesu krystalizacji, można rozróżnić dwa rodzaje skał magmowych: głębinowe (wykształciły się w wyniku powolnego krzepnięcia magmy, wysokiego ciśnienia, oraz wysokiej temperatury, przekraczającej 500°C) gdzie ów proces wykrystalizowania minerałów ma miejsce bardzo głęboko pod ziemią oraz wylewne (powstają w wyniku szybkiego zastygnięcia lawy, na skutek czego nie ma czasu na wykształcenie się dużych kryształów), gdzie cały proces krzepnięcia jest blisko powierzchni ziemi . Najbardziej powszechną skałą magmowa głębinową jest granit. Można w nim bez trudu rozpoznać i odróżnić poszczególne minerały. Głównymi minerałami budującymi skały głębinowe są kwarc, skalenie, plagioklazy, amfibole, oliwin, oraz biotyt.

14 Rodzaje Skał Skały przeobrażone, inaczej skały metamorficzne, powstają w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury, a czasem także czynników chemicznych na istniejące już skały magmowe, czy osadowe. Najpowszechniejsze z nich to: marmur (powstający z wapieni), kwarcyt (powstający z piaskowców), grafit (z węgla kamiennego) czy chociażby gnejsy , które powstają z granitów oraz łupki (powstające z iłowców). Skały metamorficzne mają liczne zastosowanie w budownictwie z uwagi na dużą odporność, oraz walory estetyczne (np. marmur, czy łupki).

15 Wykorzystanie skał Skały mają duże zastosowanie w gospodarce. Gromadzą się one często w dużych ilościach, tworząc tzw. złoża mineralne (naturalne nagromadzenie użytecznych minerałów). Występują one w postaci pokładów, żył, soczewek lub gniazd. Jeśli są one łatwo dostępne i odpowiednio duże nadają się do eksploatacji. Największe znaczenie spośród nich mają tzw. surowce energetyczne: ropa naftowa, węgiel kamienny, węgiel brunatny, torfy i łupki bitumiczne, oraz surowce budowlane: granity, bazalty, gnejsy, łupki krystaliczne, piaski, piaskowce, żwiry i zlepieńce oraz marmury. Duże zastosowanie ma także siarka i skały zawierające potas i fosfor, gdyż służą do produkcji nawozów mineralnych i innych artykułów chemicznych. Ponadto do produkcji cementu stosuje się skały węglanowe: wapienie, margle i kredę.

16 Złoża minerałów Węgiel kamienny
Jest to skała osadowa pochodzenia roślinnego, zawierająca % pierwiastka węgla, powstała głównie w karbonie (era paleozoiczna) ze szczątków roślinnych, które bez dostępu tlenu uległy uwęgleniu. Wykorzystywana jest jako źródło ciepła i energii. W Polsce główne miejsce występowania to Górnośląski Okręg Przemysłowy: np. Ruda Śląska, Chorzów, Lubelskie Zagłębie Węglowe: np. Bogdanka Na świecie główne miejsce występowania to Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Polska, Ukraina, Rosja (Peczorskie, Kuźnieckie, Czeremchowskie), Kazachstan, Chiny( na północ od rzeki Jangcy), Indie (okolice Kalkuty), USA (Apallachy, G. Skaliste), Brazylia, Kolumbia, RPA , Australia

17 Złoża minerałów Węgiel brunatny
Jest to skała osadowa pochodzenia organicznego roślinnego powstała w trzeciorzędzie w erze kenozoicznej ze szczątków roślin obumarłych bez dostępu powietrza. Stanowi formą pośrednią między torfem i węglem kamiennym. W Polsce główne miejsce występowania to Bełchatów, Turoszów, i Konin. Na świecie główne miejsce występowania to Niemcy (Kolonia, Drezno), Polska, Czechy, Rosja (okolice Moskwy, Ural, Irkuck), Chiny, USA (Dakota), Australia

18 Charakterystyka minerałów Ropa naftowa
Powstała w okresach transgresji morskich, gdzie ze szczątków roślinnych i zwierzęcych na dnie zbiorników wodnych wytwarzały się gaz i ropa W Polsce główne miejsce występowania to Dębno, Krosno Odrzańskie, Kamień Pomorski, Jasło, Krosno, Robczyce Na świecie główne miejsce występowania to Arabia Saudyjska (wschodnia część kraju), Rosja (Zagłębia: Zachodniosyberyjskie, Peczorskie, Uralsko_Wołżańskie), USA (zatoka Meksykańska, Teksas, Kolorado, Nowy Meksyk, Alaska), Iran, Chiny, Meksyk, Wenezuela (Maracaibo), Norwegia (Szelf M. Północnego), Libia, Egipt, Nigeria, szelf M. Północnego (Norwegia, Wlk. Brytania), Kanada, wybrzeże M. kaspijskiego (Kazachstan, Uzbekistan), Kuwejt, Katar, ZEA, Jawa, Borneo

19 Złoża minerałów Gaz ziemny (złoża samodzielne, bez ropy naftowej)
Złoża powstały w okresach transgresji morskich, gdzie ze szczątków roślinnych i zwierzęcych na dnie zbiorników wodnych wytwarzały się gaz i ropa W Polsce główne miejsce występowania to Przemyśl, Lubaczów (podkarpackie), Brońsko, Kościan, Załęcze (Wielkopolska) Na świecie główne miejsce występowania to Holandia, Niemcy, szelf M. Północnego (Norwegia, Wlk. Brytania)Rosja, Uzbekistan, Turkmenistan, Arabia Saudyjska, Indonezja, Algieria, Libia, Egipt, USA, Kanada, Wenezuela, Kolumbia, Argentyna, Australia

20 Złoża minerałów Sól kamienna
Jest to monomineralna skała zbudowana z halitu, powstaje na skutek odparowania i krystalizacji roztworów z wody morskiej lub słonych jezior. Pokłady powstały w permie i neogenie. W Polsce główne miejsce występowania to Sieroszowice, Inowrocław, Ciechocinek, Kłodawa, Bochnia, Wieliczka

21 Złoża minerałów Siarka
Powstała w wyniku biologicznej redukcji siarczanu wapnia przez mikroorganizmy. Zawartość siarki w skale maksymalnie dochodzić może do 70%, a średnio wynosi 25–30% Wydobycie siarki rodzimej spadło znacząco ze względu na znaczący wzrost produkcji siarki z odzysku z zasiarczonych złóż gazu ziemnego i ropy naftowej. Obecnie ponad 90% siarki uzyskuje się z odsiarczania spalin i paliw. powstanie złóż siarki w Polsce wiąże się z oddziaływaniem procesów chemicznych na pokłady gipsów w trzeciorzędzie. W Polsce główne miejsce występowania to Tarnobrzeg, Osiek.

22 Złoża minerałów Gips Jest to monomineralna, pospolita skała osadowa.
Powstawała na przestrzeni wszystkich er, zarówno w wodzie jaki i lądzie wskutek gromadzenia się różnych składników mineralnych W Polsce główne miejsce występowania to Nida

23 Złoża minerałów Wapienie
Jest to skała osadowa organiczna, powstała z luźnego osadu wapiennego, który w wyniku różnych procesów ulega lityfikacji (zlepianie się luźnych ziaren). Powstawanie związane jest z sedymentacją muszli w środowisku wodnym. W Polsce występuje głównie w jura Częstochowa (Jura Krakowsko -Częstochowska)

24 Złoża minerałów Piaskowce
Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (proces przemiany skały luźnej w zwięzłą) piasku pochodzącego z wietrzenia skał za pomocą spoiwa. Mówiąc inaczej są to zlepione lepiszczem w wyniku diagenezy ziarenka piasku W Polsce główne miejsce występowania to Karpaty, Kaszuby, Małopolska, Góry Świętokrzyskie, góry stołowe i Złotoryja.

25 Złoża minerałów Granity
Jest to najpospolitsza skała magmowa. Granit przybiera różne barwy, najczęściej szare, jasnoszare, niekiedy prawie białe, białoróżowe, zielone, czerwone, ciemnoszare i inne. Występuje w utworach wszystkich er i na wszystkich kontynentach. W Polsce główne miejsce występowania to Strzegom, Strzelin (Sudety) i masyw karkonoski.

26 Złoża minerałów Rudy cynku i ołowiu
Powstały w wyniku akumulacji minerałów w szczelinach skalnych przez roztwory wód juwenilnych oraz na skutek zalewów morza i odsłaniania lądu w klimacie ciepłym i suchym. Zazwyczaj z rudami ołowiu i cynku występują złoża srebra i kadmu. W Polsce główne miejsce występowania to Olkusz, Bytom, Zawiercie

27 Złoża minerałów Rudy miedzi
Powstały na skutek akumulacyjnej działalności wód, które transportowały zwietrzelinę zawierającą minerał miedzi lub w skutek krystalizacji magmy lub lawy powstawały jako złoża pochodzenia osadowego, które gromadziły się podczas licznych transgresji morskich w erze paleozoicznej W Polsce główne miejsce występowania to Polkowice, Sieroszowice, Lubin, Rudna

28 Złoża minerałów Rudy żelaza
Są to skały pochodzenia magmowego i osadowego, powstałe już w prekambrze i erze paleozoicznej na skutek silnych ruchów tektonicznych i zalewania wodami morskimi; W Polsce główne miejsce występowania to rejon Suwałk (miejscowość Krzemianka), Suwalszczyzna (teren Wigierskiego PN -nie eksploatowane), Sudety (nie eksploatowane), wobec powyższego sprowadzamy głównie ze Szwecji. Na świecie główne miejsce występowania to Chiny, Brazylia, Australia, Rosja, USA, Indie, Ukraina, Szwecja, Francja USA, RPA, Kanada

29 Złoża minerałów Rudy uranu
Pierwiastek ten występuje naturalnie w postaci związków chemicznych, tworzy minerały. W Polsce główne miejsce występowania to Rudawy Janowickie (Miedzianka, Kowary), Masyw Śnieżnika, G. Świętokrzyskie, G. Izerskie, nie eksploatowane od lat 50 tych XX wieku (wcześniej eksploatowane przez ZSRR) Na świecie główne miejsce występowania to Kanada, USA, Republika Demokratyczna Konga, Australia, RPA, Namibia, Niger, Rosja, Uzbekistan, Francja

30 Złoża minerałów Boksyty
Wodorotlenki aluminium powstają w klimacie gorącym i wilgotnym w wyniku wietrzenia glinokrzemianów. W Polsce niewielkie złoża występują koło Nowej Rudy na Dolnym Śląsku, wiekszość surowca sprowadzamy z Węgier.

31 Złoża minerałów Marmur
Powstaje z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów W Polsce główne miejsce występowania to Sudety (Masyw Śnieznika), G. Swietokrzyskie Na świecie główne miejsce występowania to Włochy (Carrera), Chorwacja (Wyspa Brac)

32 Złoża "minerałów" Bursztyn
Jest to substancja organiczna - kopalna żywica, która powstała w warunkach naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat (pochodzi z utworów trzeciorzędowych). Zawiera niekiedy szczątki roślin lub zwierzątdrzew iglastych Skład chemiczny: mieszanina kilkudziesięciu różnych związków, o średniej zawartości ok. 67 do 81% węgla i ok. 1% siarki;jest substancją organiczną, żywicą kopalną, resztę stanowią tlen i wodór. Jednym ze składników jest kwas bursztynowy. W Polsce główne miejsce występowania złóż to Górka Lubartowska, Przeróbka, Wyślinka i Możdżanów. Największe znane złoża bursztynów, szacowane na 90% całych zasobów światowych, zlokalizowane są w obwodzie kaliningradzkim (Rosja)

33 Metody wydobywania surowców mineralnych
Metoda odkrywkowa - wszelkie prace wydobywcze odbywają się na powierzchni, a proces wydobywczy odbywa się poprzez odkrywanie kolejnych warstw surowców. jej zaletą jest bardzo niski koszt wydobycia, wadą jest wielka degradacja środowiska. Kopalnie odkrywkowe mogą wydobywać węgiel zlokalizowany stosunkowo płytko. W Polsce ta metodą wydobywa się głównie węgiel brunatny, piaski, siarkę, surowce skalne, miedź

34 Metody wydobywania surowców mineralnych
Metoda głębinowa - zaletą takich zakładów jest to, że mogą wydobywać surowiec nawet w silnie zurbanizowanych regionach. Nie potrzebują bowiem zbyt wiele miejsca na powierzchni. Kopalnie głębinowe umożliwiają sięgnięcie do złóż leżących nawet ponad kilometr pod powierzchnią. W Polsce wydobywamy tak węgiel kamienny. Metoda otworowa - polega na odwierceniu otworów eksploatacyjnych, do których wprowadzone są współśrodkowe rury, którymi do złoża tłoczy się przegrzaną wodę i sprężone powietrze, oraz wydobywa wytopiony surowiec (np: siarkę).

35 Metody wydobywania surowców mineralnych
Odwierty pionowe (odwierty wiertnicze) - prowadzenie odwiertów wiertniczych poprzez które wydobywa się płynne surowce, a więc ropę naftową i gaz ziemny; Metoda górnicza – w Polsce prowadzono prace górnicze w kilku rejonach, między innymi na Dolnym Śląsku oraz w Górach Świętokrzyskich. Wydobywano tam rudy kruszconośne - srebra, złota, ołowiu, miedzi i żelaza. W Bochni i Wieliczce eksploatowano od XIII wieku sól kamienną

36 Surowce mineralne w Polsce
Polska to kraj zasobny w surowce mineralne, rozmieszczenie i ilość złóż surowcowych jest jednak zróżnicowana. Występowanie bogactw naturalnych wiąże się z przeszłością geologiczną, zjawiskami, jakie zachodziły przez miliony lat oraz budową geologiczną.

37 Surowce mineralne w Polsce
Rozmieszczenie surowców jest nierównomierne. Najwięcej występuje ich w południowej części kraju: Sudety Przedgórze Sudeckie Wyżyna Śląska Wyżyna Małopolska Wyżyna Lubelska Najmniej zasobnymi obszarami Polski w surowce mineralne są: Pojezierze Pomorskie Pojezierze Mazurskie Nizina Mazowiecka Nizina Podlaska

38 Surowce mineralne w Polsce
Węgiel kamienny Węgiel brunatny Ropa naftowa i gaz Rudy żelaza Rudy miedzi Rudy cynku i ołowiu Nikiel Cyna Arsen z domieszką złota Siarka Sól kamienna i potasowo – magnezowa Fosforyty Baryt Granity Kwarcyty Kreda pisząca Wapienie, margle, dolomity Gipsy Piaskowce Kaolin Piaski szklarskie Piaski i żwiry

39 Najważniejsze surowce w gospodarce Polski
Nasz kraj jest bardzo zasobny w surowce mineralne. Znajdujemy się w czołówce państw o najwyższych zasobach węgla kamiennego i brunatnego, rudy miedzi, cynku i ołowiu, a także siarki czy soli kamiennej. W starożytności słynęliśmy z wydobycie drogocennego bursztynu. Węgiel kamienny jest najważniejszym surowcem wydobywanym w Polsce. Jego złoża znajdują się w trzech zagłębiach: Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW), Lubelskie Zagłębie Węglowe (LZW) i Dolnośląskie Zagłębie Węglowe (DZW). Węgiel brunatny, drugi pod względem ważności polski surowiec, jest niemal w całości wykorzystywany w energetyce (98% dużych elektrowni jest nim zasilane). Jego najważniejsze złoża to Bełchatów (57% krajowego wydobycia) oraz Turów koło Bogatyni. W Polsce występują także złoża ropy naftowej, głównie w Karpatach i na Niżu Polskim.

40 Najważniejsze surowce w gospodarce Polski
Posiadamy także duże złoża siarki, występują one w północnej części zapadliska przedkarpackiego. Polskie złoża soli kamiennej ocenia się na 80 mld ton. Podstawowe znaczenie mają obecnie złoża w centralnej części naszego kraju (Kłodawa, Mogilno, Góra). Obszar występowania rudy miedzi od Lublina do Bytomia Odrzańskiego, jest to obszar na 60 km długi i na 20 km szeroki. Rudy cynku i ołowiu występują na obszarze śląsko-krakowskim (północno-wschodnie obrzeże Górnośląskiego Zagłębia Węglowego). Na terenie naszego kraju występują także złoża surowców skalnych wykorzystywanych w budownictwie np. granitu czy dolomitu.

41 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Ropa naftowa
W Polsce znajduje się osiemdziesiąt dziewięć udokumentowanych złóż ropy, w tym – trzydzieści dwa w Karpatach, jedenaście na przedgórzu karpackim, czterdzieści jeden na teranie Niżu Polskiego i dwa w obszarze polskiej strefy ekonomicznej Bałtyku. Złoża w Karpatach są najstarszym na świecie ośrodkiem górnictwa ropy naftowej. Złoża karpackie występują przede wszystkim w śląskiej jednostce tektonicznej, są to głównie złoża strukturalne, ale także strukturalno-litologiczne, zasoby tych złóż są obecnie na wyczerpaniu. W zapadlisku przedkarpackim złoża pochodzą z jury (głównie) i kredy (rzadziej), najczęściej typu warstwowego, litologiczne lub tektoniczne.

42 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Ropa naftowa
Obecnie największe znaczenie gospodarcze mają złoża występujące na Niżu Polskim. Złoża Niżu Polskiego pochodzą z permu, karbonu i kambru. Przeważają złoża masywowe. Największym złożem tego rejonu jest tzw. BMB, czyli okolice miejscowości Barnówko, Mostno i Buszewo, niedaleko Gorzowa Wielkopolskiego. Inne znaczące jednostki to: Lubiatów, Cychry i Grotów. Na obszarze Bałtyku, na wyniesieniu Łeby znajduje się złoże B3, jest to trzecie złoże pod względem zasobów ropy w Polsce. Wydobycie ropy ze złóż krajowych tylko w nikłym stopniu zaspokaja potrzeby kraju. Najwięcej ropy naftowej Polska importuje z Rosji.

43 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Złoża gazu łupkowego
Gaz ziemny powstawał w ciągu milionów lat z gnijących, podgrzewanych resztek materii organicznej uwięzionej pod warstwą nieprzepuszczalnych skał. Jego złoża dzielimy na konwencjonalne i niekonwencjonalne. Gaz łupkowy należy do tego drugiego typu. Jest on uwięziony bezpośrednio w skałach, w których się wykształcił. Jego wydobycie jest dużo trudniejsze i kosztowniejsze niż eksploatacja konwencjonalnych złóż. Łupki nie mają zwartej struktury utrudniającej wydobycie, jednak głęboko pod ziemią (Polskie złoża są położone na głębokościach od 0,5 km do 4 km) strukturą przypominają beton. Wydobycie (szczelinowanie) polega na wtłaczania specjalnego płynu do odwiertu, co pozwala na uwolnienie uwięzionego gazu ziemnego.

44 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Złoża gazu łupkowego
Łupkowa rewolucja zaczęła się w USA i wygląda na to, że obejmie wiele państw, w tym Chiny oraz, co dla nas najważniejsze, Polskę. Należymy do regionów o najlepszych perspektywach wydobycia. Złoża na kontynencie europejskim są szacowane na 1200 bilionów m3, co stanowiłoby 5% światowych zasobów tego surowca. W Polsce typowanymi rejonami są Lubelszczyzna, Podlasie i mówi się też o rejonach nadbałtyckich. Są tam baseny sedymentacyjne, zagłębienia w skorupie ziemskiej, w których zgromadziły się skały osadowe (oraz uwięziony w nich gaz). Już w 2010 roku rozpoczęto wiercenia na głębokość 3km, sondujące zasobność i dostępność złóż.

45 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Złoża gazu łupkowego
Ocena, przygotowana przez Państwowy Instytut Geologiczny, który za najbardziej prawdopodobny dla wielkości zasobów gazu łupkowego w Polsce uznaje przedział miliardów metrów sześciennych. Dla porównania udokumentowane do tej pory zasoby ze złóż konwencjonalnych to ok. 145 mld m3, a roczna konsumpcja błękitnego paliwa w Polsce wynosi około 14,5.

46 Wydobycie kluczowych surowców energetycznych w Polsce Złoża gazu zamknietego
Zdaniem geologów możemy mieć nawet 1,5-2 bln m sześciennych gazu zamkniętego w piaskowcach. Nie wiadomo jednak jaką część gazu będzie można wydobyć. Na świecie pozyskuje się ok. 10 procent zasobów geologicznych gazu zamkniętego w piaskowcach. Takie założenie przyjął też Państwowy Instytut Geologiczny. To oznacza, że możemy wydobyć ok. 153–200 mld m sześciennych surowca. Hubert Kiersnowski, jeden ze współautorów raportu uważa, że z pozyskaniem gazu zamkniętego w piaskowcach będzie łatwiej niż surowca z łupków. W przypadku gazu zamkniętego największym wyzwaniem jest jedynie głębokość. W Polsce najbardziej perspektywiczne obszary to północne części Dolnego Śląska i Pomorza oraz Wielkopolska.

47 Szacunkowy czas wyeksploatowania dostępnych złóż surowców nieodnawialnych

48 Przyszłość bogactw naturalnych skorupy ziemskiej
Co parę lat naukowcy ogłaszają rychłe wyeksploatowanie nieodnawialnych surowców. Na szczęście termin ciągle jest przesuwany, ponieważ odkrywane zostają nowe złoża pod dnami mórz i oceanów albo wykorzystuje się nowe technologie wydobycia, jak to ma miejsce w przypadku pozyskiwania gazu łupkowego i zamkniętego w surowcach. Ponadto nowe technologie umożliwiają zaprzestanie eksploatacji złóż rodzimych, np: siarki, która obecnie otrzymywana jest niemal wyłącznie poprzez odsiarczanie spalin i paliw kopalnych (ropy naftowej i gazu ziemnego). W przypadku surowców energetycznych rozwiązaniem jest również wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych.

49 Dziękujemy za uwagę