mgr Klaudia Krawczyk Zakład Prawa Pracy

Prezentacja na temat: "mgr Klaudia Krawczyk Zakład Prawa Pracy"— Zapis prezentacji:

1 mgr Klaudia Krawczyk Zakład Prawa Pracy
Podstawy prawa pracy To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-NC To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-ND

2 Plan zajęć Stosunek pracy Nawiązanie stosunku pracy Pojęcie pracodawcy
Pojęcie pracownika Rodzaje umów o pracę Ograniczenia dopuszczalności i zasady zawierania umów na czas określony Treść umowy o pracę Forma umowy o pracę Dodatkowa informacja do umowy o pracę Plan zajęć

3 Indywidualne a zbiorowe prawo pracy
Źródła prawa pracy Charakter zobowiązaniowy stosunku pracy

4 Stosunek pracy – art. 22 § 1 k.p.
Przez nawiązanie stosunku pracy: pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem

5 Stosunek pracy – art. 22 § 1 k.p.
Art. 22 § 11 k.p. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Art. 22 § 12 k.p. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1. Art. 281 k.p.

6 Kryteria odróżniania zatrudnienia pracowniczego od pozapracowniczego
Podporządkowanie Osobisty charakter świadczenia pracy Zarobkowy charakter Dobrowolność Kierownictwo Obowiązek starannego działania Ciągłość świadczenia pracy Obciążenie pracodawcy ryzykiem prowadzenia działalności

7 Podporządkowanie Cechą wyróżniającą stosunek pracy spośród innych kategorii stosunków prawnych jest podporządkowanie (wyr. SN z r., II UK 517/15, Legalis). Dla stwierdzenia, że podporządkowanie występuje wskazuje się na takie elementy, jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności (wyrok OSPiUS w Krakowie z dnia 18  grudnia 1975 r., II U 2867/75, Służba Pracownicza 1976 nr 10, s. 28); podpisywanie listy obecności (wyrok OSPiUS w Łodzi z dnia 25 listopada 1975 r., I P 848/75, Służba Pracownicza 1976 nr 4, s. 38); podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy (wyrok z dnia 27 lutego 1979 r., II URN 19/79, Nowe Prawo 1981 nr 6, s. 82); obowiązek wykonywania poleceń przełożonych (wyrok z dnia 11 kwietnia 1997 r., I PKN 89/97, OSNAPiUS nr 2, poz. 35); wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność (wyrok z dnia 11 września 1997 r., II UKN 232/97, OSNAPiUS 1998 nr 13, poz. 407); dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika (wyrok z dnia 22 grudnia 1998 r., I PKN 517/98, OSNAPiUS 2000 nr 4, poz. 138).

8 Podporządkowanie podporządkowanie hierarchiczne
podporządkowanie autonomiczne polega na wyznaczaniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich realizacji (wyr. SN z r., II UK 439/15, Legalis) miejsce świadczenia pracy możliwe jest ustalenie w umowie o pracę miejsca pracy przez wskazanie określonego obszaru geograficznego lub administracyjnego, w jakim następować spełnienie obowiązku świadczenia pracy

9 Osobisty charakter świadczenia pracy
zakaz samowolnego powierzania osobie trzeciej wykonywania pracy wykluczone jest przyjęcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, gdy w umowie ustalono możliwość wyręczania się (zastępowania) innymi osobami w jej wykonywaniu lub wynika to ze sposobu realizacji umowy (osobisty charakter świadczenia pracy wyraża się w tym, że pracownik nie może powierzyć jej wykonywania innej osobie, nawet będącej pracownikiem tego samego zakładu - wyrok z dnia 16 maja 1979 r., I PRN 49/79, OSNPG nr 4; w razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały  elementy obce stosunkowi pracy (np. możliwość zastąpienia pracownika osobą trzecią), nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę - wyrok z dnia 14 lutego 2001 r., I PKN 256/00 - OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 564). 

10 Odpłatność za wykonaną pracę pracownik nabywa umówione wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy, jej ilości i jakości w pewnych przypadkach wynagrodzenie należy się także za czas niewykonywania pracy (np. urlopy wypoczynkowe czy niektóre płatne zwolnienia od pracy).  cecha bezwzględna stosunku pracy - pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść go na inną osobę (art. 84 k.p.) pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za samą gotowość do świadczenia pracy, jeśli praca nie mogła być wykonywana z przyczyn od niego niezależnych

11 Ryzyko ekonomiczne  - pracodawca ma obowiązek wypłaty wynagrodzenia i realizacji innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy w zamian za wykonaną pracę, niezależnie od uzyskanych z tego tytułu przez pracodawcę efektów ekonomicznych Ryzyko techniczne - pracodawca jest zobowiązany wypłacać wynagrodzenie także za czas nieświadczenia pracy z przyczyn techniczno-organizacyjnych, jeśli pracownik był gotowy do wykonywania pracy Ryzyko socjalne - pracodawca jest zobowiązany wypłacać wynagrodzenie w razie nieobecności pracownika w pracy z ważnych względów osobistych (np. choroby, opieki nad dzieckiem) Ryzyko osobowe – pracodawca jest obciążony skutkami niezawinionych przez pracownika działań, których skutkiem jest szkoda w majątku pracodawcy Ryzyko pracodawcy

12 Cechy c.d. Dobrowolność - stosunek pracy nie może zostać nawiązany bez zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Jest to bowiem podstawowa zasada prawa pracy wyrażona w art. 11 KP (wyr. SN z r., II PK 15/16, MoPr 2017, Nr 10, s. 529) Kierownictwo pracodawcy - prawo wydawania pracownikowi poleceń Ciągłość świadczenia pracy - zobowiązanie pracownika nie polega na jednorazowym wykonaniu pewnej czynności lub na wykonaniu ich zespołu składającego się na określony rezultat, lecz wiąże się z wykonywaniem określonych czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej pracownika z pracodawcą (wyr. SN z r., I PKN 451/99, OSNAPiUS 2001, Nr 10, poz. 337).

13 Umowa o pracę a umowy cywilnoprawne
Co odróżnia umowę o pracę od umów cywilnoprawnych (umowa o dzieło, umowa zlecenia)? Jakie są konsekwencje nieprawidłowego zakwalifikowania umowy o pracę?

14 Nawiązanie stosunku pracy
Umowne Umowa o pracę Spółdzielcza umowa o pracę Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego Pozaumowne Powołanie Wybór Mianowanie

15 Stosunek pracy na podstawie powołania
Art k.p. Powołanie – akt, mocą którego powierza się danej osobie określone przez prawo stanowisko kierownicze lub samodzielne oraz nawiązuje z nią stosunek pracy Pracownik uprzednio musi wyrazić zgodę na powołanie Zgoda pracodawcy jest zawarta w akcie powołania Powołanie wywiera podwójny skutek: powierza określone funkcje i nawiązuje stosunek pracy Może być poprzedzone konkursem - art. 68(1) k.p. Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w akcie powołania, a w razie jego braku – w dniu doręczenia powołania

16 Art. 68 § 1. Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. ustawa z r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 623) - Stosunek pracy na podstawie powołania jest nawiązywany z głównym inspektorem pracy, okręgowymi inspektorami pracy oraz zastępcami tych pracowników; ustawa z r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z r. poz. 2152). Na podstawie powołania są zatrudniani dyrektorzy przedsiębiorstw państwowych, ich zastępcy oraz główni księgowi. 

17 Stosunek pracy na podstawie wyboru
Art k.p. Wybór - forma powierzania kandydatowi określonych funkcji w drodze decyzji organu kolektywnego Na podstawie wyboru dochodzi najczęściej do nawiązania stosunku pracy radnych, pracowników samorządowych, etatowych członków różnego rodzaju organizacji społecznych, stowarzyszeń, partii, związków zawodowych Konieczna uprzednia zgoda pracownika Np. ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych w urzędzie marszałkowskim – marszałka województwa, wicemarszałka oraz pozostałych członków zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi; w starostwie powiatowym – starosty, wicestarosty oraz pozostałych członków zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi; w urzędzie gminy – wójta (burmistrza, prezydenta miasta); w związkach jednostek samorządu terytorialnego – przewodniczącego zarządu związku i pozostałych członków zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi; w urzędzie m.st. Warszawy – burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy, zastępcy burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy i pozostałych członków zarządu dzielnicy m.st. Warszawy.

18 Stosunek pracy na podstawie mianowania
Art. 76 k.p. Mianowanie jako podstawa stosunku pracy występuje w czterech obszarach związanych z zatrudnieniem: administracja publiczna, szkolnictwo, nauka oraz wymiar sprawiedliwości. Wśród pragmatyk pracowniczych, które przewidują mianowanie wskazać można np. ustawy: o służbie cywilnej; o pracownikach urzędów państwowych; o Państwowej Inspekcji Pracy; o Najwyższej Izbie Kontroli; Karta Nauczyciela; Prawo o szkolnictwie wyższym; Możliwość mianowania zależy od spełnienia warunków określonych w pragmatykach służbowych (np. wymóg obywatelstwa, wieku) Podległość służbowa - pracownik mianowany może być w przypadkach określonych w ustawie przeniesiony na inne stanowisko lub do innego urzędu – w drodze decyzji władzy służbowej (za zgodą pracownika lub bez) Akt mianowania kreujący stosunek pracy należy odróżnić od ściśle administracyjnego aktu mianowania „funkcjonariuszy”: zawodowych żołnierzy, funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Policji, Straży Więziennej, Straży Granicznej oraz Państwowej Straży Pożarnej.

19 Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
Art. 77 k.p. Spółdzielcza umowa o pracę nie może stanowić podstawy zatrudnienia innych podmiotów Co w sytuacji przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę? Przejście na innego pracodawcę zakładu pracy, w którym była wykonywana praca na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, powoduje jej przekształcenie w umowny stosunek pracy (zob. wyr. SN z r., I PKN 169/98, OSNAPiUS 1999, Nr 13, poz. 423). Przyjęcie pracownika spółdzielni pracy w poczet jej członków powoduje rozwiązanie pracowniczego i nawiązanie spółdzielczego stosunku pracy Z istoty spółdzielczego stosunku pracy wynika obowiązek preferowania zatrudnienia członków spółdzielni względem możliwości zatrudnienia innych pracowników, choćby o wyższych kwalifikacjach zawodowych (zob. wyr. SN z r., I PKN 5/00,

20 Strony stosunku pracy Pracodawca – art. 3 k.p. Pracownik – art. 2 k.p.  jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników osoba zatrudniona na podstawie: umowy o pracę,  powołania,  wyboru,  mianowania, spółdzielczej umowy o pracę ukończone 18 lat lub 15 lat jako pracownik młodociany (art k.p.)

21 Pracodawca Np. spółki prawa handlowego, spółki cywilne, urzędy, przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne, oddziały, filie itp. Czy Skarb Państwa może być pracodawcą? Jako pracodawcy mogą występować również jednostki organizacyjne dużych spółek wyposażone w określoną samodzielność np. zakłady przedsiębiorstw wielozakładowych, którym przyznawana jest zdolność do zawierania umów o pracę z mocy upoważnienia udzielonego przez zarząd spółki Zrzeszenia producentów, komitety społeczne itp. Osoba fizyczna – cechy? Nie są pracodawcami np. wydziały, oddziały produkcyjne przedsiębiorstw państwowych - jedynie zdolność produkcyjna

22 Zdolność pracodawcy posiadają jednostki organizacyjne będące pracodawcami w rozumieniu art. 3 k.p. art. 31 k.p. – za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 3 mają także zdolność w zakresie stosunków procesowych prawa pracy zdolność do działań prawnych, np. wystawienie świadectwa pracy, udzielenie urlopu - mieści się w zakresie art. 3(1) k.p.

23 Zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym: jednostka techniczno-organizacyjna, w której odbywa się proces pracy, bądź większa lub mniejsza jednostka gospodarcza lub inna, która stanowi przedmiot zarządzania lub przejścia na innego pracodawcę Art. 23(1) § 1 k.p. – w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy

24 Pracownik Art. 22 § 2 k.p. Młodociani, zatrudniani w zakładzie na podstawie umów w celu przygotowania zawodowego – odmiana umów o pracę, a wyjątkowo (przy pracach lekkich) na podstawie umowy o pracę – art. 194 i n. k.p. Osoby zatrudnione w urzędach państwowych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych i o służbie cywilnej – status urzędników państwowych Pracownicy sezonowi - wykonujący pracę uzależnioną od pory roku i warunków atmosferycznych Osoby wykonujące pracę nakładczą - korzystają z niektórych uprawnień pracowniczych

25 Zdolność pracownika do nawiązania stosunku pracy
Art. 22 § 3 k.p. – osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku małoletni powyżej 13 r.ż. osoby ubezwłasnowolnione częściowo Art. 190 § 2 k.p. – zakaz zatrudniania osób poniżej 15 r.ż. – umowa istnieje tylko faktycznie, pracodawca powinien wypłacić odszkodowanie Osoby poniżej 13 r.ż. i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie - nie mają zdolności do czynności prawnych również w zakresie stosunku pracy