Etyka zawodów prawniczych Paweł Jabłoński

Prezentacja na temat: "Etyka zawodów prawniczych Paweł Jabłoński"— Zapis prezentacji:

1 Etyka zawodów prawniczych Paweł Jabłoński

2 Kwestie organizacyjne

3 Wykładowcy Dr hab. Przemysław Kaczmarek pok. 512 bud. A
Dr Paweł Jabłoński pok bud. A wtorek

4 Warunki zaliczenia wykładu
wykład + ćwiczenia zaliczenie pisemne (dwa pytania z wykładu, dwa z tekstów) termin

5 Literatura przedmiotu
P. Skuczyński, S. Sykuna (red.), „Leksykon etyki prawniczej. 100 podstawowych pojęć”, Warszawa H. Izdebski, P. Skuczyński (red.), „Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy”, Warszawa 2008. W. Galewicz (red.), „Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych”, Kraków 2010. J. Filek, „Filozofia jako etyka”, Kraków 2001.

6 Ogólna charakterystyka przedmiotu
Dwie warstwy Zakres materiału Ekspozycja specyfiki i wewnętrznego zróżnicowania zawodu prawnika

7 Wykład 1 Wybrane pojęcia etyki

8 Etyka a moralność brak stabilności w sposobie używania tych terminów
etymologia: ethos (zwyczaj albo cecha charakteru), mores (obyczaje, zwyczaje). warianty: - zamienne używanie, - moralność jako faktyczność, etyka jako refleksja nad moralnością - moralność jako kwestia powinności, etyka jako problem pomyślności

9 Specyfika refleksji etycznej
Etyka jako odpowiedź a etyka jako podpowiedź Kulminacja w tym, co szczegółowe Uwikłanie historyczne Uwikłanie światopoglądowe Nieunikniony składnik codzienności (uczucia, sytuacje) Zakres dopuszczalnej tematyzacji

10 Aksjologia refleksja o wartościach lub konkretna teoria wartości
etyka a estetyka aksjologia zawodowa jako wiedza o wartościach zawodowych aksjologia zawodowa jako jedna z dwóch (obok deontologii) warstw etyki zawodów prawniczych

11 Relacje między wartościami
monizm – można odtworzyć jeden spójny i wspólny system relatywizm – istnieje wiele systemów wartości, uzgodnienie nie jest możliwe, spójność jest możliwa tylko w ramach poszczególnych systemów pluralizm – możliwe jest tylko częściowe uporządkowanie wartości; nie da się wyeliminować konfliktu w konkretnych przypadkach

12 Sprawiedliwość sprawiedliwość dystrybutywna a sprawiedliwość retrybutywna formuły sprawiedliwości dystrybutywnej

13 Słuszność słuszność jako korekta sprawiedliwości
realizacja słuszności na poziomie tworzenia prawa – zwroty niedookreślone i klauzule generalne realizacja słuszności na poziomie stosowania prawa – reguły egzegezy tekstów prawnych

14 Bezstronność proceduralne a materialne ujęcie bezstronności
wewnętrzny a zewnętrzny aspekt bezstronności

15 Takt i umiar reaktywność działania prawnika
znaczenie rozpoznania specyfiki wykonywanej roli takt retoryczny (audytorium, charakter działania komunikacyjnego) aspekty taktu retorycznego: - ilość - jakość (np. problem emocji, drastyczności opisów, zbędnych hiperbolizacji)

16 Takt „Przez takt rozumiemy określoną wrażliwość i zdolność do odbioru wrażeń w pewnych sytuacjach oraz zachowanie w tychże sytuacjach, o których nie dysponujemy żadną wiedzą opartą na zasadach ogólnych. Dlatego niewyrazistość i niewyrażalność przysługują taktowi z samej jego istoty. Można coś powiedzieć taktownie. Zawsze jednak będzie to oznaczało, że się coś taktownie omija i się tego nie dopowiada, nietaktowne zaś jest mówienie czegoś, co wypadałoby raczej pominąć. Pomijanie nie oznacza jednak odwracania spojrzenia od czegoś, lecz spoglądanie na coś tak, by się o to nie potknąć, lecz przejść obok. Dlatego takt dopomaga w utrzymaniu dystansu, pozwala uniknąć przeszkody, zbytniego zbliżenia i naruszenia intymnej sfery danej osoby” H-G. Gadamer, Prawda i metoda

17 Smak pojęcie zmysłu wspólnego (sensus communis) niedyskursywność smaku
fenomen przeciwstawny – nie tyle zły smak, ile brak smaku smak jako niezbędny element sądu etycznego

18 Smak „Smak oznacza pewien swoisty sposób poznania. Należy do sfery tego, co na drodze refleksyjnej władzy sądzenia w czymś jednostkowym uchwytuje to, co ogólne, czemu to pierwsze ma być podporządkowane. Smak jako władza jednostkowa to osądy tego, co jednostkowe, przez wzgląd na całość, na to, czy to coś pasuje do reszty, czy więc jest stosowne”. H-G. Gadamer, Prawda i metoda

19 Wykład 2 Szacunek dla prawa

20 Szacunek korelacja szacunku i godności (wartości)
rodzaje szanowanych dóbr kognitywne a konstruktywne ujęcie szacunku

21 Szacunek do prawa - podmioty
Relacja między zakresem podmiotów a przyjętą koncepcją prawa (rozkaz, obietnica, rozmowa) Obywatele (adresaci) Prawnicy (profesjonalna obsługa prawa) Prawodawca

22 Szacunek a spór o ontologię prawa
szacunek kognitywny a szacunek konstruktywny – dwa poziomy konceptualizacji respektu dla prawa pozytywistyczna a hermeneutyczna koncepcja prawa (Marek Zirk-Sadowski) tekstocentryczne a nietekstocentryczne podejście do prawa (Ewa Łętowska) analityczna a dekonstrukcyjna koncepcja znaczenia tekstu (Tomasz Spyra) formalistyczna a nieformalistyczna koncepcja znaczenia tekstu (Marcin Matczak)

23 Argumenty za przestrzeganiem prawa
argument z konsekwencji - zły przykład - zasada generalizacji argument z umowy argument z uczciwej gry argument z przynależności do społeczeństwa argument z demokracji - aspekt legitymizacji - aspekt sprawczości

24 Obywatelskie nieposłuszeństwo
jawność, intencja wpłynięcia na opinię publiczną ochrona zasady moralnej lub prawnej posługiwanie się środkami pokojowymi akceptacja dla sankcji wyczerpanie innych metod postępowania

25 Wykład 3 Idea sprawiedliwości proceduralnej w ujęciu psychospołecznym
(Na podstawie: S. Burdziej, „Sprawiedliwość i prawomocność. O społecznej legitymizacji władzy sądowniczej”, Toruń 2017.)

26 Trzy ujęcia sprawiedliwości proceduralnej
Ujęcie filozoficzne Ujęcie prawnicze Ujęcie psychospołeczne

27 Efekt proceduralny Treść decyzji a sposób podjęcia decyzji
Statyczna a dynamiczna koncepcja legitymizacji Różne sfery relacji społecznych Lekarz – pacjent Pracodawca – pracownik Urzędnik – petent Dorosły – dziecko Prawodawca – obywatel

28 Sprawiedliwość proceduralna jako wartość samoistna
Instrumentalny i nieinstrumentalny aspekt sprawiedliwości proceduralnej Sprawiedliwość proceduralna jako środek optymalizacji sprawiedliwości materialnej Sprawiedliwość proceduralna jako wartość samoistna

29 Model sprawiedliwości proceduralnej
Głos Szacunek Bezstronność Zrozumienie Przyjazność

30 Przykład – holenderski program Fair Tracks
Program realizowany od 2008 roku Odformalizowanie niektórych procedur administracyjnych Typ kontaktu urzędnik – petent Wyniki ewaluacji projektu

31 Inne istotne czynniki wpływające na poczucie sprawiedliwości rozstrzygnięcia
Sprawiedliwość materialna (dystrybucyjna) Stopień zależności od decydenta Stopień identyfikacji osoby podlegającej rozstrzygnięciu z grupą, którą reprezentuje decydent

32 Wątpliwości ryzyko błędnego koła roszczeń
ryzyko marginalizacji kryterium najważniejszego – zgodności decyzji z prawem problem zrozumiałości języka ekspertów dla laików problem warunków działania sędziego - czas - ilość tekstu

33 Marina Kurkchiyan – typy mentalności wytwarzane przez systemy prawne
„każdy system prawny niesie ze sobą odmienne społeczne przesłanie i każdy tworzy odmienny typ mentalności zarówno wśród przedstawicieli tej instytucji, jak i wśród obywateli, którym ma on służyć” Modele: brytyjski – „responsywno-usługowy” polski – „konfrontacyjno-państwowy” bułgarski, ukraiński – „kafkowsko-formalistyczny”

34 Badanie z perspektywy obserwatora – sposób przeprowadzenia
rozpraw i posiedzeń 261 sądów wszystkich instancji 1838 wolontariuszy formularze obserwacji składające się z kilkunastu pytań

35 Badanie z perspektywy obserwatora - wyniki
Bezstronność 2% Głos (brak określenia procentowego) Szacunek 3% Zrozumienie 17% Ogólny obraz

36 Badanie z perspektywy obserwatora - rekomendacje
Przedstawienie się decydenta z imienia i nazwiska Skrótowe przedstawienie przebiegu spotkania w toku którego ma zapaść decyzja Zachowanie kontaktu wzrokowego pomiędzy decydentem a osobami uczestniczącymi w spotkaniu Dawanie uczestnikom możliwości przedstawienia swojego punktu widzenia Odniesienie się do argumentów stron przy uzasadnieniu decyzji Wyjaśnienie znaczenia i konsekwencji decyzji w zrozumiały sposób