Pobierz prezentację
Pobieranie prezentacji. Proszę czekać
OpublikowałDaria Olszewska Został zmieniony 6 lat temu
1
Społeczeństwo i gospodarka w Polsce dzielnicowej
2
Gospodarka Okres rozbicia dzielnicowego w Polsce to czas szybkiego rozwoju gospodarczego. Rozpowszechniły się wielkie własności ziemskie oraz immunitety, czyli przywileje. Wzrastała powierzchnia upraw oraz produkcja rolna. Siła robocza jednak była wciąż stosunkowo za mała, dlatego właściciele ziemscy, duchowni i książęta popierali osadników z obcych krajów.
3
Osadnictwo Do Polski zaczęli przybywać osadnicy zwłaszcza z Niemiec i Flandrii. Przybysze przynosili ze sobą wzorce prawne wypracowane w ich krajach, dlatego też prawo to najczęściej zwano prawem niemieckim, a migracje i osadnictwo przybyszów – kolonizacją na prawie niemieckim.
4
Lokacja na prawie niemieckim
To założenie nowej osady miejskiej lub wiejskiej połączone z nadaniem prawa niemieckiego, ale również przeniesienie na prawo niemieckie osady lub miast już istniejących. Osadnicy przybywali do Polski większą grupą by założyć osadę. Na ich czele stał organizator przedsięwzięcia – zasadźca. Pan włości- książę lun rycerz, zawierał umowę z zasadźcą i wystawiał przybyszom tzw. przywilej lokacyjny . Wyrażał w nim zgodę na utworzenie i zorganizowanie osady na prawie niemieckim. Umowa określała rozmiar danin oraz długość okresu wolnizny , czyli okresu wolnego od spłacania danin.
5
Lokacja na prawie niemieckim
Kiedy lokowano wieś czynsze i daniny były uzależnione od rozmiaru gospodarstwa chłopskiego. Najczęściej były to niewielkie nadziały ziemskie, wielkości 1 łana, czyli ok ha. Zasadźca jako przywódca otrzymywał kilka łanów oraz przywilej zbudowania karczmy lub młyna. Z chwilą pełnego zorganizowania wsi stawał się sołtysem. Funkcja ta była dziedziczna. Na czele wioski stał zatem sołtys, który przewodniczył ławie wiejskiej, czyli lokalnemu sądowi.
6
Wsie na prawie niemieckim
Cały koszt budowania nowej wsi, osady ponosili przybysze. Było to niesłychanie korzystne ponieważ „przynosili” ze sobą nowe doświadczenia, nowe odmiany siewne, zwierzęta hodowlane, narzędzia i systemy uprawy. Dzięki nim na ziemiach polskich upowszechniła się trójpolówka. Wzrost produkcji rolnej na wsi sprzyjał rozwojowi i powstawaniu nowych miast.
7
Wieś na prawie niemieckim z systemem trójpolówki
8
Lokacja miast Pierwsze lokacje miast na prawie niemieckim pojawiły się w Polsce na początku XIII wieku na Śląsku. Jedną z najstarszych takich lokacji jest Środa Śląska. Nazwa lokacji mówi nam, że był to ośrodek wczesnomiejski z odbywającym się w nim środowym targiem. Było to zatem miasto już istniejące, przeniesione na praw niemieckie.
9
Lokacja miast W przypadku, gdy lokowano nowe miasto lub wieś mówimy wtedy o tzw. lokacji na surowym korzeniu . Środę Śląską najpierw lokowano na prawie flamandzkim, ale szybko zmieniono je na prawie zaczerpniętym z Magdeburga. Stąd prawo to zwane jest prawem magdeburskim lub średzkim. Poza Magdeburgiem wzorem lokacji, zwłaszcza na Pomorzu, była Lubeka.
10
Lokacja miasta na prawie niemieckim była oparta o podobne zasady jak przy lokowaniu wsi. Zawierano umowę z właścicielem ziemi, a zasadźca stawał się dziedzicznym wójtem. Istniała też ława sądowa, która z czasem została przekształcona w radę miejską, która wyłaniała burmistrza. W końcu XIII wieku w Polsce istniało ok. 160 ośrodków miejskich, spośród których największymi były Wrocław i Kraków.
11
Typowe układy przestrzenne odsad średniowiecznych
Ulicówka – osada położona wzdłuż drogi
12
Typowe układy przestrzenne osad średniowiecznych
Okolnica, placówka – budynki rozmieszczone są wokół centralnie umieszczonego placu
13
Konsekwencje lokacji miast
Przestrzenne uformowanie miast lokacyjnych – regularna zabudowa z prostokątnym lub prostokątnym centrum –rynkiem. Rozwój budownictwa warownego – wokół miast budowano warowne wały obronne. Miasta stały się odbiorcami produkcji osad wiejskich. Upodobnienie zabudowy ziem polskich do krajów zachodnich. Rozwój rynku lokalnego, upowszechnienie pieniądza i stałej wymiany między miastem a wsią. Zmiany w obrazie etnicznym ziem polskich – większości stanowiła ludność polska, ale rosła tez liczba ludności niemieckiej i żydowskiej.
14
Sytuacja Kościoła W okresie rozbicia dzielnicowego wzrosła rola Kościoła, a wiara chrześcijańska została powszechnie zaakceptowana. Ożywieniu uległo życie zakonne. Jeszcze w XI wieku na ziemiach piastowskich pojawiły klasztory benedyktynów - w Tyńcu, Mogilnie, Czerwieńsku itd…
15
Benedyktyni - Zajmowali się przepisywaniem ksiąg i dokumentów, stąd stanowili wsparcie dla polskich biskupów i duchownych;
16
Cystersi W XII wieku na ziemie Piastów przybyli cystersi. Przywiązywali oni nieco mniej uwagi do rozwoju intelektualnego skupiając się bardziej na ascezie i pracy na roli.
17
Inne zakony W XIII wieku w Polsce pojawiły się także zakony franciszkańskie, dominikańskie, augustiańskie czy w XIV wieku karmelickie. Podstawą ich utrzymania była jałmużna, czyli datki. Ich głównym zadaniem było tłumaczenie zasad religii chrześcijańskiej używając do tego prostego, zrozumiałego języka.
18
Klasztory W monarchii Piastów, w końcu XIII wieku znajdowało się ok. 80 klasztorów. Zajmowały się one przede wszystkim spisywaniem i przechowywaniem dokumentów, prowadzeniem szkół i bibliotek. Mnisi zajmowali się również uprawą roli, co owocowało nowymi odmianami roślin i zbóż uprawnych. Zakonnicy byli też ogrodnikami, zielarzami, medykami i rzemieślnikami.
19
Przywileje Duchowieństwo, w miarę rozwoju instytucji kościelnych i zakonnych, otrzymywało od książąt wiele przywilejów, które w dużym stopniu uniezależniały Kościół od państwa. Duchowni zyskali prawo wyboru biskupów - kapituły katedralne, zdobyli własne sądownictwo, a liczne immunitety zwalniały posiadłości kościelne z większości świadczeń na rzecz księcia. Dużą rolę w procesie oderwania Kościoła od państwa odegrał arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz, który rozpoczął reformę gregoriańską.
20
Rycina średniowieczna przedstawiająca arcybiskupa Henryka Kietlicza
21
Kształtowanie się stanów społecznych
Koniec wieku XII to przede wszystkim okres kształtowania się stanów- grup społecznych o własnej, odrębnej organizacji i funkcjach. Powstawały one dzięki nadaniom różnych praw poszczególnym grupom przez książęta. Do najważniejszych stanów zaliczamy: duchowieństwo, rycerzy, mieszczan i chłopów.
22
Duchowieństwo Ukształtowało się najwcześniej
Pierwszym przywilejem dla Kościoła był wydany w 1180 r. przywilej łęczycki nadany przez Kazimierza Sprawiedliwego. Książęta zrezygnowali z prawa do ruchomego majątku po zmarłych biskupach i ograniczyli obciążenia poddanych z dóbr kościelnych obarczonych daninami. - W XIII wieku arcybiskup Kietlicz rozpoczął reformy gregoriańskie a kapituły katedralne same mogły wybierać biskupów – pierwszym wybranym polskim biskupem był Wincenty Kadłubek – autor Kroniki Polskiej W XIII wieku wprowadzono obowiązkowy celibat;
23
Rycerstwo - Stan ten kształtował się na zasadzie nadań ziemi i indywidualnych przywilejów Książę nadawał ziemię na tzw. prawie rycerskim; Rycerze otrzymywali także immunitety sądowe i skarbowe, a prawa te i przynależność do stanu były dziedziczne; Sprawy sądowe i sprawy organizacyjne rozstrzygane były na zjazdach rycerstwa poszczególnych ziem – tzw. wiecach. Obowiązkiem stanu rycerskiego było uczestnictwo w wyprawach zbrojnych i walka w obronie kraju.
24
Mieszczanie i chłopi Te dwa stany wykształciły się w trakcie lokacji na prawie niemieckim Zasady ich organizacji, ich prawa i obowiązki, system sądowy były określone w dokumentach lokacyjnych W praktyce granice między mieszczaństwem a chłopami były bardzo płynne
25
Kultura Polski dzielnicowej
-wiek XII był w Polsce okresem dominacji stylu romańskiego – powstały wtedy najpiękniejsze przykłady sztuki romańskiej – kolegiaty w Łęczycy, Opatowie, Kruszwicy, w Strzelnie. Wiek XII to okres wielu fundacji możnowładztwa na rzecz Kościoła – fundacje śląskiego możnowładcy Pawła Włostowica - organizator i dobroczyńca opactwa św. Wincentego i kościoła NMP we Wrocławiu, Początek budownictwa w stylu gotyckim Z przełomu XII i XIII stulecia pochodzi Kronika Polska Wincentego Kadłubka - to on chciał uświetnić dzieje polskie i napisał je od starożytności zamieszczając wiele legend i podań, m.in. O Kraku, Lestku, Wandzie. Dzieło Kadłubka przyczyniło się do kanonizacji św. Stanisława w 1257 roku Na dworze Bolesława Krzywoustego tworzył również wybitny dziejopis pochodzenia francuskiego – Gall Anonim, autor Kroniki
26
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą
27
Kolegiata w Kruszwicy
28
Kościół Mariacki w Gdańsku
29
Karta z Kroniki Polski Wincentego Kadłubka
30
Zagrożenia zewnętrzne
Rozbita na dzielnice monarchia, nie mogła skutecznie obronić się przed zewnętrznymi atakami: W 1241 roku po podboju Rusi, na ziemie polskie najechali Mongołowie zw. Tatarami Na zachodzie margrabiowie brandenburscy próbowali rozszerzyć swe władztwo kosztem ziem piastowskich. Ok zdobyli oni ziemię lubuską, a później słabo zaludnioną Wielkopolskę i cześć Pomorza; W r. na ziemi chełmińskiej Konrad ks. Mazowiecki osiedlił zakon krzyżacki, którego celem miała być chrystianizacja Prusów; na zdobytych ziemiach zakon założył własne, niezależne państwo;
31
Zamek w Malborku – stolicy państwa Krzyżaków
32
KONIEC
Podobne prezentacje
© 2024 SlidePlayer.pl Inc.
All rights reserved.