WYKŁAD V 9 LISTOPADA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk

Prezentacja na temat: "WYKŁAD V 9 LISTOPADA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk"— Zapis prezentacji:

1 WYKŁAD V 9 LISTOPADA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk

2 PRZETWÓRSTWO TKANIN TRADYCYJNYCH: TECHNOLOGIA WYTWARZANIA, TKANIA I FARBOWANIA MATERIAŁÓW

3 KLASYFIKACJA WŁÓKIEN bawełna azbest włókno szklane len włókna węglowe
Naturalne Organiczne Nieorganiczne Chemiczne Sztuczne Syntetyczne bawełna len wełna jedwab konopie azbest włókno szklane włókna węglowe wiskoza nylon lycra

4 WŁAŚCIWOŚCI WŁÓKIEN WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWE I ESTETYCZNE TKANINY
włókno nitka tkanina surowa tkanina wykończona właściwości włókien sposób przędzenia sposób tkania sposób wykończenia surowiec do wytwarzania nitek z których otrzymujemy płaskie wyroby włókiennicze -> tkaniny, taśmy przebieg przerobu zależy od właściwości fizycznych i chemicznych WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWE I ESTETYCZNE TKANINY

5 WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE ⌀ gdy przekrój kołowy KSZTAŁT
podłużny: prostoliniowy, falisty pokrój poprzeczny: kołowy, owalny, nieregularny → przędność DŁUGOŚĆ ciągłe odcinkowe → wytrzymałość, wygląd powierzchni tkaniny GRUBOŚĆ ⌀ gdy przekrój kołowy powierzchnia przekroju poprzecznego lub masa jednostki długości → grubość nitki, wytrzymałość, szlachetność Przędność – zdolność włókien do przędzenia Włókna ciągłe – nieograniczone, sztucznie wytwarzane – praktycznie bez końca

6 WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE
WYTRZYMAŁOŚĆ NA ROZCIĄGANIE WYDŁUŻENIE WŁÓKIEN SPRĘŻYSTOŚĆ GĘSTOŚĆ OBJĘTOŚCIOWA IZOLACYJNOŚĆ HIGROSKOPIJNOŚĆ wytrzymałość: wielkość siły, pod wpływem której ulega rozerwaniu, zwykle różna w stanie suchym i mokrym wydłużenie: bezwzględne [mm] i względne [%], włókna o małym wydłużeniu są sztywne i trudno obrabialne sprężystość: zdolność do powracania do pierwotnego kształtu (szczególnie ważne – brak odkształceń, zagnieceń, trwałość użytkowania) po usunięciu zewnętrznych sił gęstość objętościowa: rzeczywista (po odjęciu przestrzeni pustych) i pozorną (bez odjęcia) izolacyjność zależy od gęstości pozornej, im więcej powietrza tym lepsza zdolność do pochłaniania wilgoci z otoczenia, zależy od temperatury i ilości wilgoci w atmosferze, niektóre włókna mogą zawierać znaczną ilość wody nie dając wrażenia wilgoci – włókno traci ją dopiero w czasie odparowywania w suchej atmosferze; odzież z włókien higroskopijnych wchłania wilgoć z powierzchni skóry Wszystkie właściwości są badane w warunkach normalnych: temperatura 20+/- 2oC, wilgotność względna 65+/-2%

7

8 WŁÓKNA NATURALNE BAWEŁNA

9 BAWEŁNA Włókno nasienne
Ojczyzna – Indie Wschodnie, znana od wielu tysięcy lat Około Xw. dotarła do Europy lecz była bardzo droga i mało rozpowszechniona Rozpowszechniona w XVIII wieku Na początku XIXw. produkcja tkanin: 4% bawełna, 18% len, 78% wełna 100 lat później: 74% bawełna, 6% len, 20% wełna Współcześnie – najwięcej w Chinach Bardzo wydajna – podczas przetwarzania traci mały % masy Bawełnica - roślina krzewiasta z rodziny ślazowatych, po przekwitnięciu kwiatu powstaje torebka owocowa. Wewnątrz niej nasiona pokryte delikatnymi włosami – włóknami bawełnianymi. Gdy torebka dojrzeje, pęka, a włókna podobne do pęczków wary wydostają się na zewnątrz

10 BAWEŁNA Kształt – spiralnie skręcona wstążka, przekrój poprzeczny w kształcie fasoli Wytrzymałość na rozciąganie – MPa Długość – 12-50mm Wydłużenie względne – 3-11% (suche) Higroskopijność – ok. 7,5% Barwa naturalna – biała, kremowa, brunatnożółta Połysk – tylko najwyższe gatunki; pozostałym można go nadać poprzez merceryzacja Wytrzymałość – stosunkowo duża, zależy od gatunku Sprężystość – niewielka Izolacyjność – dość dobra, w czasie użytkowania ulega pogorszeniu Wrażenie przy dotyku – miękkie, miłe, tkaniny o puszystej powierzchni są „ciepłe” Merceryzacja - uszlachetnianie przędzy (również tkaniny) bawełnianej (przędza) polegające na oddziaływaniu na nią roztworem wodorotlenku, np. sodowego. Merceryzacja zwiększa wytrzymałość na rozerwanie, ułatwia barwienie oraz nadaje charakterystyczny połysk.

11 WŁÓKNA NATURALNE LEN

12 LEN Stara roślina, uprawiana w starożytnym Egipcie
Uprawa lnu daje dwojaką korzyść – włókna + siemię lniane (olej) Można uprawiać w klimacie cieplejszym i chłodnym Roślina jednoroczna, do 1,5m wysokości Zbiory lnu, usuwanie niewłóknistych części łodygi, rozpuszczenie substancji sklejających i wyczesanie włókien Usuwanie substancji sklejających -> pod wpływem ciepła i wilgoci drobnoustroje rozkładają, w systemie przemysłowym odbywa się w roszarniach i trwa 3-5 dni, chałupniczo dni Wyroszoną i wysuszoną słomę poddaje się międleniu w celu połamania i pokruszenia zdrewniałych części łodygi Usuwa się krótkie splątane włókna i czesze -> len czesany Proces pracochłonny – ze 100kg słomy uzyskuje się ~140g włókna

13 LEN Kształt – przekrój poprzeczny – wielobok, włókna zebrane w pęczki sklejone pektynami Wytrzymałość na rozciąganie – MPa Długość – mm (włókno techniczne), mm (włókna elementarne) Grubość – 7-20μm (wł.el.) Wydłużenie względne – 1,5-4% Higroskopijność – ok. 12% (nawet do 25%) Barwa naturalna – szarosrebrzysta Połysk – naturalnie występuje Włókno techniczne – pojedyncze włókno wydobyte z łodygi Składa się z wielu pęczków krótkich i cienkich włókienek elementarnych Na skutek pęczkowej budowy przędza lniana wykazuje nierówności, które nadają tkaninie lnianej ziarnisty wygląd powierzchni Wytrzymałośc na rozciąganie – b. duża (szczególnie mokre) – namioty, żagle Sztywność – cecha charakterystyczna lnu, szczególnie sztywne są tkaniny niebielone z resztkami pektyn Izolacyjność – mała, spłaszczone nitki nie mają przestrzeni powietrznych między sobą Higroskopijność – woda szybko rozprowadza się na dużej powierzchni Barwa – na skutek obecności substancji pektynowych barwi się trudno, kolorowe lniane nici często są niedofarbowane (po rozkręceniu nitki)

14 WŁÓKNA NATURALNE WEŁNA Włókna stanowiące uwłosienie zwierząt
Podstawowy budulec – keratyna Wrażliwa na podwyższoną temperaturę – długotrwałe działanie 100oC powoduje brunatnienie i rozkład włókien Tracą na wytrzymałości pod wpływem gotowania w wodzie

15 WEŁNA Zaczęto stosować wcześniej niż len (uprawa związana z osiadłym trybem życia) Merynosy pochodzą z Azji i w XIIw. dotarły na półwysep Iberyjski, dopiero w XVIII sprowadzone do reszty krajów Europy Owce dzieli się na typy wełniste, wełnisto-mięsne, mięsno-wełniste i mięsne (w zależności od przeznaczenia) oraz na uwłosione jednolito i o uwłosieniu mieszanym (długość, grubość) Szlachetne – wełna jednolita Uwłosienie mieszane – skóry i kożuchy Całkowita okrywa włosowa owcy (po strzyżeniu nożycami ręcznymi lub elektrycznymi) nie rozpada się ze względu na sklejenie wydzielinami skóry i stanowi zwarte runo owcze Najdelikatniejsza wełna (oprócz ) z owiec strzyżonych po raz pierwszy Jakość wełny nie jest jednolita Nie prana wełna merynosów ma 60% tłuszczopotu (im cieńsza wełna tym go więcej), zanieczyszczenia słomą, piaskiem Lanolina (wosk zwierzęcy) wypłukuje się po praniu w ciepłej wodzie z mydłem i używa do wyrobów kosmetycznych, maści Zanieczyszczenia roślinne – wytrząsanie lub karbonizacja (działanie rozcieńczonym kwasem siarkowym – osłabia celulozę)

16 WEŁNA Włókno wełny to włos – trzy warstwy – naskórek, warstwa korowa i rdzeń Naskórek składa się z łusek ułożonych jak dachówki

17 WEŁNA Kształt – wygięte w kształcie łuków (karbikowatość)
Wytrzymałość na rozciąganie – 200MPa Długość – mm (owce cienkowełniste), mm (owce grubowełniste) Grubość – 15-40μm (zależy od rasy) Wydłużenie względne – do 50% (suche), do 70% (mokre) Izolacyjność – zawdzięcza karbikom Higroskopijność – ok. 17% (nawet do 50%) Barwa naturalna – kremowy, jasnoszary, brązowy, czarny Połysk – w zależności od rasy Wytrzymałość na rozciąganie – mniejsza niż bawełna (zmoczona jeszcze mniej) Wydłużenie – bardziej wydłużają się włókna grube Duże wydłużenie -> odkształcanie się wyrobów wełnianych Mimo dużej elastyczności należy unikać wyciągania (przy praniu i suszeniu) Izolacyjność – bardzo ciepłe, karbiki zwiększają objętość Dobra sprężystość Są podatne na pilśnienie – tworzenie zbitej masy pod wpływem temperatury, wilgoci i środków alkalicznych Bardzo higroskopijne (włókno), tkaniny trudno zwilżalne (trudno przekamają  ) Włókna nasycone gorącą parą są podatne na formowanie (kapelusze, filc)

18

19 WŁÓKNA NATURALNE JEDWAB Włókno będące wydzieliną
Zbudowane z fibroiny i serycyny Uszkodzenie przy 140oC Ojczyzna – Chiny Rozwineła się wszędzie tam, gdzie możliwa jest hodowla morwy białej, której liście stanowią pożywienie dla gąsienicy jedwabnika

20 Samica motyla składa jajeczek, przechowuje je się w 2-4oC a następnie ożywa podgrzewając do 17-18oC Gąsienice żywi się intensywnie liśćmi morwy Po dniach życi gąsienica zaczyna snucie oprzędu – z substancji z gruczołów przędnych

21 JEDWAB Gąsienica wysnuwa nić, która składa się z dwóch włókien elementarnych (fibroina) sklejonych serycyną Kokony długość 25-40mm, średnica 15-20mm Przy hodowli nie dopuszcza się do przeobrazenia poczwarki w motyla (podziurawiłby kokon) Kokony zamacza się w gorącej wodzie (rozmiękcza serycynę) Odnajduje się końce włókien i rozwija się Nitki z kilku kokonów łączy się razem i nawija na motki Na skutek obecności seryny surowy jedwab jest sztywny i matowy Gotuje się go w roztworze mydła, traci kilkadziesiąt % masy i staje się miękki, lśniący i podatny na barwienie Kokony jedwabników dzikich nie dają się rozplątać, rozrywa się je i przędzie

22 JEDWAB Kształt – dwa włókna elementarne sklejone serycyną
Wytzymałość na rozciąganie – MPa Długość – 3000m (całkowita), 1000m (daje się odwinąć) Grubość – 20-32μm Wydłużenie względne – do 26% Higroskopijność – ok. 11% (nawet do 30%) Barwa naturalna – biała, kremowa, żółta Połysk – w zależności od rasy Przekrój – trójkąt z zaokrąglonymi wierzchołkami Powierzchnia gładka Bardzo duża sprężystość Izolacyjność dobra, mniejsza od wełny

23 PORÓWNANIE

24 PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI JEDNOSTKA RODZAJ WŁÓKNA BAWEŁNA LEN WEŁNA
JEDWAB KSZTAŁT p.podłużny - wstęga, spiralnie skręcona prostoliniowy karbikowaty, falisty p.poprzeczny eliptyczny wieloboczny koło trójkątny DŁUGOŚĆ mm 12-50 (16-30) 1000m GRUBOŚĆ um 15-30 7-20 15-40 20-32 WYTRZYMAŁOŚĆ NA ROZCIĄGANIE na sucho cN/tex 19-57 27-73 9-18 22-46 na mokro % wytrzymałości na sucho 70-100 80-100 WYDŁUŻENIE WZGLĘDNE % 3-11 1,5-4,1 25-50 12-26 SPRĘŻYSTOŚĆ mała bardzo duża HIGROSKOPIJNOŚĆ warunki normalne 7,5 12 17 11 Przy 100% wilgotności powietrza 25 40-50 25-30 GĘSTOŚĆ kg/m3 1500 1320

25 AZBEST – WŁÓKNO MINERALNE
Azbest – określenie pewnych grup mineralnych mających postać włókien o stosunku długości do średnicy włókna co najmniej 100:1. Nazwa azbest nie określa konkretnego minerału, lecz dotyczy ogółu minerałów krzemianowych tworzących włókna. Przyjmuje się, że azbestami są włókniste odmiany minerałów występujące w przyrodzie w postaci wiązek włókien cechujących się dużą wytrzymałością na rozciąganie, elastycznością i odpornością na działanie czynników chemicznych i fizycznych. W przyrodzie występuje około 150 minerałów w postaci włóknistej, które w czasie procesu produkcyjnego mogą się rozdzielać na sprężyste włókna, czyli fibryle. Ze względu na słabe przewodnictwo ciepła i prądu jest stosowany jako materiał izolacyjny. Na zdjęciu - Obraz mikroskopowy płuca. Widoczne włókna azbestu i odczyn tkanek otaczających

26 TKACTWO WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWE I ESTETYCZNE TKANINY właściwości włókien
włókno nitka tkanina surowa tkanina wykończona właściwości włókien sposób przędzenia sposób tkania sposób wykończenia WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWE I ESTETYCZNE TKANINY

27 WYROBY WŁÓKIENNICZE Tkanina – płaski wyrób włókienniczy powstający w wyniku przeplatania ze sobą (według założonego splotu) wzajemnie prostopadłych układów nitek osnowy i wątku. Dzianina – płaski wyrób włókienniczy powstający przez tworzenie rządków lub kolumienek wzajemnie ze sobą połączonych oczek. Przędza w dzianinie ma bardzo duże wrobienie, dzięki czemu dzianina jest bardzo elastyczna i rozciągliwa we wszystkich kierunkach. Dzianina w przeciwieństwie do tkaniny tworzona jest z jednej nitki na szydełkarkach lub też jednej, lub wielu osnów, na osnowarkach. 

28 TKANINA CZY DZIANINA ? TKANINA DZIANINA
Splot płócienny – nitka wątku przebiega kolejno pod i nad jedną nitką osnowy, gładka powierzchnia, lewa i prawa strona wygląda tak samo, odporny na wyciąganie i wyszarpywanie nitek Skośny – na powierzchni tkaniny biegną skośne rządki, przy jednakowej gęstości wątku i osnowy biegna pod kątem 45o, lewa i prawa strona tkaniny ma inny wygląd, tkaniny miękkie bardziej niż płócienne Atłasowy – wątek przebiega nad lub pod większą ilością nitek osnowy, punkty przeplotu nie tworzą ciągłych skośnych linii, powierzchnia gładka i czasem lśniąca (połysk nitki), pod spodem splot satynowy! TKANINA DZIANINA

29 TKANINY NICI SPLOT ilość płócienny skręt skośny atłasowy atłasowy
panama krepowy SUROWIEC rodzaj grubość włókien kolor OBRÓBKA folowanie drukowanie barwienie Splot - sposób wzajemnego przeplatania się układów nitek osnowy i wątku w procesie tworzenia tkaniny. barwienie – rozróżnia się barwniki do włókien roślinnych, zwierzęcych i syntetycznych

30 FARBOWANIE TKANIN Rzymscy cesarze nosili szaty barwione purpurą tyryjską – niezwykle drogą substancją pozyskiwaną z wydieliny ślimaków morskich. Już na długo przed czasami rzymskimi ludzie znamienici i bogaci nosili szaty barwione naturalnymi substancjami (Estery 8:15). Na przykład barwnik czerwony pozyskiwano z samic owadów z podrzędu czerwców (4). Szkarłat z czerwców był wykorzystywany przez Izraelitów podczas wykonywania przybytku oraz szat arcykapłana (Wyjścia 28:5; 36:8). Czerwiec kaktusowy (Dactylopius coccus) – owad z gatunku pluskwiaków z którego pozyskuje się czerwony barwnik koszenilę. Pluskwiak ten zamieszkuje część tropikalną Ameryki Południowej i Meksyku; żyje na kaktusach z rodzaju opuncji, żywiąc się sokami owocowymi i składnikami pokarmowymi rośliny. Owad ten produkuje kwas karminowy, który odstrasza drapieżniki. Kwas karminowy występuje w ilości 17-24%; może być wyekstrahowany z ciała owada i jego jaj, zmieszany z solami glinu lub wapnia w celu wytworzenia barwnika karminowego stosowanego w barwieniu żywności i kosmetyków[1].

31 FARBOWANIE TKANIN Aż do drugiej połowy XIX wieku do farbowania tkanin używano substancji naturalnych, pozyskiwanych z roślin, owadów czy mięczaków. Na przykład z urzetu barwierskiego otrzymywano barwnik niebieski (1), z rezedy żółtawej — żółty (2), a z marzany barwierskiej — czerwony. Źródłem barwnika czarnego było drzewo kampeszowe, a fioletowego porost nazywany orselką barwierską. Należące do mięczaków rozkolce dostarczały niezwykle drogiej purpury tyryjskiej (antycznej) (3). Barwione nią szaty nosili rzymscy cesarze.

32 FARBOWANIE TKANIN MARZANNA BARWIERSKA CEBULA URZET BARWIERSKI
Aż do drugiej połowy XIX wieku do farbowania tkanin używano substancji naturalnych, pozyskiwanych z roślin, owadów czy mięczaków. Na przykład z urzetu barwierskiego otrzymywano barwnik niebieski (1), z rezedy żółtawej — żółty (2), a z marzany barwierskiej — czerwony. Źródłem barwnika czarnego było drzewo kampeszowe, a fioletowego porost nazywany orselką barwierską. Należące do mięczaków rozkolce dostarczały niezwykle drogiej purpury tyryjskiej (antycznej) (3). Barwione nią szaty nosili rzymscy cesarze. Ale już na długo przed czasami rzymskimi ludzie znamienici i bogaci nosili szaty barwione naturalnymi substancjami (Estery 8:15). Na przykład barwnik czerwony pozyskiwano z samic owadów z podrzędu czerwców (4). Szkarłat z czerwców był wykorzystywany przez Izraelitów podczas wykonywania przybytku oraz szat arcykapłana (Wyjścia 28:5; 36:8). WROTYCZ + SODA + AŁUN WROTYCZ

33 FARBOWANIE TKANIN barwniki nierozpuszczalne barwniki rozpuszczalne
w wodzie barwniki rozpuszczalne w wodzie Pierwszy barwnik niebędący związkiem naturalnym otrzymał w 1856 roku William Henry Perkin. W muzeum przedstawiono, jak uzyskał czerwonofioletową moweinę. Przed końcem XIX wieku odkryto wiele innych barwników syntetycznych o intensywnych kolorach. Obecnie produkuje się przeszło 8000 takich substancji (6). Jedynymi naturalnymi surowcami używanymi w szerszym zakresie są drzewo kampeszowe i koszenile. Z użytkowego punktu widzenia barwniki dzieli się na: barwniki rozpuszczalne w wodzie z wytworzeniem barwnego kationu (barwniki zasadowe) albo anionu (barwniki kwasowe, kwasowo-chromowe i metalokompleksowe) oraz barwniki reaktywne i bezpośrednie; - barwniki nierozpuszczalne w wodzie: zawiesinowe i barwniki tworzone na włóknie (lodowe, oksydacyjne, zaprawowe) oraz pigmenty; wśród tej grupy barwniki można wyróżnić takie, których sole rozpuszczają się w wodzie (barwniki siarkowe i kadziowe), i takie, które rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych, np. barwniki tłuszczowe.

34 FARBOWANIE TKANIN KWASOWE ZASADOWE BEZPOŚREDNIE ZAPRAWOWE
SIARKOWE I KADZIOWE LODOWE I OKSYDACYJNE ZAWIESINOWE * Barwniki zasadowe (kationowe) to duża grupa barwników syntetycznych o charakterze słabo zasadowym, które dysocjują z odszczepieniem BARWNEGO KATIONU związanego w niezdysocjowanej cząsteczce z anionem kwasu solnego, siarkowego lub szczawiowego, pod względem budowy chemicznej należą do barwników arylometanowych, ksantenowych, azowych, azynowych; stosowane do bezpośredniego barwienia wełny, jedwabiu naturalnego i włókien poliakrylonitrylowych oraz – dawniej – bawełny po uprzednim zaprawieniu, także do barwienia papieru, drewna i skóry. Dają intensywne, żywe wybarwienia; jedynie specjalne barwniki do włókien poliakrylonitrylowych są odporne na działanie światła. * Barwniki kwasowe Cząsteczki barwników kwasowych zawierają BARWNY ANION, który podczas barwienia wiąże się z zasadowymi grupami cząsteczek włókien białkowych (GŁÓWNIE WEŁNY) lub poliamidowych; dają niezbyt trwałe wybarwienia; lepszą odporność na działanie wody i światła uzyskuje się stosując odmianę barwników kwasowych – barwniki kwasowo-chromowe (głównie azowe i antrachinonowe), tworzące z chromem – w procesie dwustopniowym – trwałe, barwne związki kompleksowe; barwienie metachromowymi odbywa się w jednej kąpieli farbiarskiej, zawierajacej, oprócz barwników, także sole chromu. Odrębną grupę barwników kwasowych stanowią barwniki metalokompleksowe, których cząsteczki zawierają atomy metalu (chromu lub kobaltu) związane w postaci kompleksów. Inną grupę stanowią barwniki reaktywne, mające zdolność do trwałego, chemicznego wiązania się z barwionym włóknem dzięki obecności w ich cząsteczkach odpowiednich grup aktywnych które mogą reagować z hydroksylowymi grupami włókien celulozowych lub aminowymi grupami wełny, jedwabiu albo włókien poliamidowych; dają wybarwienia bardzo odporne na pranie. *Barwniki bezpośrednie utrwalają się na włóknach roślinnych bezpośrednio (bez pomocy zapraw) dzięki procesom fizykochemicznym – ADSORPCJI I DYFUZJI, procesy chemiczne odgrywają mniejszą rolę; uzyskane wybarwienia nie są zbyt trwałe i dlatego włókna po naniesieniu barwników poddaje się jeszcze odpowiedniej obróbce chemicznej; barwniki bezpośrednie należą głównie do barwników poliazowych. * Barwniki zawiesinowe (dyspersyjne) bardzo słabo rozpuszczają się w wodzie i są stosowane w postaci trwałej zawiesiny wodnej (kąpiel zawiera dyspergatory) do barwienia jedwabiu octowego i włókien syntetycznych, głównie poliestrowych, poliamidowych, poliakrylonitrylowych; są to przede wszystkim barwniki azowe i antrachinonowe; dają wybarwienia o pełnej palecie barw, ale niezbyt trwałe na pranie i działanie światła; barwniki zawiesinowe łatwo sublimujące są stosowanie do drukowania transferowego (drukowanie wyrobów włókienniczych). * Barwniki lodowe i oksydacyjne Nierozpuszczalne w wodzie barwniki azowe wytwarzane bezpośrednio na włóknie w wyniku sprzęgania (w temperaturze 0-5 °C) związków diazoniowych z naftoelanami (osadzonymi bezpośrednio na barwionym materiale) noszą nazwę barwników lodowych (naftoelanowych); barwniki te są stosowane do barwienia i drukowania głównie włókien roślinnych (specjalne odmiany do włókien syntetycznych); wybarwienia odznaczają się trwałością i żywością barw. Bezpośrednia na włóknach powstają także barwniki oksydacyjne (utleniane). Barwienie polega na naniesieniu na wyrób odpowiednich półproduktów (amin aromatycznych, aminofenoli) i katalitycznym utlenieniu ich wodą utlenioną lub chloranem sodu; barwniki te służą do barwienia i drukowania wyrobów z włókien celulozowych oraz – specjalne – do barwienia okrywy włosowej skór. * Barwniki zaprawowe maja zdolność tworzenia barwnych, nierozpuszczalnych związków; tzw. laków, z solami metali (głównie glinu, chromu), zwanymi zaprawami, osadzonymi uprzednio na włóknach; do tej grupy barwników należy alizaryna i jej pochodne, barwniki nitrozowe, azowe i barwniki roślinne; barwienie barwnikami zaprawowymi jest uciążliwe i kosztowne, dlatego są one obecnie, mimo trwałych wybarwień, bardzo rzadko stosowane. * Barwniki siarkowe i kadziowe Nierozpuszczalne w wodzie barwniki siarkowe rozpuszczają się w disiarczku sodu; obecnie w ich cząsteczkach układy disiarczkowe −S−S− ulegają zasadowej redukcji, barwnik przechodzi w postać rozpuszczalnej soli, zwaną leukosolą, i w tej postaci jest naniesiony na włókno, a następnie utleniony (zwykle tlenem powietrza) do pierwotnej formy; barwniki siarkowe służą do barwienia włókien roślinnych, głównie bawełny; dają wybarwienia odporne na działanie wody, potu i pranie. Wśród barwników nierozpuszczalnych w wodzie liczną grupę stanowią barwniki kadziowe, które poddane redukcji ditioninem (podsiarczynem) sodu w rozcieńczonych roztworach wodorotlenków litowców (tzw. kadziowaniu) tworzą rozpuszczalne sole (zwane leukozwiązkami), które po związaniu z włóknem poddaje się utlenieniu do pierwotnej postaci; należą do barwników indygoidowych oraz pochodnych antrachinonu i innych ketonów policyklicznych; stosuje się je do barwienia głównie włókien celulozowych, otrzymane wybarwienia odznaczają się żywymi barwami i dużą trwałością.

35 Dziękuję za uwagę !