Stosowanie prawa różne ujęcia oraz problemy teoretyczne i praktyczne

Prezentacja na temat: "Stosowanie prawa różne ujęcia oraz problemy teoretyczne i praktyczne"— Zapis prezentacji:

1 Stosowanie prawa różne ujęcia oraz problemy teoretyczne i praktyczne
ujęcie decyzyjne: decyzja walidacyjna; decyzja interpretacyjna; decyzja dowodowa; decyzja o ustaleniu konsekwencji

2 Stosowanie prawa Proces podejmowania decyzji a uzasadnienie
Odpowiedź na pytanie, dlaczego obowiązujące prawo dla ustalonego stanu faktycznego przewiduje takie to a takie konsekwencje. aspekty prawne, aspekty techniczne i konwencjonalne aspekty retoryczno-kulturowe

3 SŁUCHACZE SAMI ZADECYDUJĄ CZY BĘDĄ PALIĆ PAPIEROSY NA ZAJĘCIACH CZY NIE.

4 NASZE DECYZJE SĄ OSTATECZNE NIE DLATEGO ŻE JESTEŚMY NIEOMYLNI
NASZE DECYZJE SĄ OSTATECZNE NIE DLATEGO ŻE JESTEŚMY NIEOMYLNI. JESTEŚMY NIEOMYLNI, BO NASZE DECYZJE SĄ OSTATECZNE. INTERPETACJA JEST JAK PIKNIK: PRAWODAWCA PRZYNOSI TEKST A PRAWNICY PRZYNOSZĄ ZNACZENIE.

5 Uzasadnienie decyzji interpretacyjnej
Uzasadnienie ma wykazać, że decyzja interpretacyjna znajduje optymalną legitymację w akceptowanych regułach wykładni I i II stopnia.

6 Aspekty retoryczno-językowe
Jest język Argumentacja emocjonalna Relatywizacja do audytorium Ilość Rzetelność (np. orzecznictwo, literatura) Popisy erudycji Trudny moment subsumcji

7 CHARAKTERYSTYKA DYREKTYW WYKŁADNI
wytwór kultury prawnej ograniczony zakres akceptacji nikły brak akceptacji dyrektyw II stopnia; brak algorytmu mają racjonalizować/uzasadniać wyniki wykładni, ale rzadko stanowią niepodważalny argument Dyrektywy interpretacyjne są bardziej wskazaniami na rzecz takiej lub innej interpretacji aniżeli ostatecznymi i niepodważalnymi argumentami na rzecz określonej interpretacji. Można je nazwać toposami, a więc racjami na rzecz określonego punktu widzenia.

8 CHARAKTERYSTYKA DYREKTYW WYKŁADNI
Decyzja interpretacyjna przybiera kształt kumulatywnej oceny wszystkich wchodzących argumentów i to zarówno argumentów pro i contra. Podjęcie decyzji interpretacyjnej jest rezultatem ważenia argumentów, sprawdzania, które racje są lepsze a które gorsze. Reguły wykładni nierzadko wymagają wykładni i bardzo często nie dostarczają ścisłych wskazań jak postępować z konkretnymi trudnymi przypadkami. Z drugiej strony nie pozwalają uzasadnić każdego dowolnego wyniku.

9 CHARAKTERYSTYKA DYREKTYW WYKŁADNI
Funkcja heurestyczna – wskazują jak wykładni dokonywać Często mają strukturę antytetyczną – dyrektywie, która wskazuje jakieś znaczenie towarzyszy dyrektywa wskazująca znaczenia odmienne Reguły wykładni mają wyjątki wymagają dokonywania ocen, a system wartości z perspektywy, którego są dokonywane jest często trudno identyfikowalny, dokonywane oceny są raczej wyrazem systemu wartości preferowanego przez interpretatora

10 Założenia przyjmowane w trakcie wykładni
Autorem wszystkich obowiązujących aktów prawnych jest jakiś jeden fikcyjny podmiot nie zaś identyfikowane z imienia i nazwiska lub z ugrupowania politycznego osoby (prawodawca socjologiczny) Działalność tego podmiotu ma charakter celowy, tzn. stanowiąc prawo robi to by osiągnąć jakieś cele. Prawodawca jest racjonalnym technologiem, tzn. dobiera skuteczne środki prowadzące do przyjmowanych przez niego celów. Prawodawca dobierając środki do realizacji założonych celów kieruje się niesprzeczną wiedzą. Wiedza ta tworzy system i należą do niego również logiczne konsekwencje tej wiedzy. (racjonalny prakseolog)

11 Prawodawca kieruje się uporządkowanym systemem wartości. Tzn
Prawodawca kieruje się uporządkowanym systemem wartości. Tzn. jego preferencje są asymetryczne i tranzatywne (przechodnie) Prawodawca dysponuje wiedzą najlepiej uzasadnioną z punktu widzenia aktualnego stanu nauki, niezależnie od tego kiedy interpretowany przepis został wydany Prawodawca zna wszystkie obowiązujące przepisy Prawodawca posiada doskonałą kompetencję językową zna i uwzględnia wszystkie reguły semantyczne i syntaktyczne języka ogólnego Prawodawca kieruje się systemem najbardziej słusznych ocen. Prawodawca realizuje przyjmowane cele za pomocą optymalnych środków z punktu widzenia wartości i wiedzy

12 Przesłanki przeprowadzania wykładni prawa:
racje językowe – nieostrość i wieloznaczność terminów języka prawnego (związana z naturalnymi właściwościami języka potocznego bądź celowo wprowadzona przez prawodawcę, np. w przypadku klauzul generalnych); 2) racje pozajęzykowe - tekst prawny zawiera normy nieżyciowe (nieadekwatne do zmieniającej się rzeczywistości), sprzeczne z aktualnymi zasadami ustroju politycznego, ekonomicznego i społecznego państwa, niesłuszne lub niesprawiedliwe, sprzeczne z aktualnie akceptowanym systemem wartości, itd.

13 DYREKTYWY WYKŁADNI Dyrektywy wykładni dzielimy na dyrektywy I i II stopnia. I stopnia – językowe, systemowe, funkcjonalne; II stopnia: - procedury – określają kolejność użycia dyrektyw I stopnia oraz moment końcowy wykładni; - preferencji – który z możliwych wyników należy przyjąć.

14 DYREKTYWY II-STOPNIA:
Dyrektywy procedury wskazują: Kolejność wykładni: językowa, systemowa, funkcjonalna Moment końcowy wykładni: 1) kończymy wykładnię, gdy wynik nie budzi wątpliwości, albo 2) wykorzystujemy wszystkie dyrektywy i kończymy, gdy wyniki uzyskane po zastosowaniu wszystkich są zbieżne. Preferowane jest rozwiązanie drugie.

15 Dyrektywy preferencji: Ponieważ różne reguły wykładni prowadzą często do różnych rezultatów, dyrektywy preferencji decydują o tym, które z różnych znaczeń przepisu prawnego wybrać w przypadku kolizji interpretacyjnej. Dyrektywy preferencji nie są wyraźnie ustalone i wiążą się z przyjętą ideologią wykładni. Dyrektywy preferencji tworzy się najczęściej poprzez przeformułowanie dyrektyw systemowych lub funkcjonalnych; np. „Spośród różnych rozbieżnych znaczeń przepisu prawnego należy wybrać to, które nie prowadzi do niezgodności między normami”.

16 Zasada pierwszeństwa wykładni językowej i subsydiarności wykładni systemowej i funkcjonalnej:
„Interpretator powinien się opierać na rezultatach wykładni językowej i dopiero gdy ta prowadzi do nie dających się usunąć wątpliwości, powinien korzystać z wykładni systemowej, jeśli natomiast wykładnia systemowa nie prowadzi do usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, to wolno jest posłużyć się wykładnią funkcjonalną” Porządek preferencji ustalony w oparciu o zasadę pierwszeństwa nie ma charakteru absolutnego co oznacza, że może zostać przełamany przez poważne argumenty natury systemowej i funkcjonalnej, np. wtedy gdy wykładnia językowa prowadzi do rażąco niesprawiedliwych lub irracjonalnych konsekwencji.

17 2. Uzupełnienie zasady pierwszeństwa reguł wykładni językowej:
„Od jasnego (nie budzącego wątpliwości) rezultatu wykładni językowej wolno odstąpić i oprzeć się na wykładni systemowej tylko wtedy, gdy przemawiają za tym ważne racje systemowe; od jasnego rezultatu wykładni językowej i systemowej wolno odstąpić i oprzeć się na wykładni funkcjonalnej tylko wtedy, gdy przemawiają za tym ważne racje funkcjonalne”. Najmocniejszym argumentem świadczącym o poprawności wykładni jest sytuacja, w której wykładnia językowej, systemowej i funkcjonalnej dają wynik zgodny. Zawsze pamiętać należy o tym, że jasny rezultat wykładni językowej może być wyraźnie nieadekwatny do kontekstu systemowego, społecznego, ekonomicznego.

18 Podział wykładni ze względu na jej rezultat:
wykładnia literalna - ma miejsce wtedy, gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpretacyjnych, wybrane zostaje to rozumienie, które zostało ustalone za pomocą dyrektyw językowych. wykładnia rozszerzająca - występuje wtedy gdy porównując zakresy przepisu prawnego, uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych, wybieramy rozumienie wynikające z dyrektyw pozajęzykowych i jest ono szersze od rozumienia językowego. wykładnia zwężająca - polega na wyborze spośród różnych zakresów przepisu prawnego rozumienia uzyskanego za pomocą dyrektyw pozajęzykowych, które jest węższe od rozumienia językowego.

19 3. Uzupełnienie reguły preferencji:
Jeżeli reguły wykładni systemowej i funkcjonalnej zawężają lub rozszerzają jednoznaczny sens reguły otrzymany w wyniku zastosowania reguł wykładni językowej, to wolno odstąpić od znaczenia językowego tylko wtedy, jeżeli nie prowadzi to do: odstąpienia od znaczenia wskazywanego przez definicję legalną; 2) zawężenia lub rozszerzenia zakresu kompetencji; 3) zawężenia zakresu przyznanych obywatelom uprawnień i wolności (in dubio pro libertata);

20 5) rozszerzenia zakresu odpowiedzialności karnej („In dubio pro reo”);
Jeżeli reguły wykładni systemowej i funkcjonalnej zawężają lub rozszerzają jednoznaczny sens reguły otrzymany w wyniku zastosowania reguł wykładni językowej, to wolno odstąpić od znaczenia językowego tylko wtedy, jeżeli nie prowadzi to do: 4) rozszerzenia znaczenia przepisów typu lex specialis lub ustanawiających wyjątki („Exceptiones non sunt extendendae”); 5) rozszerzenia zakresu odpowiedzialności karnej („In dubio pro reo”); 6) rozszerzenia należności podatkowych obywateli.

21 Typowe scenariusze uzasadnienia
Jasny rezultat wykładni językowej + potwierdzenie. Jasny rezultat wykładni językowej + odstępstwo. Niejasny rezultat wykładni językowej + wyjaśnienie. Jasny rezultat wykładni językowej + odrzucenie przesłanek za odstępstwem

22 DYREKTYWY WYKŁADNI JĘZYKOWEJ:
Domniemanie języka potocznego: D1: „Interpretowanym zwrotom należy przypisywać takie znaczenie, jakie posiadają one w języku potocznym (etnicznym, ogólnym, standardowym), chyba że istnieje uzasadnione przyczyny do przypisania im innego znaczenia” Język potoczny/ogólny – odmiana kulturalna języka narodowego, upowszechniona przez szkołę, administrację, literaturę, media, która służy członkom narodu jako środek porozumiewania się we wszystkich dziedzinach życia”;

23 D2: „Jeżeli na gruncie języka potocznego można przypisać terminom tekstu prawnego różne znaczenia należy wybrać to, które jest najbardziej oczywiste”; Najbardziej oczywiste to zwykle to znaczenie, które pojawia się w słowniku języka polskiego jako pierwsze lub jedno z pierwszych. W pierwszej kolejności odrzucamy znaczenia wulgarne, slangowe, archaiczne i przestarzałe. Słowniki języka polskiego. D3: Jeżeli na gruncie języka potocznego dany zwrot jest ewidentnie wieloznaczny, należy uwzględnić kontekst, w jakim został użyty i odrzucić te znaczenia, które powodują niespójność kontekstu;

24 KILKA «zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10»
KILKANAŚCIE «zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 11 i mniejszą od 19» SPOLEGLIWY 1. «taki, który wzbudza zaufanie i można na nim polegać» 2. pot. «taki, który łatwo ustępuje i podporządkowuje się innym» SZPALER, DYWAGOWAĆ,

25 D4: „Wypowiedziom złożonym przypisujemy znaczenie uwzględniając reguły syntaktyczne (składniowe) języka ogólnego”; „zwolnienie dotyczy podmiotów przerabiających ropę naftową oraz produkujących paliwa silnikowe” Zdaniem Sądu nie można zgodzić się z poglądem organów prezentowanym w sprawie, iż dokonując wykładni przedmiotowego przepisu występujące w nim słowo "oraz" należy czytać jako koniunkcję, a w konsekwencji, że warunki zastosowania zwolnienia muszą być spełnione łącznie, a zatem że podmioty produkujące paliwa silnikowe muszą być jednocześnie podmiotami przerabiającymi ropę naftową by skorzystać ze zwolnienia.

26 (…)spójnik "oraz" podobnie jak spójniki "i", "również" są spójnikami łącznymi (Słownik poprawnej polszczyzny. Red. W. Doroszewski. Warszawa 1976, s. 580; P. Bąk, Gramatyka języka polskiego. Warszawa 1977, s. 426; Słownik języka polskiego. Red. M. Szymczak. Warszawa 1979, t. II, s. 537). Taki charakter powyższego spójnika "oraz’’ podkreślają także S. Wronkowska i M. Zieliński (w:) Problemy i zasady redagowania tekstów prawnych Warszawa 1993, s. 148, podkreślając, że w redagowaniu tekstów prawnych spójniki "i" i jego odpowiedniki znaczeniowe "oraz", "a także", "jak również" itp. mogą występować także w znaczeniu tzw. enumeracyjnym, czyli wyliczającym

27 Podkreślają jednakże, iż ustawodawca najczęściej nie jest konsekwentny w przestrzeganiu zalecenia Z. Ziembińskiego (Logika praktyczna, Poznań 1956, s. 46), by jako koniunkcyjny w tekstach aktów prawnych przyjmować spójnik "i", a jako enumeracyjny spójnik "oraz". Najczęściej rzecz zależy od kontekstu i adekwatności używanych zwrotów.

28 Reguły D1-D4 pokazywały, jak określić tzw
Reguły D1-D4 pokazywały, jak określić tzw. znaczenie potoczne/ogólne wyrażeń zawartych w przepisie. Uzasadnione przyczyny odstąpienia od znaczenia potocznego wskazują kolejne reguły interpretacji.

29 Domniemanie języka prawnego:
D5: „Interpretowanym zwrotom nie można bez dostatecznych powodów przypisywać swoistego znaczenia prawnego, ale gdy się ustali, że takie znaczenie mają, wówczas należy się nim posługiwać bez względu na to jakie znaczenie mają równokształtne zwroty w języku potocznym”; D6: „Należy przyjąć to znaczenie, które w nie budzący wątpliwości sposób przyjęte jest powszechnie w języku prawniczym.” Jeżeli literatura prawnicza nie zajęła jednolitego stanowiska, interpretowanemu zwrotowi przypisujemy znaczenie, które posiada on w języku ogólnym D7: „Profesjonalizmom (terminom specjalistycznym) należy przypisywać znaczenie, jakie posiadają w określonej dziedzinie wiedzy lub praktyki.” (np.: nauki inżynieryjne);

30 Domniemanie języka prawnego:
Chodzi tu o znaczenie zwrotów języka prawnego ustalone w języku prawniczym. Definicję zwrotu języka prawnego ustaloną przez język prawniczy poszukujemy w podręcznikach, monografiach, komentarzach i orzecznictwie (np.: choroba obłożna) Wina Związek przyczynowy Prawo podmiotowe Interes prawny Bezstronny Szkoda Państwo prawne Sprostowanie błędu

31 D8: „Interpretowanym zwrotom należy przypisywać znaczenia, jaki prawodawca nadał im za pomocą definicji legalnej” Autonomia gałęziowa (np. inne gałęzie prawa a prawo podatkowe) Hierarchia systemu (np. ustawy i rozporządzenia; akty prawa miejscowego) Związki merytoryczne – wzajemne odesłania, elementy tej samej decyzji prawodawczej (np. ten sam tzw. pakiet ustaw)

32 Definicji poszukujemy w następującej kolejności:
w specjalnej jednostce zwanej słowniczkiem (objaśnienie określeń ustawowych), w przepisach ogólnych całego aktu normatywnego [w starszych aktach na końcu] w bezpośrednim sąsiedztwie interpretowanego przepisu, w kodeksie regulującym dziedzinę obejmującą problematykę regulowaną przez daną ustawę albo w innej ustawie uznanej za podstawową dla danej dziedziny (Prawo…) jeżeli dany zwrot znajduje się w akcie wykonawczym, szukamy w akcie, w którym znajduje się upoważnienie do wydania tego aktu wykonawczego należy sprawdzić, czy nie ma odesłania do innego aktu normatywnego lub związku z innym aktem normatywnym

33 Art Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: (…) 9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, zwanymi dalej „osobami pobierającymi stypendium”. Czy studenci odbywający staż studencki w ramach umów pomiędzy studentami, Uniwersytetem i tzw. pracodawcami są osobami, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych?

34 Procedura ustalania znaczenia:
Słownik języka polskiego Orzecznictwo Literatura Definicje legalne

35 Czy studenci odbywający staż studencki w ramach umów pomiędzy studentami, Uniwersytetem i tzw. pracodawcami są osobami, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych? Staż «praktyczna nauka zawodu odbywana w jakiejś instytucji przez absolwentów szkoły lub studiów, czasem stanowiąca próbny okres ich pracy; też: czas tej nauki» Szkolenie «cykl wykładów z jakiegoś przedmiotu, zorganizowanych w celu uzupełnienia czyjegoś wykształcenia lub czyichś wiadomości z jakiejś dziedziny» Szkolić «kształcić kogoś w określonej dziedzinie, zwykle w trybie skróconym na kursie lub wykładach» Stypendium «pieniądze wypłacane okresowo uczniom, studentom, pracownikom nauki itp. na pokrycie kosztów nauki lub badań naukowych; też: nauka, studia lub badania naukowe poza miejscem zamieszkania finansowane z tych pieniędzy»

36 pojawienie się i każdorazowa zmiana treści art. 6 ust
pojawienie się i każdorazowa zmiana treści art. 6 ust. 1 pkt 9a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ma ścisły i niepodważalny związek z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Ustawa o promocji zatrudnienia… Pobierane stypendium winno być finansowane z Funduszu Pracy. Staż oznacza „nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą”.

37 Przepis uchylający Przepis o wygaśnięciu mocy obowiązującej
  Z założenia o racjonalności prawodawcy: D9: „W obrębie danego aktu lub gałęzi prawa różnokształtnym zwrotom nie należy przypisywać tego samego znaczenia” (zakaz wykładni synonimicznej); Wyjaśniać Zeznawać Przepis uchylający Przepis o wygaśnięciu mocy obowiązującej Szkoda Krzywda Odszkodowanie Zadośćuczynienie D10: „W obrębie danego aktu lub gałęzi prawa tym sam zwrotom nie należy przypisywać odmiennego znaczenia” (zakaz wykładni homonimicznej) Wyjątki, np.: Może Powinien

38 Z założenia o braku powtórzeń i nonsensów:
D11: Nie wolno interpretować tekstów prawnych w taki sposób, aby ich pewne fragmenty okazały się zbędne (zakaz wykładni per non est). Przepis § 6 ust. 3 rozporządzenia ustanawia wymóg złożenia przez organizatora wypoczynku określonych dokumentów nie później niż 14 dni przed terminem rozpoczęcia działalności placówki wypoczynku. Niedopuszczalna jest taka interpretacja powyższego przepisu, jaką w istocie prezentują skarżący, z której wynikałoby, że przepis ten jest zbędny w systemie prawa (zakaz wykładni per non est) albo że nie zawiera on sankcji.

39 Z założenia o braku powtórzeń i nonsensów:
D12: Tam, gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi (lege non distinguente) jeżeli prawodawca używa zwrotu „postępowanie przed sądem” to można na gruncie tej dyrektywy przyjąć, że chodził mu o postępowanie przed sądem I i II instancji, ponieważ nie zaznaczył, o którą instancję mu chodzi). okoliczności utrudniające obronę (dotyczące oskarżonego i dotyczące materii sprawy)

40 Art. 144 §1 Kodeksu wykroczeń stanowi, że karze podlega ten, kto na terenach przeznaczonych do użytku publicznego niszczy lub uszkadza roślinność albo depcze trawnik lub zieleniec lub też dopuszcza do niszczenia ich przez zwierzęta znajdujące się pod jego nadzorem. Aby zostały spełnione przesłanki z art. 144 §1, niezbędne jest stwierdzenie takiego zachowania sprawcy, które ma polegać na niszczeniu lub uszkadzaniu roślinności albo deptaniu trawnika lub zieleńca, lub też dopuszczeniu do niszczenia ich przez zwierzęta znajdujące się pod jego nadzorem. Najechanie kołami pojazdu na nie jest tożsame z jego deptaniem, gdyż przez deptanie trawy rozumie się chodzenie bądź spacerowanie po niej i w żadnym wypadku nie jest możliwe rozszerzenie interpretacji słowa "deptanie" również na rzeczy ruchome, którą w niniejszej sprawie jest samochód.

41 Obwiniony najeżdżając kołami samochodu na trawnik, w żadnym wypadku nie dopuścił się deptania tego trawnika, a zatem nie wypełnił swoim zachowaniem znamienia wykroczenia z art. 144 §1 Kw. Obwiniony nie wypełnił również swoim zachowaniem znamienia niszczenia bądź uszkadzania roślinności. Przepis 144 §1 rozróżnia dwa przedmioty ochrony, tj. roślinność oraz trawnik lub zieleniec. Z tego rozróżnienia wynika zatem, iż trawa nie mieści się w pojęciu roślinności, lecz jest ujęta odrębnie. Z analizy akt sprawy nie wynika, aby obwiniony najechał kołami samochodu na trawnik, na którym oprócz trawy występowała także inna roślinność. Tym samym nie mógł wyczerpać swoim zachowaniem drugiego ze znamion wykroczenia z art. 144 §1, tj. niszczenia lub uszkadzania roślinności."

42 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ: Są to reguły, które nakazują uwzględniać fakt, że przepisy prawne tworzą system i należy w związku z tym brać pod uwagę ich wzajemne relacje oraz miejsce w systemie. Dyrektywy systemowe pionowe: D13 „Nie powinno się przypisywać regule prawnej znaczenia, przy którym byłaby ona sprzeczna z którąkolwiek reguł systemu hierarchicznie wyższych”; D14 „Należy przypisywać znaczenie koherentne (spójne) ze znaczeniami innych reguł systemu i odrzucać te, które prowadza do konfliktu systemowego.” Np.: nakaz wykładni zgodnej z Konstytucją, prawem europejskim, prawem międzynarodowym.

43 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ:
 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 25 lipca 2007 r. (Sygn.: II SA/Bk 276/07) „Jeżeli ustawodawca przekroczy konstytucyjnie określone granice stanowienia prawa, to w indywidualnych sprawach sąd administracyjny uprawniony jest do stwierdzenia, iż w konkretnej sprawie zostały naruszone przepisy konstytucji, a decyzja organu administracji publicznej opierająca się o przepisy prawa stanowionego sprzecznego z konstytucją nie może być akceptowana. (...) Sąd [korzysta] z prawa bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2 Konstytucji) i niezastosowania in concreto przepisu ustawy.”

44 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ:
 II SA/Lu 388/08 - Wyrok WSA w Lublinie W związku z powyższym za niezasadne należy uznać zarzuty strony skarżącej, odnoszące się do naruszenia art. 8 Konstytucji RP oraz naruszenia art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych poprzez nieuwzględnienie faktu niezgodności tego przepisu z Konstytucją. Bezpośredniość stosowania ustawy zasadniczej oznacza możliwość podejmowania decyzji stosowania prawa bezpośrednio na jej podstawie, także z ewentualnym pominięciem norm ustawowych. Warunkiem jest jednak sformułowanie w przepisach Konstytucji konkretnego wzoru zachowania, naddającego się do takiego bezpośredniego zastosowania.

45 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ:
II SA/Kr 520/07 - Wyrok WSA w Krakowie wydające decyzje organy administracji publicznej nie są uprawnione do badania zgodności ustaw i aktów normatywnych niższych rang z Konstytucją RP, zaś interpretacja przepisów dokonywana przy zastosowaniu metod wykładni gramatycznej, systemowej, funkcjonalnej i historycznej, a także dyrektyw dotyczących ich wyników, nie może prowadzić do rezultatów sprzecznych z brzmieniem przepisów. W kwestii uprawnienia do kontrolowania przez sądy in casu konstytucyjności ustaw na mocy art. 8 ust. 2 Konstytucji, Wojewódzki Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym sprawę opowiada się przeciwko takiej możliwości, jako zarezerwowanej kompetencyjnie dla specjalnie w tym celu powołanego w Konstytucji organu, jakim jest Trybunał Konstytucyjny.

46 III SA/Gl 2688/10 - Wyrok WSA w Gliwicach
Zastosowanie prawa wspólnotowego w sprawach podatkowych nie jest obowiązkiem tylko sądów administracyjnych, ale także organów władzy państwa, czyli organów podatkowych. Wynika to z faktu, jak wskazano wyżej, że organy podatkowe mają obowiązek przestrzegania prawa i działania w jego granicach, czyli również w granicach prawa wspólnotowego. Ponadto zwraca się przy tym uwagę na następujące argumenty (z powołaniem się na orzecznictwo i literaturę S. Biernat wymienia te argumenty [w:] Wykładnia prawa krajowego zgodnie z prawem Wspólnot Europejskich, Toruń 1998, s.131): 1/ sformułowanie orzeczeń ETS dotyczących tej sprawy wyraźnie wskazuje na to, że sądy są tylko jedną z kategorii organów krajowych mających obowiązek stosowania prawa wspólnotowego, 2/ organy administracyjne w państwach członkowskich mają w wielu dziedzinach kompetencje do wydawania aktów administracyjnych lub do podejmowania innych działań, które są normowane w całości lub w części prawem wspólnotowym,

47 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ:
3/ ETS wyraził pogląd, że również organy administracji, obok sądów, są zobowiązane do przestrzegania zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa krajowego i do odmowy stosowania prawa krajowego niezgodnego z prawem wspólnotowym (sprawy Fratelli Constanzo C-103/88 pkt 33, Hansgeorg Lennartz C-97/90 pkt 33, Marks &Spencer C-62/00), 4/ akty administracyjne, a także inne czynności organów administracji podlegają kontroli sądowej, a nałożenie obowiązku stosowania prawa wspólnotowego jedynie na sądy, przy równoczesnym braku takiego obowiązku w odniesieniu do organów administracyjnych, prowadziłoby z góry do przyjmowania podwójnego standardu stosowania prawa i powodowałoby stan niepewności.

48 DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ:
Można też dodać argument praktyczny, że nie uwzględnienie prawa wspólnotowego przez organy podatkowe i zapłata z tego powodu przez podatnika określonej kwoty wymierzonego podatku, w przypadku uchylenia decyzji przez sąd administracyjny, który zastosował prawo wspólnotowe, jest naruszeniem prawa, co może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w takiej sprawie podatkowej. Podkreślić jednak należy, że organy podatkowe nie mają możliwości korzystania z pewnych instytucji ułatwiających zastosowanie prawa wspólnotowego. Mianowicie organy te na etapie postępowania administracyjnego nie mogą występować w konkretnej sprawie z pytaniem o ważność i wykładnię prawa wspólnotowego pierwotnego i wtórnego w trybie pytań prejudycjalnych do ETS na podstawie art. 234 TWE lub do TK o zbadanie zgodności z Konstytucją RP. Obowiązek występowania z pytaniem prejudycjalnym do ETS ciąży na sądzie krajowym, którego orzeczenie nie podlega zaskarżeniu, czyli w sprawach podatkowych na Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Wojewódzki sąd administracyjny jedynie może wnieść sprawę do ETS, jeśli uzna, ze rozstrzygnięcie określonej kwestii jest niezbędne do wydania wyroku (art. 234 TWE).

49 II OSK 961/09 - Wyrok NSA Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem wewnętrznym państwa członkowskiego, w razie konfliktu tych norm, nakazuje organom stosującym prawo, zastosować normę wspólnotową, pomijając w takim przypadku przepisy prawa krajowego (wyrok ETS z r., wyrok WSA w Warszawie, III SA/Wa 492/05). Zgodnie z powyższym "dokonywanie oceny przepisów prawa krajowego w świetle postanowień prawa wspólnotowego przez organy administracyjne jest ich obowiązkiem, a uchybienie temu obowiązkowi stanowi poważne naruszenie prawa wspólnotowego, traktowane jako działanie sprzeczne z zasadą lojalności wyrażoną w art. 10 TWE i może stanowić przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej państwa". Z zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego wiąże się obowiązek stosowania prowspólnotowej wykładni prawa krajowego, co oznacza, że organy stosujące prawo krajowe (organy administracji publicznej, sądy), mają obowiązek dokonywać wykładni prawa krajowego w taki sposób, aby uzyskać efekt jego zgodności z prawem wspólnotowym. Stosowanie prowspólnotowej wykładni prawa w odniesieniu do przepisów prawa krajowego, implementujących dyrektywy do naszego wewnętrznego porządku prawnego w praktyce oznacza, że nie mogą być interpretowane (przepisy prawa krajowego) w oderwaniu od dyrektywy, którą implementują – nawet gdyby ich dosłowne brzmienie wskazywało inną treść.

50 Dyrektywy systemowe poziome:
D15 „Nie wolno przypisywać terminom języka prawnego znaczenia, które jest sprzeczne z zasadami określonej gałęzi prawa lub systemu prawa.” D16 „Spośród różnych możliwych interpretacji należy wybrać tę, która jest zgodna z zasadami systemu prawa.” D17 „Nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk.”

51 Argumentum a rubrica: D18 „W trakcie wykładni należy brać pod uwagę przynależność przepisów prawa do określonej gałęzi prawa (systematyka zewnętrzna)” Kwestia dopuszczalności wykładni rozszerzającej. Uwzględnienie dorobku orzecznictwa i doktryny.

52 Argumentum a rubrica: D19 „W trakcie wykładni należy brać pod uwagę miejsce przepisów w ramach systematyki aktu prawnego, w którym się znajdują (systematyka wewnętrzna)”.

53 Rodzaj jednostki systematyzacyjnej (np.Przepisy ogólne)
Definicje Zasady Wspólne elementy pozostałych przepisów

54 Nazwa jednostki systematyzacyjnej Art. 6 ust
Nazwa jednostki systematyzacyjnej Art. 6 ust. 5 ustawy o rehabilitacji stanowi, że od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do rehabilitacji o Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Art. 6 ust. 5 ustawy odnosi się tylko do orzeczeń merytorycznych w sprawach orzekania o niepełnosprawności. Za takim stanowiskiem przemawia umieszczenie powołanego przepisu w Rozdziale 2 pt.: "Orzekanie o niepełnosprawności" /argumentacja a rubrica/. Tym samym odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie przysługuje na ostateczne orzeczenia o charakterze formalnym /np. na orzeczenie umarzające postępowanie, o jakim mowa w par. 10 ust. 5 rozporządzenia/.

55 Miejsce/kolejność położenia przepisu: Wykładnia językowa, „akontekstowa” § 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

56 Wykładnia systemowa Art. 79. § 1
Wykładnia systemowa Art. 79. § 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli: 1) jest nieletni, 2) jest głuchy, niemy lub niewidomy, 3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, 4) nie włada językiem polskim. § 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

57 DYREKTYWY WYKŁADNI FUNKCJONALNEJ:
Reguły wykładni funkcjonalnej wskazują, że znaczenie przepisów uzależnione jest od faktów o charakterze politycznym, społecznym, ekonomicznym, moralnym i obyczajowym. Reguły wykładni funkcjonalnej nakazują uwzględniać cele regulacji, funkcje prawa oraz jego społeczno-gospodarcze przeznaczenie.

58 Art. 190. Współwłasność rzeczy może przysługiwać kilku osobom.
D20: „Interpretując przepisy prawne należy brać pod uwagę cele regulacji prawnej (ratio legis), tzn. cele całego systemu prawnego, aktu prawnego, instytucji prawnej, do której interpretowany przepis należy lub cel interpretowanego przepisu”; Art Współwłasność rzeczy może przysługiwać kilku osobom.

59 JAK USTALAĆ CEL: Okoliczności ustanowienia
Tzw. interpretacja historyczna, czyli analiza zmian Materiały przygotowawcze Uzasadnienie projektu Tytuł ustawy Nazwa jednostki systematyzacyjnej Preambuła

60 D21: „Interpretowanym przepisom należy nadawać znaczenia, które uczynią je rozwiązaniami najtrafniejszymi prakseologicznie (najbardziej skutecznymi)”; D22: „Interpretując przepisy prawa należy brać pod uwagę społeczne oraz ekonomiczne konsekwencje interpretacji i wybrać taką interpretację, która doprowadzi do konsekwencji najbardziej korzystnych”;

61 D23: „Interpretowanej regule należy przypisać znaczenie najbardziej zgodne z uznanymi ocenami systemu aksjologicznego”; D24: „Należy brać pod uwagę powszechnie akceptowane normy moralne, zasady sprawiedliwości i słuszności”; D25: „W trakcie interpretacji należy przyjąć, że prawodawca jest konsekwentny co do swoich preferencji aksjologicznych (czyli preferencji związanych z normami moralnymi, regułami i ocenami społecznymi)” D26: „Jeżeli uwzględnia się cele, wartości i reguły pozaprawne w ustalaniu znaczenia interpretowanej reguły, to winny być one uwzględniane jednakowo w stosunku do wszystkich reguł, z których składa się instytucja, do jakiej interpretowana reguła należy”;

62 D27: „Należy odrzucić taką interpretację przepisu, która prowadzi do absurdalnych konsekwencji lub niemożliwych do zaakceptowania konsekwencji (argumentum ab absurdum)”. Art Współwłasność rzeczy może przysługiwać kilku osobom.

63 Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji, w brzmieniu nadanym nowelą z dnia 12 września 2002 r., bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony z dniem wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

64 Zacytowany przepis z językowego punktu widzenia czytany wprost oznaczałby, że norma prawna w nim wyrażona wywołuje stan zawieszenia biegu terminu przedawnienia w sposób permanentny, gdyż stan taki trwa cały czas z uwagi na fakt, iż zawsze już w momencie rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia istnieją w świecie zewnętrznym jakieś wszczęte postępowania karne (śledztwa, dochodzenia), postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe, czy postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe, dotyczące różnych spraw (ad rem) oraz różnych osób (ad personam), które jako takie miałoby wywoływać skutek zawieszający. Tak szerokie rozumienie analizowanego przepisu z przyczyn oczywistych nie może zyskać akceptacji, gdyż w istocie oznacza rozumowanie ad absurdum.

65 Typowe scenariusze uzasadnienia
Jasny rezultat wykładni językowej + potwierdzenie. Jasny rezultat wykładni językowej + odstępstwo. Niejasny rezultat wykładni językowej + wyjaśnienie. Jasny rezultat wykładni językowej + odrzucenie przesłanek za odstępstwem

66 Przykład Sąd interpretując przepis art. 79 § 2: „Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.”, podjął się wyjaśnienia, co oznacza użyty w tym przepisie zwrot „okoliczności utrudniające obronę", a mianowicie, czy chodzi tu wyłącznie o okoliczności związane z właściwościami osobistymi oskarżonego, czy również o okoliczności związane z materią merytoryczną sprawy. Sąd zauważył, że interpretowany przepis usytuowany jest w systematyce ustawy procesowej bezpośrednio po przepisie odwołującym się jedynie do okoliczności związanych z właściwościami osobistymi oskarżonego, a nie do okoliczności związanych z materią merytoryczną sprawy. Sugerowałoby to, że zwrot „okoliczności utrudniające obronę” odnosi się jedynie do okoliczności związanych z właściwościami osobistymi sprawcy. Sąd jednak, mając na uwadze to, że art. 79 § 2 nie wspomina, o który rodzaj okoliczności chodzi, uznał, że nie ma wystarczających podstaw, by zawężać językowe znaczenie przepisu i ograniczać je tylko do właściwości osobistych oskarżonego. Podkreślił dodatkowo, że taka interpretacja pozostaje w zgodzie konstytucyjnym prawem do obrony.

67 Przedmiotem rozstrzygnięcia jest kwestia znaczenia i zakresu wyrażenia „okoliczności utrudniające obronę” . Opierając się na kluczowej dla wszelkich zabiegów interpretacyjnych wykładni językowej, a zwłaszcza na domniemaniu języka potocznego, należy zauważyć, że znaczenie tego wyrażenia na gruncie języka ogólnego nie wskazuje w żaden sposób rodzaju okoliczności wywołujących utrudnienia w obronie. Wyrażenie to wskazuje na wszelkie okoliczności, które powodują skutek w postaci utrudnienia obrony. Rozumowanie takie potwierdza inna dyrektywa wykładni językowej (lege non distiguente), która zakazuje wprowadzenia rozróżnień, których nie wprowadził prawodawca. Skoro więc brak jest rozróżnienia na okoliczności osobiste i okoliczności związane z materią sprawy, to wykluczone jest wprowadzenie takiego rozróżnienia przez interpretatora. Uznać więc należy, że przepis ten na gruncie wykładni językowej nie budzi wątpliwości.

68 Odstąpienie zaś od niewątpliwego znaczenia językowego dopuszczalne jest wyłącznie wtedy, jeśli przemawiają za tym ważnego względy systemowe lub funkcjonalne. Wprawdzie w tym przypadku argument a rubrica mógłby wskazywać na potrzebę interpretacji zwężającej, to jednak z całą pewnością usytuowanie przepisu w systematyce jednostki redakcyjnej nie może być uznane za ważny powód legitymujący odstąpienie od jasnego znaczenie językowego. Nadto inny argument systemowy nakazujący brać pod uwagę przepisy Konstytucji każe pozostać przy znaczeniu językowym i zdecydowanie wyklucza uznanie doniosłości argumentu z budowy przepisu. Nawet jeśli przyjąć, co jest niebywale trudne do wykazania, że przepis ten budzi wątpliwości, to i tak w myśl ogólnej reguły interpretacyjnej in dubio pro reo, należałoby uznać niedopuszczalność ograniczenia typów okoliczności, które stanowić mogą utrudnienie w obronie.

69 Interpretując art. 43 ust 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii: „Kto, wbrew przepisom ustawy, wprowadza do obrotu środki (…)”, sąd podjął się ustalenia, w jaki sposób przepis ten określa możliwie miejsce popełnienie opisanego w nim czynu. Związane jest to z użyciem w art. 43 zwrotu „wbrew przepisom ustawy”. Zwrot ten – zdaniem sądu - może oznaczać potencjalnie tylko ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii albo każdą polską ustawę albo też każdą ustawę, w tym ustawę państwa obcego. Na gruncie językowym kwestia ta nie jest możliwa do rozstrzygnięcia, ponieważ przepis ten może oznaczać tyle co "nielegalnie", "bezprawnie" bądź "wbrew obowiązującym w miejscu popełnienia czynu przepisom ustawowym reglamentującym obrót narkotykami". Mając jednak na uwadze, że ratio legis tego przepisu nie jest ochrona ekonomicznych interesów państwa polskiego – co oznaczałoby, że miejscem popełnienia czynu może być tylko terytorium RP, ale ochrona zdrowia i życia obywateli, uznać należy, że miejscem popełnienia czynu może być również terytorium innego kraju, gdzie obowiązują przepisy ustawowe podobne do tych, o których wspomina art. 43 ust. 1, co jednoznacznie wiąże się z określeniem znaczenia zwrotu „wbrew przepisom ustawy.”. Za takim kierunkiem interpretacji przemawiają też konwencje międzynarodowe, nakładające na RP obowiązek solidarnego zwalczania handlu narkotykami. Tak więc zwrot „wbrew ustawie” oznacza każdą ustawę w tym ustawę państwa obcego.

70 Uzasadnieni decyzji walidacyjnej
Uzasadnienie ma wykazać, że przepis/norma może być uznana za obowiązująca z punktu widzenia przyjętej koncepcji obowiązywania prawa. Systemowa koncepcja obowiązywania prawa: Norma została ustanowiona zgodnie z normami kompetencji prawodawczej, została ogłoszona i weszła w życie; Norma nie została formalnie derogowana i nie wygasło jej obowiązywanie na podstawie przepisu prawa; Co do normy aktu wykonawczego nie nastąpił przypadek utraty mocy obowiązującej na podstawie uznanych reguł walidacyjnych; Norma nie jest sprzeczna z inną, a w przypadku sprzeczności nie została uchylona w wyniku zastosowania reguły kolizyjnej Norma jest konsekwencją normy wyraźnie wysłowionej, wyprowadzoną w oparciu o reguły wnioskowań prawniczych

71 Decyzja walidacyjna Pozytywna – norma spełnia kryteria obowiązywania Negatywna – np. brak przesłanek do zastosowania wnioskowania prawniczego

72 Wnioskowania prawnicze:
wynikanie logiczne; wynikanie instrumentalne; wnioskowania a fortiori: - argumentum a maiori ad minus (z większego na mniejsze); - argumentum a minori ad maius (z mniejszego na większe); wnioskowania a simili (z podobieństwa): - analogia legis; - analogia iuris; wnioskowanie a contrario (z przeciwieństwa)

73 WYNIKANIE INSTRUMENTALNE (z celu na środki)
O wynikaniu instrumentalnym mówimy wówczas, gdy zrealizowanie normy N2 jest przyczynowo konieczne do zrealizowania normy N1. N1 → nakazuje → S (norma) (stan rzeczy) REGUŁA INSTRUMENTALNEGO NAKAZU: Jeżeli obowiązuje norma N1, nakazująca osiągnięcie stanu rzeczy S, to możemy wnioskować, że obowiązuje również norma N2, która nakazuje uczynić wszystko, co stanowi warunek konieczny dla zrealizowania stanu rzeczy S. REGUŁA INSTRUMENTALNEGO ZAKAZU: Jeżeli obowiązuje norma N1, nakazująca osiągnięcie stanu rzeczy S, to możemy wnioskować, że obowiązuje również norma N3, która zakazuje uczynić cokolwiek, co stanowi warunek wystarczający dla niezrealizowania stanu rzeczy S.

74 N1 → zakazuje → S (norma) (stan rzeczy) REGUŁA INSTRUMENTALNEGO NAKAZU: Jeżeli obowiązuje norma N1, zakazująca osiągnięcie stanu rzeczy S, to możemy wnioskować, że obowiązuje również norma N2, która nakazuje uczynić wszystko, co stanowi warunek konieczny dla niezrealizowania stanu rzeczy S. REGUŁA INSTRUMENTALNEGO ZAKAZU: Jeżeli obowiązuje norma N1, nakazująca osiągnięcie stanu rzeczy S, to możemy wnioskować, że obowiązuje również norma N3, która zakazuje uczynić cokolwiek, co stanowi warunek wystarczający dla zrealizowania stanu rzeczy S.

75 Dzięki powszechnej akceptacji dla wynikania instrumentalnego możliwe jest bardziej ekonomiczne redagowanie przepisów prawnych, wystarczy bowiem w przepisie prawnym zwięźle wskazać tylko stan rzeczy (np. utrzymanie pojazdu w określonym stanie), który powinien zostać osiągnięty, bez szczegółowego określania wszystkich czynności, które do niego prowadzą, lub które uniemożliwiają jego osiągnięcie. Inaczej bowiem ustanawiając nakaz zrealizowania jakiegoś stanu rzeczy należałoby dodatkowo ustanowić normy co do wszelkich czynności, które mogą być konieczne dla zrealizowania tego stanu rzeczy, a to byłoby praktycznie niewykonalne. Obowiązek udzielania pomocy, stawiennictwa w sądzie, utrzymania czystości itp.

76 Typowo prawniczy warunek wnioskowania instrumentalnego Tożsamość adresatów normy będącej podstawą wnioskowania i normy wywnioskowanej

77 kontrowersyjne zastosowanie wnioskowania instrumentalnego: Sąd na podstawie przepisu nakazującego Prezesowi UOKiK kontrolowanie przez przedsiębiorców przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym uznał, że obowiązuje norma nakazująca przedsiębiorcom wypełnianie ankieta nadsyłanych przez Prezesa UOKiK.

78 Wnioskowania a fortiori
A maiori ad minus (z większego na mniejsze) – stosuje się do uprawnień: „Jeżeli ktoś jest uprawniony do czegoś w stopniu większym, to tym bardziej może z tego uprawnienia korzystać w stopniu mniejszym” „Jeżeli wolno więcej, to tym bardziej wolno mniej” Przykład: Jeżeli wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika zwrotu całej pożyczonej kwoty, to tym bardziej może żądać zwrotu tylko części tej kwoty.

79 Skoro uprawnienie organu podatkowego rozciąga się tak daleko, że może on wyłączyć z akt sprawy cały dokument, to zasadne wydaje się przyjęcie wniosku o możliwości pozbawienia dostępu strony tylko do części dokumentu. Wniosek ten wywieść można z rozumowania zwanego argumentum a fortiori (z silniejszego) w odmianie a maiori ad maius (z większego na mniejsze). Jeżeli bowiem ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś więcej, uprawniony jest też do czynienia czegoś mniej. Owo czynienie czegoś więcej wiąże się w przedmiotowej sprawie ze zwiększonym ograniczeniem praw strony postępowania. Skoro zatem organ podatkowy może ograniczyć prawa strony w szerszym zakresie, może je ograniczyć także w mniejszym zakresie.

80 Jak wynika z literalnej wykładni przepisu art. 9 ust
Jak wynika z literalnej wykładni przepisu art. 9 ust. 2 ustawy Prawo łowieckie, starosta uprawniony jest do uchylenia w drodze decyzji - w szczególnych przypadkach - zakazu chwytania i przetrzymywania zwierzyny. Uwzględniając wykładnię pozajęzykową i wnioskowania prawnicze można również przyjąć, że w szczególnych przypadkach starosta uprawniony jest także do uchylenia zakazu płoszenia. Wnioskowanie powyższe opiera się na wnioskowaniu a fortiori. W odniesieniu do przepisów zawierających uprawnienie przyjmuje się, że jeżeli podmiot uprawniony jest do realizacji czegoś "większego" to tym bardziej może zrealizować coś "mniejszego" (wnioskowanie a maiori ad minus). W analizowanym przepisie starosta został uprawniony do wyrażenia zgody na schwytanie i przetrzymywanie zwierzęcia.

81 Przyjmując więc, że płoszenie zwierzęcia dzikiego stanowi dla niego mniejszą dolegliwość niż jego schwytanie i przetrzymywanie, zasadna jest rozszerzająca wykładnia uprawnień starosty wskazanych w treści cytowanego art. 9 ust. 2 ww. ustawy. Zastosowanie powołanego wnioskowania pozwala przyjąć, że starosta może również wyrazić zgodę na uchylenie zakazu płoszenia zwierzyny, jakkolwiek ustawodawca nie wskazał wprost takiej możliwości. Należy podkreślić, że przy tego rodzaju wnioskowaniu starosta niebyłby uprawniony do uchylenia zakazu ranienia lub zabijania zwierzyny, bowiem te czynności stanowią "coś więcej" w porównaniu z chwytaniem lub przetrzymywaniem zwierzyny. Zgodnie z wyraźnie zarysowanym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa właściwe stosowanie prawa nie może ograniczać się wyłącznie do stosowania literalnej wykładni przepisu.

82 A minori ad maius (z mniejszego na większe)
– stosuje się do zakazów: „Jeżeli zakazane jest naruszanie jakiegoś dobra prawnie chronionego w stopniu mniejszym, to tym bardziej zakazane jest naruszanie tego dobra w stopniu większym” Jeśli zakazane jest mniej, zakazane jest więcej Przykład: Jeśli zakazane jest wchodzenie na trawniki, to tym bardziej zakazane jest wjeżdżanie na nie samochodem.

83 Wnioskowanie a fortiori oparte jest o analizę systemu wartości preferowanych przez prawodawcę i w określonych przypadkach rezultat jego zastosowania może być odrzucony.

84 „Klient może kupić 2 litry alkoholu
„Klient może kupić 2 litry alkoholu.” Z wnioskowania a fortiori płynie wniosek, że skoro jest uprawniony do czegoś w większym zakresie, to jest do tego uprawniony w zakresie mniejszym, a więc może kupić 1 litr alkoholu. Intencja prawodawcy: przeciwdziałanie alkoholizmowi poprzez ograniczenia możliwości kupowania małych ilości alkoholu, np. za zarobioną dniówkę. Wniosek płynący z a fortiori niedopuszczalny.

85 Zasada „nullum crimen sine lege” w prawie karnym
Zasada „nullum crimen sine lege” w prawie karnym. Przepisy określające kompetencje organów władzy publicznej. Przepisy ustanawiające wyjątki.

86 Analogia legis Wnioskowania z ustawy
w literaturze prawniczej jest spór co do tego, czy należy ją zaliczyć do wnioskowań prawniczych, czy do wykładni prawa (wykładni rozszerzającej); Analogia legis przebiega w 3 etapach: 1) stwierdzamy, że mamy do czynienia z sytuacja nie uregulowaną w obowiązujących przepisach prawnych (luka w prawie); 2) stwierdzamy, że obowiązuje przepis regulujący sytuację pod istotnymi względami podobną do sytuacji nie uregulowanej w żadnym przepisie; 3) stosujemy konsekwencje prawne przepisu regulującego sytuacje podobną do sytuacji nie uregulowanej.

87 Prawnicze warunki stosowania wnioskowania typu analogia
Typ regulacji prawnej: otwarty i niezupełny, np. prawo cywilne zamknięty i zupełny, np. prawo karne 2) Analogię wolno stosować do luk konstrukcyjnych (technicznych), zasadniczo niedopuszczalne jest stosowanie do luk aksjologicznych i swoistych; 3) Niedopuszczalne jest stosowanie analogii w odniesieniu do przepisów ograniczających prawa i wolności, jeśli skutkiem ich zastosowania byłoby rozszerzenie tych ograniczeń

88 4) Zakaz stosowania analogii w odniesieniu do wyjątków i przepisów typu lex specialis 5) Zakaz stosowania analogii w stosunku do przepisów, których redakcja sugeruje, że powinny być ściśle rozumiane („tylko”, „jedynie”, „wyłącznie”) 6) Zakaz rozszerzania odpowiedzialności karnej w drodze analogii legis 7) Zakaz rozszerzania zakresu opodatkowania w drodze analogii

89 Kwestia oceny podobieństwa
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio (Gdzie taki sam cel, tama taka sama dyspozycja). podobieństwo fizyczne (np. związek partnerski a związek małżeński) - tzw. podobieństwo celu regulacji (budowa a rozbiórka)

90 Przykład 1 Podkreślenia przy tym wymaga, że przedmiotowy przypadek jest podawany przez B. Brzezińskiego, jako przykład oczywistej luki konstrukcyjnej, której likwidacja możliwa jest jedynie w drodze analogii legis (por. B. Brzeziński w pozycji przedstawionej powyżej str ). Autor ten wprost wskazuje, że art. 16 g ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawiera katalog metod ustalania wartości początkowej środków trwałych (w niniejszej sprawie wartości niematerialnych i prawnych). Żadna z tych metod nie może jednak znaleźć zastosowania w sytuacji, gdy ma miejsce wniesienie wkładu niepieniężnego przez spółkę kapitałową do spółki osobowej. Świadczy to zdaniem tego autora o istnieniu luki prawnej, gdyż prawo spółek dopuszcza przeprowadzenie wyżej opisanej operacji. Luka ta możliwa jest do zamknięcia w drodze analogii.

91 Skoro katalog metod ustalania wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych jest katalogiem zamkniętym, to należy wybrać tę metodę, która przewidziana jest dla sytuacji najbardziej podobnej do tej, która nie doczekała się uregulowania. Pogląd taki został również wprost wyrażony we wskazanym w skardze stanowisku K. Radzikowskiego (Analogia w prawie podatkowym, Przegląd Podatkowy, 4/2007), w którym stwierdził on, że trudno bronić poglądu, iż wniesione w postaci aportu środki trwałe nie podlegają amortyzacji tylko z tego powodu, że przepisy nie przewidują żadnego sposobu ustalenia ich wartości początkowej. Lukę tę należy zamknąć w drodze analogii – skoro katalog metod ustalania wartości początkowej środków trwałych jest katalogiem zamkniętym, to należy wybrać tę metodę, która jest przewidziana dla sytuacji najbardziej podobnej do tej, która nie doczekała się uregulowania – a więc taką samą jak w przypadku wniesienia aportu w postaci środków trwałych do spółki mającej osobowość prawną.

92 Przykład 2 W kwestia dostępu do protokołu z sekcji zwłok nie jest zatem bezpośrednio uregulowana przepisami prawa i w tym zakresie istnieje luka w prawie. Może być ona jednak usunięta w drodze analogi legis (analogii z ustawy).??? Skoro art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych przyznaje najbliższej rodzinie prawo do dysponowania ciałem zmarłego, to tym bardziej powinna ona posiadać pełne prawo do informacji o przyczynach śmierci zmarłego i pełen wgląd do dokumentacji medycznej z sekcji zwłok, Tym bardziej, że to personel medyczny szpitala nakłaniał najbliższą rodzinę do wystąpienia o przeprowadzenie sekcji zwłok M. K., a takie zachowanie stanowi niemal zwyczaj w polskich placówkach medycznych, jak ustaliła skarżąca. W tej sytuacji osoba z najbliższej rodziny powinna mieć dostęp do protokołu z sekcji zwłok nawet, jeżeli zmarły nie udzielił jej przed śmiercią do tego szczególnego pełnomocnictwa.

93 Zasady logicznego myślenia uzasadniają dokonanie takiej wykładni przepisów prawa oraz posłużenie się analogią legis. Nie można ograniczać najbliższej rodzinie zmarłego w sposób nieuzasadniony prawa bezpośredniego zapoznania się z dokumentacją z sekcji zwłok, a tym samym ustalenia przyczyn zgonu osoby najbliższej. Wykładnia prawa nie może bowiem naruszać aksjologicznych podstaw systemu prawa wyrażonych w Konstytucji, takich jak zasada demokratycznego państwa prawnego i związana z nią zasada proporcjonalności oraz zasada ochrony rodziny. Nie można absolutyzować prawa do prywatności nadając mu całkowity prymat kosztem innych wartości chronionych w Konstytucji.

94 Przykład 3 Policjant, występując o rozwiązanie z nim stosunku służbowego, składa oświadczenie woli skierowane do określonego adresata, to jest przełożonego właściwego w sprawach osobowych. Ustawa o Policji i inne przepisy prawa administracyjnego nie regulują zasad składania oświadczeń woli w administracyjnoprawnych stosunkach służbowych. W omawianym zakresie występuje luka w prawie. W takich przypadkach jedną z dopuszczalnych form wykładni jest analogia "z prawa" (analogia iuris). Przy interpretacji przepisów prawa administracyjnego - w doktrynie i orzecznictwie - dopuszcza się przy tym możliwość korzystania z analogicznych rozwiązań przyjętych w prawie cywilnym. Nie ma żadnych racjonalnych przesłanek, aby także i do omawianych oświadczeń policjantów nie stosować przepisów art. 61 Kodeksu cywilnego.

95 Przykład Należy zatem uznać, że w powyższej sytuacji mamy do czynienia z tzw. luką aksjologiczną (Podobnie F. Seredyński, M. Sobiech Konwersja wierzytelności na podwyższenie kapitału oraz aport w postaci wierzytelności – skutki podatkowe, PP Nr 3/2005 s. 31 i nast.). Istnieje bowiem przepis – art. 15 ust. 1j pkt 3 updop lecz jego zastosowanie jest niemożliwe do wierzytelności własnych pomimo jednoznacznej woli ustawodawcy uwzględniania tych wierzytelności w kategorii kosztów uzyskania przychodów. W tym przypadku Sąd uznał za niezbędne dokonanie wnioskowania per analogiam jako możliwej metody zamknięcia luki w prawie. Wnioskowanie takie opiera się na zasadzie fakty podobne do siebie pod istotnym względem powinny pociągać za sobą te same (względnie podobne) konsekwencje

96 Należy wskazać, że za stosowaniem analogii w prawie podatkowym na korzyść podatnika opowiada się nie tylko doktryna (por. B. Brzeziński, op. cit. s. 124 i nast.) lecz również sądy administracyjne (por. m.in. wyrok NSA z dnia 22 lutego 2008r. sygn. akt II FSK 191/05). I taka też sytuacja ma miejsce w przedmiotowej sprawie. Sąd zatem uznał, że w sytuacji wnoszenia aportem wierzytelności własnych zastosowanie powinien mieć art. 15 ust. 1 pkt 1j updop odnoszący się do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jako, ze również one mają walor składników majątkowych. Zgodnie z tym przepisem …

97 Przykład Zgodnie z art. 123 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do przychodów nie zalicza się kwot stanowiących nadwyżkę nad kwotą nominalną otrzymaną za akcje przy ich wydaniu i przekazaniu na kapitał zapasowy, nie może być zastosowana do udziałów spółki z o. o. Wykładania językowa prowadzi do wniosku, że do przychodu spółki nie zalicza się nadwyżki otrzymanej za akcje, natomiast nadwyżka otrzymana za udziały (w Spółce z o.o.) stanowi przychód podatkowy Spółki z o.o. Punktem wyjścia dla wszelkiej interpretacji prawa jest wykładnia gramatyczna, która jednoznacznie określa granice możliwego sensu słów zawartych w tekście prawnym, co oznacza, że tak daleko jak to jest możliwe, nadajemy zwrotom prawnym znaczenie występujące w języku potocznym.

98 Odwołując się do wykładni gramatycznej należy stwierdzić, że pojęcie "akcja" nie jest tożsame z pojęciem "udział", również znaczenie prawne tych pojęć nie jest tożsame. Zatem nie można przyjąć, że racjonalny ustawodawca używając zwrotu "akcje" dopuszcza również wyłączenie z przychodu kwot stanowiących nadwyżkę nad kwotą nominalną otrzymaną za udziały przy ich wydaniu i przekazaną na kapitał zapasowy. Zdaniem Sądu orzekającego rozważane przepisy są przepisami podatkowymi o charakterze szczególnym i nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający. Fakt, że ustawodawca nie objął ustawowym wyłączeniem z przychodów podatkowych nadwyżki otrzymanej za udziały nie oznacza, iż należy ten stan interpretować jako lukę w prawie, którą tym bardziej należałoby uzupełnić. Bez wyraźnego powodu nie można bowiem tworzyć nowych podatkowoprawnych stanów faktycznych, podlegających zwolnieniu od opodatkowania. Odrębne potraktowanie w tym przepisie Spółki Akcyjnej od Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie narusza konstytucyjnej zasady równości podmiotów. Obie te Spółki są różnymi podmiotami i odrębnymi kategoriami uczestników stosunków prawnopodatkowych, co czyni bezzasadnym zarzut nierównego traktowania, sprzecznego z systemem wartości wyznawanych przez racjonalnego ustawodawcę.

99 Analogia iuris Jest wnioskowaniem szczególnie wyraźnie opartym na założeniu o konsekwencji ocen prawodawcy. Stosuje się ją w sytuacji, gdy brak jest nawet przepisu regulującego sytuacje podobną. Zadaniem podmiotu stosującego prawo (np. sądu) jest wówczas ustalenie preferencji aksjologicznych prawodawcy – zbadanie, czy w sytuacji rozstrzygania konfliktu jakichś wartości prawodawca jest konsekwentny w swoich preferencjach.

100 Podstawę analogi iuris stanowią wówczas preferencje aksjologiczne prawodawcy wyrażone np. w zasadach prawa lub indukcja oparta na przepisach prawnych, składających się na instytucję prawną, do której należy również rozstrzygana sprawa. Przykład: Jeżeli w licznych normach prawa rodzinnego ustawodawca preferuje dobro dziecka przed interesem rodziców, to należy przyjąć, że również w sytuacji nieuregulowanej sąd powinien przyznać pierwszeństwo dobru dziecka przed interesem rodziców.

101 Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, odwołując się do przedstawionych wyżej ustawowych regulacji prawnych ukierunkowanych na uniknięcie zagrożeń pomyłek i błędów wynikających z korzystania z systemów informatycznych przy przesyłaniu tą drogą plików w formie elektronicznej regulacje te, na zasadzie analogii iuris, powinny znaleźć zastosowanie w systemie realizacji programu, o którym mowa w art. 5 pkt 11 i art. 26 ust. 1 pkt 8 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

102 Wnioskowanie a contrario
Stanowi przeciwieństwo analogii legis – jeżeli brak jest uzasadnienia aksjologicznego dla normy o szerszym zakresie zastosowania lub normowania niż norma wyrażona w tekście prawnym, to a contrario wnioskujemy, że norma ta nie dotyczy sytuacji innych niż wyraźnie w niej określone. Innymi słowy, jeśli prawodawca wyczerpująco określił warunki zastosowania danej normy prawnej (nakazu bądź zakazu), to a contrario możemy wnioskować, że nakaz bądź zakaz nie ma zastosowania do innych sytuacji, niż określone w zakresie zastosowania tej normy.

103 Przykład: Art. 167 §1 k.k: „Kto umieszcza na statku wodnym lub powietrznym urządzenie lub substancję zagrażającą bezpieczeństwu osób lub mieniu znacznej wartości podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Wnioskując a contrario stwierdzamy, że norma określona w art. 167§1 k.k. nie dotyczy umieszczenia substancji zagrażającej bezpieczeństwu osób lub mieniu znacznej wartości w pojeździe lądowym.

104 IV KK 376/07 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia 21-11-2007
Wobec obecnej treści przepisu art. 51 ust. 1 o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 1997 roku Nr 133 poz. 833 ze zm.) udostępnienie danych lub umożliwienie do nich dostępu jednej osobie nie wyczerpuje znamion omawianego przestępstwa. Art Kto administrując zbiorem danych lub będąc obowiązany do ochrony danych osobowych udostępnia je lub umożliwia dostęp do nich osobom nieupoważnionym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 52 Kto administrując danymi narusza choćby nieumyślnie obowiązek zabezpieczenia ich przed zabraniem przez osobę nieuprawnioną, uszkodzeniem lub zniszczeniem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

105 Stosownie do art. 149 p.p.s.a. sąd uwzględniając skargę na bezczynność organów w sprawach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-4a zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Z przepisu tego wynika a contrario, że wydanie przez organ decyzji lub innego aktu wyłącza możliwość uwzględnienia skargi nawet wówczas, gdy ta decyzja lub akt podjęte zostały z naruszeniem terminu przewidzianego do ich wydania. Jest zatem rzeczą oczywistą, że jeżeli do daty orzekania przez sąd organ administracji publicznej, którego dotyczyła skarga na bezczynność, wyda akt lub podejmie czynność, których domagała się strona, to - mimo pozostawania w zwłoce - przestaje on tkwić w bezczynności.

106 W rozpatrywanym przypadku istotne jest rozstrzygnięcie, czy obowiązuje niewyrażona w tekście prawnym norma odnosząca się do związku partnerskiego dwóch mężczyzn i łącząca z takim stanem faktycznym te same konsekwencje, jakie norma prawna w tekście wyrażona (art. 31) łączy z istnieniem małżeństwa. Wchodzące tutaj w rachubę wnioskowanie to analogia legis. Analizując warunki przeprowadzenia tego wnioskowania stwierdzić należy, że w tym przypadku nie ma przesłanek do jego zastosowania. Stwierdzenie takie uzasadnione jest z następujących powodów. Oba stany faktyczne: uregulowany wyraźnie przez przepisy prawa – małżeństwo oraz nieuregulowany – związek partnerski, są wprawdzie pod pewnymi względami do siebie podobne (i chodzi tu zwłaszcza o podobieństwo faktyczne), jednakże nie każde podobieństwo przesądza o możliwości stosowania wnioskowania a simili.

107 Podstawowym argumentem wykluczającym taką możliwość jest odwołanie się do racji ustanowienia art. 31 (uregulowanie konsekwencji majątkowych powołanego przez prawodawcę specyficznego stosunku osobistego, jakim jest małżeństwo) i powiązania ich z aksjologią „prawa małżeńskiego”, co łącznie nie daje jakichkolwiek podstaw do poglądu, że prawodawca godziłby się na powiązanie z tymi stanami faktycznymi takich samych konsekwencji. W kontekście paremii ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio – brak tu po prostu podobnej racji. Adekwatnym rozumowaniem jest tu rozumowanie a contrario. Ewidentne preferencje aksjologiczne prawodawcy wskazują, że przepisy o małżeństwie – łącznie z art. 31 – nie mogą być stosowane innych do stanów faktycznych, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia ze związkiem dwóch kobiet lub dwóch mężczyzn, a i także niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z niesformalizowanym związkiem kobiety i mężczyzny. Fakt, że wymienione związki nie są przez prawo zakazane i są do małżeństwa pod niektórymi względami podobne, nie jest wystarczającą przesłanką do powiązania z nimi takich samych konsekwencji prawnych, jakie przepisy prawa łączą z małżeństwem.

108 Reguły kolizyjne – są to reguły służące do usuwania kolizji między normami systemu prawa. Stosujemy je tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z kolizją, której nie można usunąć w drodze wykładnia. Kolizja analityczna (logiczna) norm może polegać na ich sprzeczności lub przeciwieństwie. Sprzeczność – warunki: stosunek zwierania się lub tożsamości zakresów zastosowania obu norm, jedna nakazuje zachowanie, które druga norma nakazuje (N1 zakazuje każdemu we wszelkich okolicznościach zabijać, N2 nakazuje żołnierzom w czasie trwania działań wojennych zabijać wrogów); niezrealizowaniu ulegnie zawsze jedna z norm w okolicznościach dla nich wspólnych; realizacja jednej jest niezrealizowaniem drugiej

109 Przeciwieństwo – stosunek zawierania się lub tożsamości zakresów zastosowania, ale nakazują zachowań niemożliwych do łącznego zrealizowania, można obu norm niezrealizować, ale nie można obu spełnić (N1 nakazuje zauważony ogień gasić, N2 nakazuje zauważony ogień wzniecać) Kolizja o charakterze prakseologicznym – (n. o skutecznym działaniu) – realizacja jednej normy uniemożliwia przyczynowo realizację drugiej normy labo sytuacja w której możliwa jest realizacja obu norm, z tym, że prowadzą one do sprzecznych celów. Ustalenie takiej kolizji wymaga odwołania się do wiedzy empirycznej.

110 Reguły kolizyjne I stopnia – odwołują się do różnych kryteriów
Reguły kolizyjne służą głównie do usuwania kolizji o charakterze analitycznym. Reguły kolizyjne I stopnia – odwołują się do różnych kryteriów reguła hierarchiczna – norma stojąca wyżej w hierarchii uchyla niezgodną z nią normę niższego rzędu, jest najważniejsza (TK) lex superior derogat legi inferiori r. chronologiczna – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą, decydującą jest data ogłoszenia, lex posterior derogat legi priori r. merytoryczna – lex specialis derogat legi generali, norma bardziej szczegółowa wyłącza zastosowanie normy bardziej ogólnej

111 Lex specialis derogat legi generali Relacja zawierania się zakresów zastosowania Relacja reguła-wyjątek Art § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. §4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

112 Art (57) Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art § 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, § 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

113 Przykład Błędny jest pogląd organów, że dokumentacja medyczna J. D
Przykład Błędny jest pogląd organów, że dokumentacja medyczna J.D., która podlega analizowaniu w przedmiotowym postępowaniu jako niezbędna dla dokonania ustaleń istotnych z punktu widzenia jego przedmiotu, objęta jest tajemnicą prawnie chronioną niepodlegającą ujawnieniu stronom postępowania i samemu organowi. Przepisy wskazanych przez organy ustaw nie zawierają regulacji szczegółowych względem przepisów k.p.a. Niewątpliwie w powołanych ustawach o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz o zawodach lekarza i lekarza dentysty rzeczywiście ustawodawca objął ochroną tajemnicy dokumentację medyczną. Natomiast przepisy k.p.a. jako zasadę ustanawiają nieograniczoną jawność akt sprawy dla stron. Powstaje zatem zagadnienie relacji tych regulacji w kategoriach ogólności i szczególności norm prawnych (lex specialis derogat legi generali), które należy rozstrzygnąć w wyniku procesu ich wykładni. O tym, czy dana regulacja ma charakter szczególny względem innej nie decyduje wyłącznie data uchwalenia przepisu, czy ogólny zakaz w niej zawarty, ale także zakres regulacji, w szczególności w wymiar podmiotowy.

114 Ustawa o prawach pacjenta (
Ustawa o prawach pacjenta (...) oraz o zawodach lekarza i lekarza dentysty mają zastosowanie do ogółu osób korzystających w dowolnej formie ze świadczeń medycznych oferowanych przez różne podmioty. Tymczasem ustawa k.p.a. ma zastosowanie wyłącznie do osób, które zgodnie z art. 28 k.p.a mając interes prawny, są legitymowane do udziału w postępowaniu administracyjnym w charakterze strony. Nie każdy, kto korzysta ze świadczeń medycznych ma legitymację procesową do uzyskania statusu strony w postępowaniu administracyjnym, która dotyczy pracownika świadczącego pracę w warunkach narażenia zawodowego. Zatem przepisy k.p.a. są szczególnymi względem ustaw wyżej powołanych, jako regulujące węższą materię w sposób od ogólnie przyjętej, dotyczącej dokumentacji medycznej. W regulacjach ustaw ogólnych chodzi o stworzenie ograniczonego dostępu do tzw. danych wrażliwych pacjentów, osobom postronnym, które wiedzy tej posiadać nie muszą i nie mają w tym interesu prawnego. Tymczasem treść dokumentacji medycznej związanej z rozpoznawaniem choroby zawodowej stanowi podstawę dla ustalenia istotnej okoliczności sprawy i nie można podzielić stanowiska organów, że ani skarżąca, ani nawet sam organ nie może zapoznawać się z ich treścią.

115 Przykład Art. 180 Kodeksu postępowania karnego stanowi: „Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.” Art. 15. Prawa prasowego stanowi: „Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy: 1) danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych, 2) wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.”

116 Kolizje reguł kolizyjnych Norm wyższego rzędu, ogólna contra norma niższego rzędu szczegółowa Norma wyższego rzędu, wcześniejsza contra norma niższego rzędu późniejsza Norma późniejsza, ogólna contra norma wcześniejsza, szczegółowa

117 10. Uzasadnij decyzję walidacyjną stanowiącą, że norma wyrażona w art
10. Uzasadnij decyzję walidacyjną stanowiącą, że norma wyrażona w art. 123 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowiącym, że do przychodów nie zalicza się kwot stanowiących nadwyżkę nad kwotą nominalną otrzymaną za akcje przy ich wydaniu i przekazaniu na kapitał zapasowy, nie może być zastosowana do udziałów spółki z o. o. Wykładania językowa prowadzi do wniosku, że do przychodu spółki nie zalicza się nadwyżki otrzymanej za akcje, natomiast nadwyżka otrzymana za udziały (w Spółce z o.o.) stanowi przychód podatkowy Spółki z o.o. Punktem wyjścia dla wszelkiej interpretacji prawa jest wykładnia gramatyczna, która jednoznacznie określa granice możliwego sensu słów zawartych w tekście prawnym, co oznacza, że tak daleko jak to jest możliwe, nadajemy zwrotom prawnym znaczenie występujące w języku potocznym. Odwołując się do wykładni gramatycznej należy stwierdzić, że pojęcie "akcja" nie jest tożsame z pojęciem "udział", również znaczenie prawne tych pojęć nie jest tożsame. Zatem nie można przyjąć, że racjonalny ustawodawca używając zwrotu "akcje" dopuszcza również wyłączenie z przychodu kwot stanowiących nadwyżkę nad kwotą nominalną otrzymaną za udziały przy ich wydaniu i przekazaną na kapitał zapasowy.

118 W rozpatrywanym przypadku norma wyrażona w art
W rozpatrywanym przypadku norma wyrażona w art. 123 ustawy o podatku… nie może być podstawą do wyprowadzenia normy przewidującej konsekwencje wyrażone w art. 123 w stosunku do udziałów spółki z o. o. Należy zaznaczyć, że podstaw do wyprowadzenia takiej normy nie daje językowe brzmienie art. 123, które w jakikolwiek sposób nie odnosi się do spółki z o. o. Do wniosku takiego prowadzić zatem mogłoby jedynie rozumowanie per analogiam, które nie znajduje tu zastosowania z następujących powodów. Po pierwsze, fundamentalna przesłanką do jego prowadzenia jest stwierdzenie, że mamy do czynienia z luką w prawie. W przypadku zaś spółki z o. o. brak uregulowania można odczytać wyłącznie jako zamierzoną decyzję prawodawcy i co najwyżej ów brak podlegać może krytycznej ocenie, jednakże w żadnym przypadku nie uzupełnieniu w drodze wnioskowania. Po drugi, prowadzenie rozumowania a fortiori lub analogii wykluczone jest również z tego powodu, że przepis, które miał być tego podstawą jest przepisem o charakterze szczególnym, co jak wiadomo, nie tylko wyklucza wykładnię ekstensywną, ale i wnioskowanie rozszerzające zakres jego zastosowanie.

119 Nadto, pomijając nawet przesłanki dopuszczalności stosowania analogii legis, w tym przypadku jego przeprowadzenie byłoby niemożliwe z bardziej podstawowych powodów. Byłoby tak, bowiem rozumowania per analogiam opiera się na stwierdzeniu podobieństwa pomiędzy przypadkiem uregulowanym oraz przypadkiem nieuregulowanym, które dokonywane jest z perspektywy systemu wartości preferowanego przez prawodawcę. Wprawdzie jakiekolwiek podobieństwa pomiędzy spółką akcyjną a spółką z o. o. nie sposób wykluczyć, to jednak z punktu widzenia prawa podatkowego są to podmioty odrębne, którym brak jest istotnych cech wspólnych przesądzających o ich podobieństwie. Nie ulega więc wątpliwości, że adekwatnym rozumowaniem w tym przypadku jest rozumowanie a contrario nakazujące stosować przepis art. 123 wyłącznie do przypadków w nim wskazanych Wobec powyższego …

120 Uzasadnij decyzję walidacyjną, odnosząc ją do żądania przyznania uprawnień nieprzewidzianych w art. 10. Zbigniew S. i Jan K., pozostający w związku o charakterze partnerskim, wnieśli o zastosowanie w stosunku do nich normy wynikającej z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi: „Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.”. Sąd odmówił zastosowania tej normy, wskazując, że współwłasność łączna opiera się zawsze na określonym stosunku osobistym i może powstać tylko między osobami związanymi tym stosunkiem. Stosunki osobiste łączące dwóch mężczyzn nie są uregulowane przepisami prawa i choć w sensie faktycznym są zbliżone do tych, które powstają w wyniku zawarcia małżeństwa, jednakże nie oznacza to, że może mieć zastosowanie do nich art. 31.