Ochrona posiadania.

Prezentacja na temat: "Ochrona posiadania."— Zapis prezentacji:

1 Ochrona posiadania

2 Odrębna regulacja prawna
Posiadanie – doniosły prawnie stan faktyczny - w polskim systemie prawnym zostało wyposażona w odrębne środki ochrony Punktem wyjścia w tym zakresie jest bezwzględny, generalny zakaz samowolnego naruszania posiadania płynący z przepisu art KC

3 Art. 342 KC Zakaz samowolnego naruszenia posiadania odnosi się do każdego posiadania, nie tylko bez względu na to, czy zostało ono uzyskane w dobrej, czy w złej wierze, czy jest wadliwe, czy niewadliwe, czy jest zgodne z prawem, czy niezgodne, lecz także bez względu na to, czy jest to posiadanie samoistne, czy zależne, jak również bez względu na jego przedmiot

4 Samowolne naruszenie – to takie do którego naruszyciel nie był uprawniony; polega więc na bezprawnym wkraczaniu w sferę władztwa faktycznego posiadacza, bezprawność obiektywna

5 Samowolność naruszenia zostaje wyłączona, w przypadku:
zgody dotychczasowego posiadacza, uprawnienia do naruszenia posiadania stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego właściwego organu władzy publicznej wykonywane za pośrednictwem właściwych organów egzekucyjnych, wyraźny przepis prawa

6 Roszczenie posesoryjne
Ochrona posiadania Ochrona własna Obrona konieczna Dozwolona samopomoc Ochrona sądowa Roszczenie posesoryjne

7 Ochrona własna posiadania
Ograniczony charakter -> działanie musi mieścić się w ściśle określonych przez ustawodawcę granicach Regulacja ustawowa -> art. 343 KC Zastosowanie obrony koniecznej oraz dozwolonej samopomocy możliwe jest także dla ochrony władztwa dzierżyciela

8 Obrona konieczna art. 343 § 1 KC
służy ochronie zagrożonego posiadania; stosowana w sytuacji zamachu na posiadanie może być zastosowana jedynie wówczas, gdy cel naruszającego posiadanie nie został jeszcze osiągnięty obrona konieczna musi być natychmiastowa w stosunku do bezpośredniego zamachu na mienie posiadacza, nie jest obroną konieczną działanie następujące po dokonaniu naruszeniu

9 powinna być proporcjonalna do stopnia zagrożenia
zastosowanie środków niewspółmiernych i niekoniecznych może prowadzić do przekroczenia obrony koniecznej

10 Dozwolona samopomoc art. 343 § 2 KC
środek ochrony posiadania mający zastosowanie w sytuacji kiedy naruszenie posiadania już nastąpiło cel: przywrócenie własnym działaniem stanu poprzedniego możliwość przywrócenia stanu poprzedniego własnym działaniem uzależnione jest od współczynnika czasu

11 Przesłanki zastosowania w przypadku nieruchomości
rozróżnienie ustawowe ochrony posiadania nieruchomości oraz rzeczy ruchomych Przesłanki zastosowania w przypadku nieruchomości naruszenie posiadania (dokonane) niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do przywrócenia stanu poprzedniego Przesłanki zastosowania w przypadku rzeczy ruchomych naruszenia posiadania (dokonane) groźba niebezpieczeństwa niepowetowanej szkody natychmiastowe zastosowania środków dozwolonej samopomocy po dokonanym naruszeniu

12 Ochrona sądowa Realizowana jest poprzez roszczenie posesoryjne -> służy ono ochronie faktycznego stanu posiadania a nie ochronie praw podmiotowych Przysługuje posiadaczowi samoistnemu oraz zależnemu Nie przysługuje dzierżycielowi (zob. m.in. wyrok SN z dnia 12 grudnia 1990 r., I CR 750/90, ) Postępowanie odrębnym uregulowane w przepisach art. 478 i 479 KPC -> sądy rejonowe

13 Cel art. 344 KC: zapewnienie posiadaczowi ochrony posiadania rzeczy i przeciwdziałanie samowolnemu naruszeniu tego posiadania przez inne osoby (również przez osoby, którym przysługuje prawo do posiadania tej rzeczy z jakiegokolwiek tytułu) Roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń skuteczne jest więc także przeciw właścicielowi rzeczy uprawnionemu do władania tą rzeczą, który samowolnie naruszył jej posiadanie przez dotychczasowego posiadacza, za wyjątkiem sytuacji wymienionej w art. 344 § 1 KC in fine

14 Treść roszczenia: roszczenie o przywrócenie naruszonego stanu posiadania roszczenie o zaniechanie naruszeń * za szczególny rodzaj roszczenia uznaje się roszczenie o wstrzymanie budowy Przesłanki roszczenia 1) samowolne naruszenie posiadania 2) dochodzenie roszczenia w ciągu roku od chwili naruszenia (termin zawity dochodzenia roszczenia!)

15 Przyjmuje się, że samowolne naruszenie to bezprawne zachowanie, które prowadzi do utrudnienia posiadaczowi wykonywania jego władztwa nad rzeczą i prowadzi do bezpośredniego zagrożenia lub utraty władztwa (całkowitego lub częściowego)  Przykłady samowolnego, czyli zabronionego naruszenia posiadania: pozbawienie posiadania poprzez zajęcie/zabranie rzeczy, przejściowe, choć powtarzające się używanie jego rzeczy, korzystanie z rzeczy w sposób ograniczający swobodne wykonywanie władztwa nad rzeczą

16 po naruszeniu a przed zakończeniem procesu posesoryjnego
Zakres kognicji sądu Sąd bada jedynie stan posiadania i fakt naruszenia -> czy posiadanie należało lub należy do powoda i czy pozwany samowolnie naruszył posiadanie Sąd nie bada prawa pozwanego do danej rzeczy* ani dobrej wiary po jego stronie *zarzut pozwanego dot. tego że przysługuje mu prawo do władania rzeczą możliwy jest wyjątkowo -> gdy prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu państwowego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju stwierdzono, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem -> a zatem musi to być orzeczenie wydane już po naruszeniu a przed zakończeniem procesu posesoryjnego Zob. uchwała SN z dnia 26 lipca 1968 III CZP 52/68

17 Legitymacja procesowa
Legitymacja czynna -> aktualny posiadacz rzeczy (samoistny, zależny; mogą oni występować z roszczeniem łącznie lub oddzielnie), bez względu na jego dobrą/złą wiarę; (brak legitymacji czynnej po stronie dzierżyciela zob. wyrok SN z dnia 11 sierpnia r., III CRN 136/78); przysługuje także nowemu posiadaczowi, od chwili nabycia posiadania, możliwość jego realizacji jest jednak ograniczona do roku (nadal termin zawity) od dnia naruszenia posiadania poprzedniemu posiadaczowi

18 Legitymacja procesowa
Legitymacja bierna -> osoba która dokonała naruszenia oraz ten, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło; spadkobierca osoby, która naruszyła samowolnie posiadanie Legitymowany biernie nie jest zatem każdy, kto włada rzeczą! Zob. uchwała SN z dnia z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 25/16, dot. utraty legitymacji biernej przez osobę, która dopuściła się samowolnego naruszenia posiadania rzeczy, ale w toku sprawy przeniosła posiadanie tej rzeczy na inną osobę wniosek: roszczenie posesoryjne może być skutecznie dochodzone przeciwko naruszycielowi tylko o tyle, o ile naruszyciel ma tę rzecz w swoim ręku 

19 Proces posesoryjny Cechuje się prostotą i szybkością działania, odrębnością (czego wyrazem jest m.in. niedopuszczalność wytoczenie przez pozwanego w procesie posesoryjnym powództwa wzajemnego) Niedopuszczalne jest łączenie powództwa posesoryjnego z powództwem windykacyjnym, czy odszkodowawczym (odszkodowanie przekracza ramy procesu posesoryjnego, może być dochodzone w trybie zwykłym; zob. uchwały Sądu Najwyższego z r., III CZP 101/68 -> rozróżnienie sytuacji właściciela a osoby trzeciej (jako osób które dokonały naruszenia) w zakresie roszczeń odszkodowawczych posiadacza) Celem procesu jest szybkie rozstrzygnięcie sprawy i usuniecie skutków samowoli

20 Orzeczenie sądu Jego skutek to definitywne rozstrzygnięcie sporu o samo posiadanie, orzeczenie określa kto jest posiadaczem rzeczy, której posiadanie naruszono Wyrok może dotyczyć wydania rzeczy – w sytuacji trwającego pozbawienia posiadania lub zakazu zakłócania – w sytuacji naruszeń niepolegających na pozbawieniu posiadania (określać rodzaj wymaganych lub zakazanych czynności pozwanego) Precyzyjnie określone obowiązki

21 Roszczenie o wstrzymanie budowy
Określane jako szczególna odmiana, rodzaj roszczenia posesoryjnego (zagadnienie dyskusyjne w doktrynie, niektórzy z przedstawicieli doktryny uważają je za roszczenie odrębne, choć związane z posiadaniem) Regulacja ustawowa -> art. 347 KC Termin zawity dochodzenia roszczenia!

22 pod pojęciem budowy należy rozumieć wzniesienie budynku lub innego urządzenia trwale z gruntem związanego, którego wartość uzasadnia, z uwagi na interes społeczno-gospodarczy, zakaz rozebrania tego urządzenia na żądanie posiadacza gruntu; roszczenie jest możliwe w przypadkach gdy pozwany buduje bez pozwolenia władz budowlanych, jak i wtedy, gdy buduje za pozwoleniem; przysługuje posiadaczowi ze względu na budowę rozpoczętą na przedmiocie jego, jak i cudzego posiadania pod pojęciem szkody należy rozumieć wszelkie pogorszenie się stanu nieruchomości i jej części składowych, zmniejszające ich wartość (np. podtopienie domu)

23 Ochrona między współposiadaczami
Art. 346 KC W przypadku gdy współposiadacze władają wyodrębnionymi częściami rzeczy dopuszczalna jest ochrona posiadacza względem innych posiadaczy tej samej rzeczy Ochrona nie przysługuje w sytuacji niepodzielnego władztwa współposiadaczy w stosunku do samej rzeczy Konieczne jest określenie zakresu posiadania

24 Określony zakres posiadania – współposiadanie przed naruszeniem było wykonywane przez każdego zainteresowanego co do innej części nieruchomości (co ma przede wszystkim miejsce wtedy, gdy współposiadacze dokonali tzw. podziału użytkowania -podział quo ad usum), może mieć miejsce także, gdy wprawdzie wszyscy współposiadacze korzystają z całej rzeczy (części rzeczy, np. pomieszczenia), ale w ten sposób, że każdy z nich korzysta z tej rzeczy niezależnie od innych (współposiadanie niezależne, np. wspólna droga, korzystanie ze wspólnej studni)

25 Posiadanie takie może się zatem odbywać bez współdziałania wszystkich zainteresowanych, a w razie naruszenia takiego współposiadania sąd może w wyroku skonkretyzować na czym ma polegać przywrócenie posiadania Jeżeli każdy ze współposiadaczy włada całością rzeczy i nie jest możliwe ustalenie zakresu przysługującego każdemu z nich władztwa nad rzeczą, przypadku gdy współposiadanie może być wykonywane tylko przy zgodnym współdziałaniu współposiadaczy, roszczenie posesoryjne nie przysługuje

26 Zastaw rejestrowy przedmiot, sposób ustanowienia zastawu, sposób zaspokojenia wierzyciela

27 Regulacja prawna Zastaw rejestrowy regulowany jest przez ustawę o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów W zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy KC, w pierwszym rzędzie przepisy dot. zastawu zwykłego

28 Istota instytucji Istotę stanowią dwa zasadnicze uprawnienia:
- uprawnienie do zaspokojenia z rzeczy będącej przedmiotem zastawu, niezależnie od tego czyją stała się własnością, - zaspokojenie odbywa się z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy (zastawcy), wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne

29 Ustanowienie zastawu rejestrowego
Do ustanowienia zastawu rejestrowego wymagane są: umowa o ustanowienie zastawu (umowa zastawnicza), oraz wpis do rejestru zastawów (charakter konstytutywny, tzn. że zastaw powstaje dopiero z chwilą wpisu!) Umowa zastawnicza wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, ponadto zgodnie z art. 3 ust. 1 zd. 2. ustawy, do umów o ustanowienie zastawu rejestrowego na wierzytelnościach i prawach nie stosuje się przepisów o formie pisemnej szczególnej określonej w odrębnych przepisach

30 Strony umowy: zastawca i zastawnik
Zastawca -> osoba uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu* Zastawnik -> wierzyciel * Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy gdy zastawca był nieuprawniony do rozporządzania rzeczą, do ochrony zastawnika działającego w dobrej wierze stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie nabywcy rzeczy ruchomej w dobrej wierze, a wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów jest równoznaczny z wydaniem rzeczy

31 zastawnikiem zastawu rejestrowego może być dziś każdy podmiot, każdy wierzyciel (zmiana ustawy, brak ograniczeń od dnia wejścia zmian do ustawy z 2008 roku, tj. od dnia 11 stycznia 2009 roku); podobnych ograniczeń nie ma również w odniesieniu do zastawcy

32 Przedmiot zastawu rejestrowego
Określenie w art. 7 i n. ustawy Przedmiotem mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem: 1) praw mogących być przedmiotem hipoteki; 2) wierzytelności na których ustanowiono hipotekę; 3) statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej. Przedmiotem mogą być m.in.: rzeczy oznaczone co do tożsamości/co do gatunku (wraz z oznaczeniem w umowie ilości i sposobu wyodrębnienia), zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiący całość gospodarczą, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, prawa na dobrach niematerialnych

33 W przeciwieństwie do zastawu zwykłego, wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym nie musi być oznaczona (!), co pozwala na zabezpieczenie nim wierzytelności o zmiennej wysokości Dla ustalenia wysokości takiej wierzytelności w przyszłości, może być ona oznaczona przez wskazanie mierników, czy klauzul waloryzacyjnych

34 Sposób zaspokojenia Zasad wyrażona w art. 21 ustawy -> sądowe postępowanie egzekucyjne Inne możliwe sposoby: art. 22, 24, 25 i art. 27 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, są to pozaegzekucyjne sposoby zaspokojenia zastawnika -> odmienność regulacji!

35 Alternatywne sposoby zaspokojenia zastawnika:
poprzez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego (tylko wtedy gdy przewiduje to umowa + jedynie w odniesieniu do określonych w ustawie przedmiotów) w drodze sprzedaży przedmiotu zastawu rejestrowego w przetargu publicznym przez notariusza/komornika (gdy przewidziane w umowie) przez przejęcie przedsiębiorstwa zastawcy w zarząd i zaspokojenie zastawnika z dochodów przedsiębiorstwa (gdy przewidziane w umowie + przedmiotem zastawu jest zbiór rzeczy lub praw stanowiących całość gospodarczą) poprzez czynsz z wydzierżawionego przedsiębiorstwa zastawcy (gdy przew. umową)

36 W odróżnieniu od regulacji art
W odróżnieniu od regulacji art. 311 KC przy zastawie zwykłym, przy zastawie rejestrowym możliwe jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie dokona zbycia lub obciążenia przedmiotu zastawu (art. 14 ustawy) W przypadku naruszenia zastrzeżenia nabywca jest chroniony (zbycie/obciążenie jest ważne), gdy nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o zastrzeżeniu w chwili zawarcia umowy z zastawcą, z tym zastrzeżeniem, że zastawnik może żądać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem

37 Zbycie przedmiotu zastawu rejestrowego powoduje wygaśnięcie tego zastawu, jeżeli (art. 13):
 nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o istnieniu zastawu rejestrowego w chwili wydania mu rzeczy lub przejścia na niego prawa obciążonego zastawem rejestrowym albo  rzecz obciążoną zastawem rejestrowym zalicza się do rzeczy zbywanych zwykle w zakresie działalności gospodarczej zastawcy i rzecz ta została wydana nabywcy, chyba że nabywca nabył rzecz w celu pokrzywdzenia zastawnika.

38 Rejestr zastawów Prowadzony przez sądy gospodarcze (sądy rejonowe), właściwość wg zamieszkania/siedziby zastawcy Rejestr zastawów jej jawny Wpis dokonywany jest co do zasady na wniosek zastawcy lub zastawnika, wyjątkowo przepis szczególny może zakładać wpis z urzędu Wniosek składany jest na urzędowym formularzu, wpis dokonywany jest za opłatą

39 Konsekwencje płynące z wpisu zastawu do rejestru
Zob. art. 13 pkt 2 i art. 38 ustawy o z.r.r.z. Domniemanie powszechnej znajomości wpisów w rejestrze zastawów (art. 38 pkt 1) -> od dnia dokonania wpisu w rejestrze zastawów nikt nie może zasłaniać się nieznajomością danych ujawnionych w tym rejestrze, chyba że mimo zachowania należytej staranności nie mógł o nich wiedzieć; wyjątek od tej zasady art. 13 pkt 2

40 Zachowanie należytej staranności będzie się wiązało ze sprawdzeniem, czy przedmiot, który chcemy kupić nie został wpisany do rejestru zastawów SN w wyroku z dnia z dnia 11 grudnia 2003 r., II CK 315/02: „(…)należyta staranność nabywającego samochód na tzw. giełdzie samochodowej wymaga sprawdzenia w centralnej informacji o zastawach rejestrowych, czy samochód ten jest obciążony zastawem rejestrowym.” Ciężar dowodu co do pokrzywdzenia zastawnika z art. 13 pkt 2 ciąży na zastawniku

41 Domniemanie prawdziwości wpisów w rejestrze zastawów (art. 38 ust
Domniemanie prawdziwości wpisów w rejestrze zastawów (art. 38 ust. 2 ustawy) – wobec osób trzecich działających w dobrej wierze ani zastawca, ani zastawnik nie może się zasłonić zarzutem, że dane ujawnione w rejestrze zastawów są nieprawdziwe. W tym przypadku osoba w dobrej wierze to taka, która dokonała czynności związanych z przedmiotem zastawu opierając się na treści wpisu w Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych, oraz gdy nie posiadała informacji o tym, że wpis w rejestrze jest niezgodny z rzeczywistością

42 Zastaw na pojeździe mechanicznym
Art. 12 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów 1. W razie ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, zastaw ten zostaje również odnotowany w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. 2. Minister właściwy do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia, tryb dokonywania adnotacji, o której mowa w ust. 1.

43 Mimo wprowadzonego przepisu ustawa nie nakłada na zastawcę obowiązku uzyskania w dowodzie rejestracyjnym wpisu potwierdzającego ustanowienie zastawu rejestrowego pojazdu mechanicznego będącego przedmiotem zastawu. Obowiązek taki może nakładać na zastawcę umowa zastawnicza zastawu rejestrowego Przyjmuje się, że adnotacja o ustanowieniu zastawu rejestrowego ma jedynie charakter informacyjny, brak adnotacji o ustanowieniu zastawu rejestrowego nie zwalnia nabywcy pojazdu mechanicznego od zapoznania się z treścią wpisów w rejestrze zastawów, jeżeli chce on pozostawać w dobrej wierze jako nabywca przedmiotu zastawu

44 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 14 czerwca 2004 r.
adnotacji dokonuje się na wniosek właściciela. Podstawą wniosku jest jeden z dokumentów tj. - aktualny lub pełny odpis z rejestru zastawów - zaświadczenie wydawane przez centralną informację o zastawach rejestrowych wskazujące, że dany podmiot jako zastawca określonego przedmiotu zastawu rejestrowego jest wpisany do rejestru zastawów pod daną pozycją rejestru zastawów

45 Zgodnie z rozporządzeniem w razie ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, organ rejestrujący pojazd dokonuje adnotacji w rubryce "adnotacje urzędowe" dowodu rejestracyjnego pojazdu, o treści: "Na pojeździe ustanowiony jest zastaw rejestrowy na rzecz..., wpisany pod numerem pozycji rejestru zastawów....", oraz potwierdza ją swoją okrągłą pieczęcią i podpisem osoby upoważnionej do dokonania adnotacji. Organ rejestrujący - > odpowiednio starosta lub Wojewoda Mazowiecki