Prawo dowodowe -charakterystyka poszczególnych dowodów(1)

Prezentacja na temat: "Prawo dowodowe -charakterystyka poszczególnych dowodów(1)"— Zapis prezentacji:

1 Prawo dowodowe -charakterystyka poszczególnych dowodów(1)
dr Dagmara Gruszecka

2 Oskarżony Oskarżony pełni w postępowaniu karnym rolę dwoistą:
Jest stroną postępowania, i to tą, której dotyczy odpowiedzialność karna! Jest źródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych: środków środków rzeczowych, osobowych, gdy składa wyjaśnienia gdy jest poddawany oględzinom i badaniom Może też być przedmiotem okazania – art. 173 k.p.k.

3 WYJAŚNIENIA OSKARŻONEGO
Oskarżony Oskarżony jako źródło dowodów osobowych. W prawie polskim oskarżony nie może występować w roli świadka (inaczej niż np. w procesie anglosaskim) Nawet przy oskarżeniu wzajemnym, gdy oskarżony jest jednocześnie pokrzywdzonym-oskarżycielem prywatnym, składa wyjaśnienia (art. 497 § 3 – „Obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia…” WYJĄTEK – wydzielenie sprawy jednego lub kilku oskarżonych do odrębnego postępowania na podst. art. 34 § 3, oskarżony może w tym „drugim” procesie składać zeznania jako świadek WYJAŚNIENIA OSKARŻONEGO

4 Oskarżony SZCZEGÓLNA POZYCJA OSKARŻONEGO POWODUJE, ŻE SKŁADANIE WYJAŚNIEŃ JEST JEGO PRAWEM!, A NIE OBOWIĄZKIEM Art § 1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. § 2. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu. Oskarżony może zatem odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień w każdym czasie i to bez podawania powodów!!!

5 Oskarżony Oskarżony nie może być zmuszany przez organ procesowy do składania wyjaśnień, przy czym chodzi tu nie tylko o niedozwolone formy nacisku na jego osobę wskazane w art. 171 § 4-5 k.p.k., lecz również o negatywne konsekwencje będące wynikiem jego biernej postawy. Oskarżony może oświadczyć w każdym stadium postępowania, że korzysta z przysługującego mu prawa do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, jak również później odwołać swoje oświadczenie i złożyć wyjaśnienia (wyr. SA z Lublinie z r., II AKa 58/98, Prok. i Pr. 1999, Nr 5, poz. 22). Organ procesowy w każdym przypadku, gdy oskarżony zdecyduje się złożyć wyjaśnienia jest zobowiązany je przyjąć. W zw. z tym na organie procesowym ciąży odpowiedzialność pouczenia o tych uprawnieniach oskarżonego. W postępowaniu przygotowawczym – NA PIŚMIE Z PODPISEM PODEJRZANEGO! – ART. 300 k.p.k.

6 Oskarżony W post. przygotowawczym - Art. 300 Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania... Ponadto: Art. 301 [Przesłuchanie z udziałem obrońcy] Na żądanie podejrzanego należy przesłuchać go z udziałem ustanowionego obrońcy. Niestawiennictwo obrońcy nie tamuje przesłuchania. - Czyli oskarżony może uzależnić złożenie wyjaśnień od udziału obrońcy ustanowionego w sprawie, albo tego, którego zamierza ustanowić bądź obrońcy z urzędu, o którego wnosi! W post. sądowym - zobacz art. 386 !

7 Oskarżony Oskarżony co do zasady składa wyjaśnienia ustnie do protokołu – w post. przygotowawczym protokół przesłuchania podejrzanego (art. 143 § 1 pkt 2 k.p.k, a w przypadku rozprawy jest to protokół rozprawy (art. 143 § 1 pkt 11 k.p.k) ALE… Art § 1. W postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień. § 2. Przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie przez oskarżonego wyjaśnień na piśmie. § 4. Pisemne wyjaśnienia oskarżonego, podpisane przez niego, z zaznaczeniem daty ich złożenia, stanowią załącznik do protokołu.

8 Oskarżony Art. 389 [Odczytanie protokołów wyjaśnień] § 1. Jeżeli oskarżony nie stawił się na rozprawę ,odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. § 2. Po odczytaniu protokołu przewodniczący umożliwia oskarżonemu biorącemu udział w rozprawie wypowiedzenie się co do jego treści i wyjaśnienie zachodzących sprzeczności. Art. 392 [Odczytanie innych protokołów przesłuchania] § 1. Sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia. § 2. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu.

9 Oskarżony Oskarżony musi mieć w toku przesłuchania
zagwarantowaną swobodę wypowiedzi. Problem stosowania wobec oskarżonego metod noszących cechy podstępu.   W myśl art. 199 k.p.k. - Oświadczenia oskarżonego dotyczące zarzucanego mu czynu złożone wobec biegłego albo lekarza udzielającego mu pomocy medycznej nie mogą stanowić dowodu. Powyższy zakaz nie dotyczy oświadczeń oskarżonego złożonych w trakcie przeprowadzania przez biegłego ekspertyzy (art. 199a k.p.k.) Zakazem dowodowym objęte jest również przesłuchiwanie lekarzy i innych osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi (art.52 ZdrowPsychU)

10 Oskarżony DOWÓD Z WYJASNIEŃ OSKARZONEGO NIE JEST DOWODEM SŁABSZYM CZY MNIEJ WIARYGODNYM W PORÓWNANIU Z INNYMI DOWODAMI!!! podlega tym samym zasadom swobodnej oceny dowodów, może stanowić równorzędne z innymi dowodami źródło ustaleń faktycznych, jak i być z nimi konfrontowany. zwraca jednak się uwagę na kwestię szczególnie skrupulatnego badania wyjaśnień oskarżonego i to niezależnie, czy wyjaśnienia te potwierdzają czy przeczą treści zarzutu aktu oskarżenia. (zob. wyr. SN z r., RW 1009/72, Pal. 1974, Nr 12, poz. 65; wyr. SN z r., Rw 648/75, OSNwSK 1976, Nr 6, poz. 83 z aprobującymi uwagami M. Cieślaka, Z. Dody, Przegląd, Pal. 1976, Nr 12, s. 53) Należy pamiętać, że wyjaśnienia będąc środkiem dowodowym są jednak jednocześnie ŚRODKIEM OBRONY, z faktu tego wynika szereg ważnych konsekwencji :

11 Oskarżony obrona a odpowiedzialność za ujawnienie tajemnicy
Oskarżony w ramach składania wyjaśnień nie jest związany tajemnicą ustawowo chronioną (państwową, służbową, zawodową i funkcyjną) w zakresie, w jakim jej ujawnienie niezbędne jest do realizacji prawa do obrony. Wówczas oskarżony w razie ujawnienia tajemnicy państwowej lub służbowej, gdy ujawnienie to miało miejsce podczas składania wyjaśnień, nie podlega odpowiedzialności z 266 i 267 k.k.. Nie jest również konieczne uzyskanie zgody właściwego organu na zwolnienie z zachowania tych tajemnic, bowiem przepisy regulujące tę kwestię odnoszą się do dowodu z zeznań świadka a nie do wyjaśnień oskarżonego.

12 Oskarżony prawo do milczenia
- W orzecznictwie SN wskazuje się, że odmowa złożenia wyjaśnień lub udzielenie odpowiedzi na pytania nie może być z powodu zasady domniemania niewinności za milczące przyznanie się do winy lub wzmocnieni podejrzenia popełnienia przestępstwa, jak też uznana za okoliczność obciążającą przy wymiarze kary (wyr. SN z r., V KR 176/77, OSNK 1978, Nr 1, poz. 7). - Przyjęcie przez oskarżonego formy obrony w postaci milczenia, jak wskazuje się w judykaturze jest pochodną zakazu samooskarżenia, co oznacza, że z samego faktu milczenia nic ujemnego dla oskarżonego w procesie nie może wynikać, jednakże podlega ono ocenie organu procesowego choćby w kontekście przemilczenia przez oskarżonego pewnych szczegółów, sposobie jego reagowania (wyr. SA w Krakowie z r., II AKa 191/02, KZS 2002, Nr 11, poz. 12).

13 Oskarżony „ Prawo oskarżonego do milczenia, pochodzące z zakazu wymuszania samooskarżenia, oznacza, że z samego faktu milczenia nic ujemnego dla niego w procesie nie może wynikać. Jednakże inną rzeczą jest ocena dowodów, w której wolno posługiwać się argumentacją opartą na braku zaprzeczenia, na przemilczeniu przez oskarżonego pewnych szczegółów, na sposobie reagowania itd. I tak na przykład oskarżony nie musi wskazywać dowodów alibijnych. Jeśli jednak czyni to dopiero przed sądem, gdy wcześniej składał wyjaśnienia, to oprócz oceny samej ich treści sąd może krytycznie ocenić późne zgłoszenie tych dowodów i stąd wyciągnąć wnioski co do wiarygodności dowodów. „ (wyr. SA w Krakowie z r., II AKa 191/02, KZS 2002, Nr 11, poz. 12)

14 Oskarżony Wyjaśnienia nieprawdziwe
Problem istnienia „prawa do kłamstwa” Nie jest przejawem realizacji prawa do składania wyjaśnień prawo do kłamstwa ze strony oskarżonego, bowiem kłóci się to nadrzędną zasada procesu - zasadą prawdy materialnej, która obejmuje również oskarżonego. Ustawa karna nie sankcjonuje jednak nieprawdziwych wyjaśnień w taki sposób, jak to jest przewidziane dla nieprawdziwych zeznań – art. 233 § 1 k.k.

15 Oskarżony Kłamliwe wyjaśnienia oskarżonego
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - II Wydział Karny z dnia 24 kwietnia 2014 r. II AKa 19/14 Prawem oskarżonego jest złożenie w sprawie takich wyjaśnień, jakie uznaje za najbardziej korzystne z punktu widzenia swojej obrony. Oskarżony walcząc z zarzutem, może uciec przed nim nawet w świat fikcji. Tak długo jednak oskarżony może skutecznie w ten sposób realizować swoje uprawnienia procesowe, a sąd zobowiązany interpretować wątpliwości na jego korzyść, jak długo oskarżony nie popadnie w sprzeczność z obiektywnie ustalonymi w oparciu o przeprowadzone dowody faktami, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Nieprawdziwe wyjaśnienia oskarżonego nie mogą wprawdzie pogarszać jego sytuacji procesowej, oskarżony ma bowiem zastrzeżone prawo do obrony nawet w taki sposób, jednakże wykrętne przedstawienie jakiegoś istotnego fragmentu wydarzeń czy zdarzenia uprawnia do szczególnie krytycznej oceny takiego dowodu z wyjaśnień oskarżonego.

16 Oskarżony Problem pomówienia
Oskarżony może obrać taką linię obrony, w której będzie dopuszczał się albo zniesławienia albo fałszywego oskarżenia innych osób (np. Policji, współoskarżonego…), wówczas jednak mamy do czynienia z konfliktem między prawa do obrony, a prawami innych osób, co wymaga rozważenia

17 Oskarżony „Prawo do obrony, zapewniając oskarżonemu (podejrzanemu) swobodę wypowiedzi co do zarzuconego mu czynu zabronionego i chroniąc zarazem przed poniesieniem odpowiedzialności karnej z powodu ich treści, nie legalizuje innych zachowań oskarżonego o znamionach czynu zabronionego, choćby zmierzały one do uniknięcia bądź złagodzenia odpowiedzialności za czyn zarzucony (wyr. SN z r., V KK 194/03, OSNK 2004, Nr 4, poz. 42 z glosą aprobującą M.Szewczyk, OSP 2004, Nr 12, s. 681).” ALE „ Nie stanowi zniesławienia zarzut podniesiony w toku procesu sądowego, pod warunkiem że działanie sprawcy zmierza do obrony własnego interesu w sprawie oraz zarzut postawiony jest we właściwej formie i nie zamierza wyłącznie do poniżenia osoby, której został postawiony. „ (wyrok SN z , IV KK 75/07, LEX nr )

18 Oskarżony POMÓWIENIE JAKO SZCZEGÓLNY RODZAJ WYJASNIEŃ
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - II Wydział Karny z dnia 30 września 2015 r. II AKa 225/15 Pomówienie, czyli obciążenie w złożonych wyjaśnieniach innej osoby odpowiedzialnością za przestępstwo jest dowodem winy, jeżeli spełnia odpowiednie warunki. Pomówienie może być uznane za pełnowartościowy dowód tylko wówczas, gdy w kontekście określonych ustaleń nie jest sprzeczne z innymi dowodami, a przede wszystkim nie relacjonuje różnych wersji tego samego zdarzenia. Dowód taki powinien więc podlegać szczególnie wnikliwej ocenie ze strony sądu, który powinien zbadać, czy pomówienie jest konsekwentne i stanowcze, czy jest zgodne z doświadczeniem życiowym i logiką wypadków. Niewątpliwie istotne jest czy informacje uzyskane od pomawiającego są choćby w części potwierdzone innymi dowodami, czy pochodzą od osoby bezstronnej czy zainteresowanej obciążeniem pomówionego, czy pomawiający sam siebie obciąża, czy też przerzuca odpowiedzialność na inną osobę, by chronić siebie przed odpowiedzialnością.

19 Oskarżony POMÓWIENIE JAKO SZCZEGÓLNY RODZAJ WYJASNIEŃ
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - II Wydział Karny z dnia 16 grudnia 2013 r. II AKa 413/13 Dowód z pomówienia współoskarżonego nie oznacza, iż należy go z góry klasyfikować, jako dowód niepełnowartościowy i że stanowi on dla sądu jedynie informację o faktach wymagających potwierdzenia lub wyłączenia za pomocą środków przywidzianych w ustawie. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - II Wydział Karny z dnia 24 listopada 2011 r., II AKa 189/11 W praktyce orzeczniczej wypracowano standardy, którymi winna odznaczać się ocena dowodu z tzw. pomówienia. Wskazano, że dokonując oceny tego dowodu należy zwrócić uwagę czy (1) informacje uzyskane tą drogą są przyznawane przez pomówionego, (2) są one, choćby w części, potwierdzone innymi dowodami, (3) są spontaniczne, (4) pochodzą od osoby bezstronnej bądź zainteresowanej obciążeniem pomówionego, (5) są konsekwentne i zgodne co do zasady oraz szczegółów w kolejnych relacjach składanych w różnych fazach postępowania, (6) pochodzą od osoby nieposzlakowanej czy też przestępcy, zwłaszcza obeznanego z mechanizmami procesu karnego, (7) pomawiający sam siebie obciąża, czy też tylko przerzuca odpowiedzialność na inną osobę, by siebie uchronić przed odpowiedzialnością.

20 Oskarżony Przyznanie się oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu czynu. Przyznanie się może być pełne - gdy dotyczy wszystkich elementów podmiotowych i przedmiotowych zdarzenia albo częściowe, odnoszące się tylko do wybranych elementów zdarzenia. W judykaturze zasadnie wskazuje się, że przyznanie oskarżonego musi być pełne, gdyż powinno pozwolić sądowi na dokonanie kompleksowej oceny sprawy, tak w aspekcie winy i kwalifikacji, jak i kary (wyr. SN z r.,WR 126/89, OSNK 1989, Nr 7, poz. 57 z aprobującą glosą T. Grzegorczyka, PiP 1990, Nr 10). złożone dobrowolnie i bez formy jakiegokolwiek nacisku. rolą sądu w przypadku rozbieżnych wyjaśnień oskarżonego składanych w postępowaniu przygotowawczym oraz sądowym jest ustalenie rzeczywistej woli oskarżonego i jego stosunku do zarzucanego mu czynu, a także wyjaśnienie tych rozbieżności i powodów zmiany przez oskarżonego postawy.

21 Oskarżony Ocena przyznania a zasada confessio est regina probationum
Koncesje wynikające z przyznania się oskarżonego: Przewidziane w Kodeksie postępowania karnego regulacje pozwalają na daleko idące uproszczenia postępowania w związku z przyznaniem się oskarżonego. W przypadku wyjaśnień podejrzanego przyznającego się do winy, które nie budzą wątpliwości, sąd za zgodą obecnych na rozprawie stron może ograniczyć postępowanie dowodowe - art. 388 k.p.k. Konsensualne formy zakończenia postępowania :(335 par. 1– „Jeżeli oskarżony przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości”, i 338a k.p.k. – 343a kpk – „okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości” i (387 k.p.k. - – „okoliczności popełnienia przestępstwa i winy nie budzą wątpliwości” ) – ale tu uwaga na odmienność przesłanek z wymienionych art.!

22 Oskarżony W Art. 53 § 2 k.k. – przyznanie się jako okoliczność wpływająca na wymiar kary art. 60 § 3 i art. 60 § 4 k.k. (mały świadek koronny) art. 66 § 1 k.k. – przyznanie się jako okoliczność wpływająca na możliwość stosowania warunkowego umorzenia postępowania uregulowania czynnego żalu w K.K. (np. art. 259 k.k.; art. 229 § 6 k.k., 299 § 8 k.k. itd.) przyznanie się w trybie ustawy o świadku koronnym!

23 Oskarżony Oskarżony jako świadek w innym procesie prowadzonym przeciwko współsprawcy tego samego czynu. Składa zeznania jako świadek, ale… Art. 182 § 3. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. zgodnie z art. 191 § 2 należy go też pouczyć o uprawnieniach świadka z art. 182, 183 i 185, jeżeli ujawnią się okoliczności objęte tymi przepisami. Jeżeli został prawidłowo pouczony, i zdecydował się złożyć zeznania, w których podał nieprawdę – wówczas może ponieść odpowiedzialność z przestępstwo składania fałszywych zeznań!

24 Oskarżony Problem zakazu odczytywania zeznań złożonych wcześniej przez oskarżonego przesłuchanego w charakterze świadka W trakcie przesłuchania osoba ta, mimo że przesłuchiwana jako świadek i zobowiązana do składania zeznań prawdziwych, była zgodnie z obiektywnym stanem rzeczy podejrzanym, zatem późniejsze procesowe wykorzystanie jej zeznań stanowiło by pogwałcenie jej prawa do obrony i nieoskarżania się. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 20 września 2007 r. I KZP 26/07 Nie popełnia przestępstwa fałszywych zeznań (art. 233 § 1 KK) kto umyślnie składa nieprawdziwe zeznania dotyczące okoliczności mających znaczenie dla realizacji jego prawa do obrony (art. 6 KPK).

25 Oskarżony Skazanie za popełnienie przestępstwa, na okoliczność którego oskarżony słuchany był w charakterze świadka, kiedy miał złożyć nieprawdziwe zeznania, wyłącza możliwość poniesienia przez niego odpowiedzialności karnej za popełniony czyn z art. 233 § 1 KK, przyjąć bowiem należy, że działał on w warunkach kontratypu ukształtowanego poprzez zagwarantowanie oskarżonemu realnego prawa do obrony w postępowaniu karnym. (wyrok SN - Izba Karna z dnia , IV KK 54/12) według projektu nowelizacji: „233 § 1a k.k. Odpowiedzialności określonej w § 1 podlega ten, kto składa fałszywe zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

26 Oskarżony – źródło dowodowe rzeczowe
Art. 74 [Obowiązki dowodowe oskarżonego] § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. § 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się: 1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom, 2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3, 3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.

27 Oskarżony wyliczenie powyższe ma charakter przykładowy
zabronione jest dokonywanie zabiegów chirurgicznych bez zgody oskarżonego oskarżony i w tym wypadku nie musi dostarczać dowodów (dowodów rzeczowych) na swoją niekorzyść , nie musi zatem wydawać dowodów rzeczowych, o których istnieniu wie, ani aktywnie współpracować w czynnościach dowodowych organów organy mogą zgodnie z regułami z art. 74 uzyskać dowody wbrew woli oskarżonego (nie wyłączając przymusu fizycznego – zob. art. 74 § 3a ).

28 Oskarżony Poddanie oskarżonego badaniom przez biegłych
Art. 215 [Badanie psychologiczne] W razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może zarządzić badanie oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad określonych w art. 74. W formie postanowienia! biegli psychiatrzy, psycholodzy i lekarze innych specjalności Art. 202 § 1. W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. § 2. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. § 3. Do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje biegłego lekarza seksuologa. (…)

29 Oskarżony Osoba podejrzana - art. 244, 308 k.p.k.
Art. 74 § 3.W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa w § 2 pkt 1, a także, przy zachowaniu wymagań określonych w § 2 pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu. Art. 308 § 1. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin , w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania  lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi….

30 Oskarżony Pobranie materiału w celu eliminacyjnym; rozpytanie wariograficzne Art. 192a § 1. W celu: ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu. Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. § 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby. § 3. Badania i czynności, o których mowa w § 1 i art. 192 § 1, wykonuje się odpowiednio w warunkach i w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 74 § 4.

31 Świadek Świadkowie należą do zasadniczych źródeł informacji procesowych. Świadek jest uczestnikiem postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań ( ale też - art. 192 § 4: Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu. świadek w znaczeniu faktycznym (w sensie materialnym) i procesowym (w sensie formalnym – każda osoba wezwana w charakterze świadka)

32 Świadek świadkiem w procesie może być świadek czynu (faktyczny lub świadek w sensie materialnym – testis ex visu) świadek ze słuchu inne osoby posiadające wiedzę, co do faktów ubocznych lub okoliczności mających znaczenie np. dla wymiaru kary specjaliści przybrani do oględzin, eksperymentu czy przeszukania osoby, które przeprowadziły wywiad środowiskowy Art. 206 k.p.k. § 2. W razie potrzeby można przesłuchiwać specjalistów w charakterze świadków. Art. 216 k.p.k.  W razie potrzeby można przesłuchiwać w charakterze świadków osoby, które przeprowadziły wywiad.

33 Świadek Obowiązki świadka:
Obowiązek stawienia się na wezwanie organu procesowego i pozostawanie do dyspozycji tego organu do czasu zgody prowadzącego postępowanie na oddalenie się z miejsca czynności Obowiązek złożenia przyrzeczenia przed złożeniem zeznań przed sądem Obowiązek złożenia zeznań obowiązek zeznania prawdy i niezatajania prawdy – czyli obowiązek złożenia prawdziwych zeznań, z ujawnieniem wszystkich wiadomych świadkowi okoliczności w sprawie, w której został wezwany do złożenia zeznań Inne obowiązki świadka niedotyczące zeznawania

34 Świadek Art. 177 § 1. Każda osoba wezwana w charakterze
Obowiązek stawienia się świadka: Art. 177 § 1. Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. !!! ALE – Wyjątki: Odebranie zeznań przy użyciu urządzeń technicznych §1a.Przesłuchanie świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W postępowaniu przed sądem w czynności w miejscu przebywania świadka bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik zatrudniony w sądzie, w którego okręgu świadek przebywa. - ZOB. 147 KPK! Odebranie zeznań w miejscu pobytu swiadka § 2. Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu. Pamiętać też o specyfice warunków przesłuchania świadka incognito! (art. 184 § 4 k.p.k.)

35 Świadek Odebranie zeznań przy użyciu urządzeń technicznych
Art. 390 § 3. W wypadkach przewidzianych w § 2 (czyli, gdy obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego, zeznania świadka lub biegłego… przewodniczący może również przeprowadzić przesłuchanie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W miejscu składania wyjaśnień lub zeznań w czynności bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik sądowy. -

36 Świadek A gdyby świadek nie chciał się wywiązać z tego obowiązku….
Art. 285 § 1. Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do złotych. § 1a. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do obrońcy lub pełnomocnika, w wypadkach szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności; w postępowaniu przygotowawczym karę pieniężną, na wniosek prokuratora, nakłada sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. § 2. W wypadkach określonych w § 1 można ponadto zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo. W stosunku do żołnierza stosuje się art. 247 § 7. Art. 287 § 2. – aresztowanie na czas nieprzekraczający 30 dni, niezależnie od kary pieniężnej

37 Świadek Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań.
PRZYRZECZENIE – ART. 187, 188, 189 K.P.K. Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań. Przyrzeczenie od świadka może odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony! Można odstąpić od odebrania przyrzeczenia od świadka, jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się temu. (ART. 187) W czasie składania przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją – uroczysty charakter przyrzeczenia! Osoby nieme i głuche składają przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadkowi, który w danej sprawie składał już przyrzeczenie, sąd przypomina je przy przesłuchaniu, chyba że uzna za potrzebne ponowne odebranie przyrzeczenia. (ART. 188)

38 Świadek Zakaz odbierania przyrzeczenia
Art. 189  Nie odbiera się przyrzeczenia: 1) od osób, które nie ukończyły 17 lat, 2) gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia, 3) gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany, 4) gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.

39 Świadek Obowiązek złożenia zeznań prawdziwych
Art § 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. § 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o tej odpowiedzialności. Przestępstwo fałszywych zeznań zostało uregulowane w art. 233 k.k. - Uwaga projekt nowelizacji (druk sejmowy nr 207) zmienia ten przepis i zaostrza kary!!!!

40 Świadek PRZESŁUCHANIE Początek przesłuchania
Art. 191 § 1. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron. NASTĘPNIE: § 2. Świadka należy uprzedzić o treści art. 182, a o treści art. 183 oraz art. 185, jeżeli ujawnią się okoliczności objęte tymi przepisami. § 1a. Miejsce zamieszkania świadka ustala się na podstawie dokumentu tożsamości lub pisemnego oświadczenia świadka. § 1b. Pytania zadawane świadkowi nie mogą zmierzać do ujawnienia jego miejsca zamieszkania ani miejsca pracy, chyba że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

41 Świadek art. 148 § 2a. W protokole nie zamieszcza się danych dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonych i świadków uczestniczących w czynności. Dane te zamieszcza się w załączniku do protokołu. Nie dotyczy to miejsca pracy świadka, będącego funkcjonariuszem publicznym składającego zeznania w związku z pełnioną funkcją, chyba że dla dobra postępowania karnego nie powinno ono zostać ujawnione w protokole. § 2b. Załącznik do protokołu, o którym mowa w § 2a, oraz inne dokumenty w całości lub w części, w jakiej zawierają dane dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonych i świadków, przechowuje się w odrębnym załączniku adresowym do akt sprawy, do wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Do akt sprawy załącza się uwierzytelnione kserokopie dokumentów lub ich części, sporządzone w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z tymi danymi. § 2c. Sąd lub prokurator może ujawnić w niezbędnym zakresie dane, o których mowa w § 2a lub oryginały dokumentów, o których mowa w § 2b, jeżeli mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. ";

42 Świadek art. 156a Dane lub oryginały dokumentów znajdujące się w załączniku adresowym udostępnia się wyłącznie organom państwowym oraz organom samorządu terytorialnego na ich żądanie. Można je udostępnić także na wniosek innych instytucji lub osób, jeżeli przemawia za tym ich ważny interes.

43 Świadek Art. 16 k.p.k. - § 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio § 1. Art. 147 [Zapis dźwięku oraz obrazu] § 1. Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności. § 2. Przesłuchanie świadka lub biegłego utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, gdy: a) zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu b) przesłuchanie następuje w trybie określonym w art. 396, § 2a. Przesłuchanie pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a i art. 185c, oraz świadka, o którym mowa w art. 185b, utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk.

44 Świadek Merytoryczna część przesłuchania składa się z dwóch faz:
1. Swobodnego wypowiedzenia się w granicach określonych celem czynności, 2. Fazy pytań zmierzających do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi Art § 1. Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi. § 2. Prawo zadawania pytań mają, prócz podmiotu przesłuchującego, strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, członkowie składu orzekającego. Pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że sąd lub prokurator zarządzi inaczej. § 3. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie.

45 Świadek PAMIETAJ, ŻE ZGODNIE Z ART. 171 § 4. Nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi. § 5. Niedopuszczalne jest: 1) wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, 2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem. § 6. Organ przesłuchujący uchyla pytania określone w § 4, jak również pytania nieistotne. § 7. Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu.

46 Świadek Art. 192 § 2. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa… !!!! …a świadek nie może się temu sprzeciwić. Przyjmuje się, że jeżeli w/w okoliczności zaistnieją (winny być uprawdopodobnione) organ ma – w uwagi na zasadę prawdy materialnej i potrzebę trafności oceny dowodu – obowiązek zarządzić obecność biegłego przy przesłuchaniu.

47 Świadek Konfrontacja i okazanie Art. 172 [Konfrontacja] Osoby przesłuchiwane mogą być konfrontowane w celu wyjaśnienia sprzeczności. Konfrontacja nie jest dopuszczalna w wypadku określonym w art czyli w odniesieniu do świadka anonimowego! Art. 173 [Okazanie] § 1. Osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu jej rozpoznania. Okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię. § 2. W razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną. § 3. Podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby.

48 Świadek Zakazy dowodowe Art. 178 Nie wolno przesłuchiwać jako świadków: 1) obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, 2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi. Art. 178a. Nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których do-wiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o przestępstwach, o których mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

49 Świadek Nie mogą też być przesłuchiwane : klauzla tajne i ściśle tajne
Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne" nie mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, Chyba że po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony. § 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu. § 3. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy. (ART. 179 KPK)

50 Świadek Nie mogą też być przesłuchiwane osoby zobowiązane do zachowania : klauzula zastrzeżone i poufne tajemnica zawodowa i funkcyjna Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "zastrzeżone" lub "poufne" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, Chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie (art. 180 § 1 K.P.K.) Nie mają tego uprawnienia inne organy, np. Policja, która w danej sprawie prowadzi dochodzenie bądź powierzone śledztwo. Sąd lub prokurator wydaje postanowienie o zwolnieniu od zachowania tajemnicy

51 Świadek Nie mogą też być przesłuchiwane :
tajemnica adwokacka, notarialna, radcy prawnego, doradcy prawnego, lekarska, statystyczna lub dziennikarska Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej nie mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą – 180 par. 2 Chyba że jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie!!!

52 Świadek W konflikcie dwóch wartości: dobra wymiaru sprawiedliwości oraz dobra klienta powierzającego swemu pełnomocnikowi poufną informację nie można nadać tej drugiej bezwzględnego prymatu. Dlatego też art. 180 § 2 pozwala na zwolnienie radcy prawnego z tajemnicy zawodowej i jest zgodny z art. 2, art. 17, art. 31 ust. 3, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji RP (wyr. TK z r., SK 64/03, Dz.U. Nr 255, poz. 2568). (!!!) - art. 181 § 1 stanowi, że w wypadkach przewidzianych w art. 179 i 180 sąd przesłuchuje taką osobę na rozprawie z wyłączeniem jawności.

53 Świadek Ponadto, odnośnie dziennikarzy:
Art. 180 § Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć: danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, danych umożliwiających identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych. § 4. Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego § 5. Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.

54 Świadek Oprócz obowiązków świadek ma też rozliczne uprawnienia.
Prawo odmowy zeznań Art. 182 k.p.k. Świadek jest osobą najbliższą dla oskarżonego (por. art. 115 k.k) Świadek był związany z oskarżonym węzłem małżeństwa lub przysposobienia (Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.) Świadek w innej sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem,

55 Świadek Prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie Art. 183 k.p.k.
§ 1. Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli: udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić go na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe osobę dla niego najbliższą  Prawo do żądania przesłuchania z wyłączeniem jawności Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą. (art. 183 § 2 k.p.k)

56 Świadek Wniosek o zwolnienie od zeznawania
Art. 185 Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie. Zwolnienie od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytania zależy od inicjatywy świadka, a konkretnie na jego wniosek. Organ procesowy zorientowawszy się o bliskim stosunku łączącym oskarżonego i świadka, powinien poinformować go o możliwości skorzystania z takiego prawa, ale dalsze działania poodejmuje już świadek, gdyż organ procesowy nie może zwolnić świadka z urzędu We wniosku świadek powinien przedstawić okoliczności i fakty co najmniej uprawdopodobniające bliski stosunek świadka z oskarżonym, np. fakt posiadania wspólnego dziecka przez składającego zeznanie oraz oskarżonego (tak post. SN z r., III KK 222/05, OSNKW 2006, Nr 5, poz. 46 z uwagami R. A. Stefańskiego, PiP 2007, z. 1, s. 135 oraz Z. Kwiatkowskiego, Prok. i Pr. 2007, Nr 6, s. 155, jak również P. K. Sowińskiego, PS 2008, Nr 7-8, s. 227).

57 Świadek Wniosek o zwolnienie należy wnieść nie później niż do rozpoczęcia pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji (art. 186 k.p.k.). poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. W przedmiocie wniosku rozstrzyga w zależności od stadium procesu: prokurator bądź inny organ prowadzący postępowanie w postępowaniu przygotowawczym, a w sądowym - przewodniczący składu orzekającego. Decyzja zapada w formie zarządzenia, gdyż ustawa nie wymaga tutaj formy postanowienia (art. 93 § 2). Na zarządzenie prokuratora lub innego organu prowadzącego postępowanie zażalenie nie przysługuje. Natomiast od zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego można się odwołać do całego składu orzekającego - art. 373

58 Świadek Art. 186 § 1. Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym; poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. TERMIN PREKLUZYJNY!!! PO JEGO UPŁYWIE JUŻ MUSI ZEZNAWAĆ!!! § 2. Sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie, choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została od nich zwolniona na podstawie art. 182 lub art. 185.

59 Świadek UPRAWNIENIA PROCESOWE ŚWIADKA ( W TYM REGULACJE O CHARAKTERZE OCHRONNYM): Prawo świadka do poszanowania jego godności i powagi osobistej i prawo do przesłuchania z wyłączeniem jawności powinności organu związane z doręczeniem wezwania i pouczeniem na wezwaniu (art. 128 § 2, 129 § 1) Piecza przewodniczącego składu nad prawidłowym przebiegiem przesłuchania odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów, radców prawnych i prokuratorów żądanie przesłuchania z wyłączeniem jawności w warunkach art. 183 § 2 Prawnokarna ochrona świadka przed przestępnymi działaniami zmierzającymi do wywarcia wpływu na złożenie przez niego zeznań lub ich treść (art. 245 k.k., środki zapobiegawcze)

60 Świadek UPRAWNIENIA PROCESOWE ŚWIADKA ( W TYM REGULACJE O CHARAKTERZE OCHRONNYM): Prawo świadka do nieujawniania adresu Prawo świadka do nieujawniania swoich danych i wizerunku – przyznania statusu świadka anonimowego i ochrony przed dekonspiracją Szczególne prawa świadka, który nie ukończył 15 roku życia (ochrona przed skutkami wielokrotnych przesłuchań, zapewnienie ochrony psychologicznej w trakcie przesłuchania) Prawo do odmowy złożenia zeznań i odmowy odpowiedzi na pytania Prawo do zwrotu poniesionych wydatków

61 Świadek REGULACJE KODEKSOWE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA:
§ 2. Przed pierwszym przesłuchaniem poucza się pokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach, w szczególności: do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach, określonych w art. 51, art. 52 i art , do korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym do złożenia wniosku o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu w okolicznościach wskazanych w art. 78, do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania, jak również o uprawnieniach określonych w art. 23a § 1, art. 87a, art. 204 i art. 306 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 138 i art Pouczenie obejmuje również informację o: możliwościach naprawienia szkody przez oskarżonego lub uzyskania kompensaty państwowej, dostępie do pomocy prawnej, dostępnych środkach ochrony i pomocy, możliwości wydania europejskiego nakazu ochrony, organizacjach wsparcia pokrzywdzonych oraz możliwości zwrotu kosztów poniesionych w związku z udziałem w postępowaniu. Pouczenie należy wręczyć pokrzywdzonemu na piśmie; pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem. ,, § 2a. Przed pierwszym przesłuchaniem poucza się świadka o jego uprawnieniach i obowiązkach określonych w art a oraz dostępnych środkach ochrony i pomocy.

62 Świadek REGULACJE KODEKSOWE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA:
Europejski Nakaz Ochrony W art. 611w i nast. wprowadzono tzw. Europejski Nakaz Ochrony (zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE). Dzięki niemu możliwe stanie się przekazanie środka ochrony do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przepisy te gwarantują osobom chronionym w chwili przeniesienia się do innego państwa członkowskiego możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie tzw. europejskiego nakazu ochrony, a w konsekwencji objęcie ich w nowym miejscu zamieszkania odpowiednimi środkami ochrony, identycznymi z tymi, którymi były objęte w poprzednim państwie.

63 Świadek REGULACJE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA:
Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 r. poz. 21) Ustawa określa zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka oraz osób im najbliższych, jeżeli w związku z toczącym się albo zakończonym postępowaniem karnym z udziałem pokrzywdzonego lub świadka albo postępowaniem karnym skarbowym z udziałem świadka istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia tych osób. Środki ochrony i pomocy mogą być stosowane przed wszczęciem postępowania karnego lub karnego skarbowego, jeżeli zagrożenie życia lub zdrowia ujawni się w toku podjętych czynności operacyjno-rozpoznawczych lub postępowania sprawdzającego, o którym mowa w art. 307 dyrektywa PE i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw dyrektywa PE i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony

64 Świadek REGULACJE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA: Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 r. poz. 21) Art. 3 Do środków ochrony i pomocy należą: 1) ochrona na czas czynności procesowej; 2) ochrona osobista; 3) pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu. oraz związana z nią pomoc finansowa na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, potrzeb mieszkaniowych lub na uzyskanie świadczeń opieki zdrowotnej. Zastosowanie poszczególnych środków ochrony i pomocy będzie możliwe odpowiednio do stopnia zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub świadka, po uzyskaniu jego zgody. Środków ochrony i pomocy udziela komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji, w którego okręgu mają miejsce pobytu pokrzywdzony, świadek lub osoby im najbliższe, wobec których ma być stosowany środek ochrony lub pomocy, zwane dalej „osobami chronionymi”.

65 Świadek REGULACJE KODEKSOWE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA Art. 390 [Czasowe usunięcie z sali oskarżonego] § 1. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. § 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową. Przepis art. 375 § 2 stosuje się odpowiednio. § 3. W wypadkach przewidzianych w § 2 przewodniczący może również przeprowadzić przesłuchanie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W miejscu składania wyjaśnień lub zeznań w czynności bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik sądowy.

66 Świadek REGULACJE KODEKSOWE ZAPEWNIAJĄCE OCHRONĘ ŚWIADKA
Anonimizacja świadka - świadek incognito Art § 1. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. W postanowieniu pomija się okoliczności, o których mowa w zdaniu pierwszym.

67 Świadek Świadek anonimowy § 2. W razie wydania postanowienia określonego w § 1 okoliczności, o których mowa w tym przepisie, pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie. Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w § 1. § 3. Świadka przesłuchuje prokurator, a także sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu - w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w § 1. W przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego wyznaczonego mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca. Przepis art. 396 § 3 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

68 Świadek § 5. Na postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy okoliczności, o których mowa w § 1, świadkowi oskarżonemu, a w postępowaniu przed sądem także prokuratorowi, przysługuje w terminie 3 dni zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Postępowanie dotyczące zażalenia toczy się bez udziału stron i jest objęte tajemnicą jako informacja niejawna o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne. § 6. W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka podlega zniszczeniu; o zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy. § 7. Świadek może, do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji, wystąpić z wnioskiem o uchylenie postanowienia, o którym mowa w § 1. Na postanowienie w przedmiocie wniosku służy zażalenie, Przepis § 5 stosuje się odpowiednio. W razie uwzględnienia wniosku protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości. § 8. Jeżeli okaże się, że w czasie wydania postanowienia, o którym mowa w § 1, nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej albo że świadek złożył świadomie fałszywe zeznania lub nastąpiło jego ujawnienie, prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym sąd, na wniosek prokuratora, może uchylić to postanowienie. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio. Protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.

69 Świadek – szczególny tryb przesłuchań
Świadek pełnoletni – pokrzywdzony przestępstwem z art k.k. art. 185c kpk Świadek małoletni: (do ukończenia 15 r.ż. I po ukończeniu 15 r.ż.) 1. Pokrzywdzony przestępstwem z rozdziału XXIII, XXV i XXVI k.k. - przeciwko wolności, wolności seksualnej, lub przeciwko rodzinie i opiece. art.185a kpk 2. Świadek w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXV i XXVI k.k. art. 185b kpk

70 Świadek - pokrzywdzony
Przesłuchanie w charakterze świadka pokrzywdzonego przestępstwem przeciwko wolności seksualnej Art. 185c § 1. W sprawach o przestępstwa określone w art  Kodeksu karnego zawiadomienie o przestępstwie, jeżeli składa je pokrzywdzony, powinno ograniczyć się do wskazania najważniejszych faktów i dowodów. § 2. Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka przeprowadza sąd na posiedzeniu, mają prawo w nim wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania. § 4. Jeżeli przesłuchanie odbywa się z udziałem biegłego psychologa, należy zapewnić, na wniosek pokrzywdzonego, aby był on osobą tej samej płci co pokrzywdzony, chyba że będzie to utrudniać postępowanie.

71 Świadek - pokrzywdzony
Przesłuchanie w charakterze świadka pokrzywdzonego przestępstwem przeciwko wolności seksualnej Art. 185c Przesłuchanie ponowne… § 3. Jeżeli zajdzie konieczność ponownego przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka, na jego wniosek przesłuchanie przeprowadza się w sposób wskazany w art. 177 § 1a, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby: 1) oddziaływać krępująco na zeznania pokrzywdzonego lub 2) wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny.

72 Świadek - pokrzywdzony
Przesłuchanie w charakterze świadka małoletniego pokrzywdzonego Art. 185a [Przesłuchanie nieletniego w charakterze świadka] DO UKOŃCZENIA W CHWILI PRZESŁUCHANIA 15 LAT § 1. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. PO UKOŃCZENIU W CHWILI PRZESŁUCHANIA 15 LAT § 4. W sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, przesłuchuje się w warunkach określonych w § 1-3, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny

73 Świadek - pokrzywdzony
Przesłuchanie w charakterze świadka małoletniego pokrzywdzonego Art. 185a WARUNKI PRZESŁUCHANIA § 2. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 lub osoba pełnoletnia wskazana przez pokrzywdzonego, o którym mowa w § 1, ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeżeli oskarżony zawiadomiony o tej czynności nie posiada obrońcy z wyboru, sąd wyznacza mu obrońcę z urzędu.

74 Świadek Przesłuchanie świadka małoletniego Art. 185b.
§ 1. W sprawach o przestępstwa: popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXV i XXVI Kodeksu karnego świadka, który W CHWILI PRZESŁUCHANIA NIE UKOŃCZYŁ 15 LAT, przesłuchuje się w warunkach określonych w art. 185a § 1-3, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. § 2. W sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego świadka, KTÓRY W CHWILI PRZESŁUCHANIA UKOŃCZYŁ 15 LAT, przesłuchuje się w trybie określonym w art. 177 § 1a, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka lub wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny. § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do świadka współdziałającego w popełnieniu czynu zabronionego, o który toczy się postępowanie karne, lub świadka, którego czyn pozostaje w związku z czynem, o który toczy się postępowanie karne.  

75 Świadek Świadek koronny!!! USTAWA O ŚWIADKU KORONNYM
z dnia 25 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 114, poz. 738) tj. z dnia 12 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 36, poz. 232) Świadkiem koronnym jest podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka, na zasadach i w trybie określonych niniejszą ustawą. Art. 3 [Warunki dopuszczalności dowodu] 1. Można dopuścić dowód z zeznań świadka koronnego, jeżeli łącznie zostały spełnione następujące warunki: 1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach:a) przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, b) ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1; 2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1. 2. Można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej. 3. Z czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i ust. 2, sporządza się protokół, a także poucza się podejrzanego o treści art. 10 i 11, zamieszczając o tym wzmiankę w protokole.

76 Świadek Inne obowiązki świadka niedotyczące zeznań
Art. 192 [Oględziny i badania] § 1. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym. § 2. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić. § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do osób, które odmówiły zeznań lub zostały od nich zwolnione na podstawie art. 182 § 1 i 2 lub art. 185. § 4. Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu.

77 Świadek Inne obowiązki świadka niedotyczące zeznań
W ramach powinności złożenia ustnej relacji ze zdarzenia świadek może mieć obowiązek stawienia się w miejscu wizji lokalnej, oględzin, eksperymentu procesowego, bądź okazania i uczestniczenia w tych czynnościach. (organ i inne osoby uprawnione mogą mu też w zw. z powyższym zadawać pytania) Jeżeli świadek wchodzi w krąg osób podejrzanych to mogą go objąć obowiązki z art. 192a § 1 k.p.k. (w ramach czynności eliminacyjnych)

78 ... jakieś pytania?