„Z dziejów ustrojów państwowych: MONARCHIA FEUDALNA, SSP-Ćw.-14 „Z dziejów ustrojów państwowych: MONARCHIA FEUDALNA, MONARCHIA STANOWA, MONARCHIA ABSOLUTNA”

KONTYNENTALNE SYSTEMY LENNE  MODEL FRANKOŃSKI: ▬ stosowany głównie na obszarach francuskich ▬ charakteryzował go przede wszystkim brak tzw. przymusu lennego  MODEL LONGOBARDZKI: ▬ stosowany głównie na obszarach niemieckich i w płn. Italii ▬ obowiązywała w nim zasada tzw. przymusu lennego  MODEL SYCYLIJSKI: ▬ stosowany Królestwie Obojga Sycylii (płd. Italia) ▬ wykazywał wiele podobieństw do rozwiązań angielskich ▬ był w zasadzie dwustopniowy ▬ dziedziczenie lenna w każdym indywidualnym przypadku zależne było od zgody króla ▬ monarcha zachowywał władzę zwierzchnią nad każdym lennem

ANGIELSKI SYSTEM LENNY [ ▬ posiadał najwięcej odrębności w stosunku do systemów kontynentalnych ▬ obowiązywała zasada „wasal mego wasala jest moim wasalem” ▬ system lenny był w zasadzie 2-stpniowy (maks. 3-stopniowy) ▬ lenna nadawane przez królów anglo-normandzkich nie tworzyły zwartych terytoriów ▬ uporządkowano stosunki lenne (tzw. Księga Sądu Ostatecznego, Domesday Book, z roku 1086) ▬ nie dokonał się proces „feudalizacji hrabstw” (powołanie urzędu szeryfa) ▬ dysponowanie przez monarchę „podatkiem tarczowym”

STANOWA STRUKTURA SPOŁECZNA - SZLACHTA PRZYNALEŻNOŚĆ: ▬ urodzenie z ojca szlachcica ▬ nobilitacja (uszlachcenie, nadanie szlachectwa) ▬ nabycie urzędu przyznającego prawa do nabycia szlachectwa osobistego lub dziedzicznego PODZIAŁ (w obrębie stanu): ▬ szlachta rodowa  dworska  prowincjonalna ▬ szlachta urzędnicza CECHY ZEWNĘTRZNE: ▬ herby, tytuły, styl życia, posługiwanie się kodeksami honorowymi i obyczajowymi, ordery, noszenie pewnych rodzajów ubiorów i broni

STANOWA STRUKTURA SPOŁECZNA - DUCHOWIEŃSTWO PRZYNALEŻNOŚĆ: ▬ przyjęcie święceń kapłańskich ▬ złożenie ślubów zakonnych PRZYWILEJE DUCHOWIEŃSTWA: ▬ odrębne prawo kanoniczne ▬ własne sądownictwo kościelne (privilegium fori) ▬ zwolnienie od danin i służebności (wolnością podatkową) ▬ wyłączne prawo do korzystania z beneficjów kościelnych PODZIAŁ (w obrębie stanu): ▬ wyższe duchowieństwo (grupowało: arcybiskupów, biskupów, opatów i przeorów) ▬ niższe duchowieństwo (grupowało: kler parafialny - w kościele katolickim oraz popów - w kościele prawosławnym

STANOWA STRUKTURA SPOŁECZNA - MIESZCZANIE POWSTANIE STANU MIESZCZAŃSKIEGO zw. było z: ▬ pojawieniem się zawodów pozarolniczych (kupców, rzemieślników) ▬ rozwojem gospodarki towarowo-pieniężnej PODZIAŁ (w obrębie stanu): ▬ patrycjat  najbogatsi kupcy, bankierzy oraz członkowie władz miejskich  zrzeszali się w miastach o organizacje kupieckie zwane „gildiami” ▬ pospólstwo  rzemieślnicy, czeladnicy i drobni kupcy  zrzeszali się w miastach o organizacje rzemieślników zwane „cechami” ▬ plebs  służba najemna, włóczędzy, żebracy

STANOWA STRUKTURA SPOŁECZNA - CHŁOPI PODZIAŁ (w obrębie stanu): ▬ poddani:  osobiście  gruntowo ▬ wolni chłopi (czynszownicy, wolni posiadacze) podlegali prawu dworskiemu, kształtowanemu przez panów, ich dominialnych zwierzchników podlegali prawu stopniowo więzy zależności poddańczej w Europie Zachodniej systematycznie zaczną się rozluźniać, przynosząc im coraz większy zakres swobód i coraz mniej ścisłą zależność od panów feudalnych w Europie Środkowo-wschodniej zaznaczy się od przełomu XV/XVI wieku proces odwrotny, co będzie związane z rozwojem w tej części Europy gospodarki ekstensywnej i folwarku pańszczyźnianego

MODEL „KOLEGIÓW STANOWYCH” („KONTYNENTALNY”) ZGROMADZENIA STANOWE: MODEL „KOLEGIÓW STANOWYCH” („KONTYNENTALNY”) uczestniczyły wszystkie stany reprezentujące „naród polityczny", więc duchowieństwo, szlachta i stan trzeci, czyli głównie mieszczaństwo klasycznymi (reprezentatywnymi) modelem tego typu zgromadzeń były: ▬ Stany Generalne (zbierające się we Francji od 1302 r. ) ▬ Reichstag, czyli Sejm Rzeszy w Niemczech każdy stan obradował osobno ▬ każdy stan (zgromadzony w odrębnym kolegium) miał jeden głos ▬ zgoda wszystkich kolegiów (wraz akceptacją monarchy), decydowały o przyjęciu uchwały separacja ułatwiała władzy monarszej osiągnięcie jej celów, gdyż stany obradowały niezależnie od siebie ten typ zgromadzeń stanowych był charakterystyczny dla krajów o silnej władzy monarszej ograniczone kompetencje reprezentacji stanowej sprowadzały się do: ▬ uchwał podatkowych ▬ petycji przedstawianych tronowi.

ZGROMADZENIA STANOWE: PARLAMENT ANGIELSKI W odróżnieniu od obradujących w odrębnych kolegiach, angielski parlament już w XIV w. podzielił się a dwie izby: ▬ Izba Parów/Lordów – o składzie arystokratycznym; miejsca zajmowane w nim były na zasadzie dziedziczności lub w drodze nominacji królewskiej ▬ Izba Gmin – pochodząca z wyborów i grupująca przedstawicieli:  średniej i niższej szlachty  mieszczaństwa technika obrad - przyjął się zwyczaj kolejnego rozpatrywania przez izby mandat reprezentacyjny: ▬ zasada reprezentowania (całego) narodu ▬ brak skrępowania instrukcjami wyborców ▬ ochrona prawna (mir królewski) – jako zapowiedź (przyszłego) immunitetu poselskiego szerszy zakres kompetencji: ▬ ustawodawstwo ▬ kompetencje sądowe i kontrolne wobec urzędników królewskich (zwłaszcza impeachment)

PODSTAWOWE CECHY MONARCHII ABSOLUTNEJ SZCZEGÓLNA POZYCJA MONARCHY: ▬ legitymizacja (uzasadnienie praw panującego) ▬ boskie pochodzenie władzy (MONARCHA dei gratia) KONCEPCJA WYŁĄCZNEJ SUWERENNOŚCI - jedynym, wyłącznym i pełnym suwerenem w państwie jest monarcha NIEOGRANICZONY (absolutny) ZAKRES WŁADZY (i jej ograniczenia) OMNIPOTENCJA WŁADZY ORGANIZACJA ADMINISTRACJI: ▬ rozbudowa i CENTRALISTYCZNY charakter ▬ zasada KOLEGIALNOŚCI URZĘDÓW EKSPANSJONIZM