WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Ogólny schemat rozumowania inferencyjnego Najpierw z przepisów prawnych zostaje w procesie wykładni wyinterpretowana norma N1, a następnie poprzez zastosowanie reguł inferencyjnych z tejże normy wyprowadza się normy N2, N3 ... Nn.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Pp → RW → N1 → RI → N2, N3 ... Nn Pp – przepis prawny (przepisy prawne RW – reguła wykładni (reguły wykładni) N1 – norma wyinterpretowana z Pp RI – reguła inferencyjna (reguły inferencyjne) N2, N3 ... Nn – normy wyinferowane (wywnioskowane) z N1

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Prawidłowe przeprowadzenie rozumowania inferencyjnego powoduje, że wyinferowane normy N2, N3 ... Nn uzyskują taką samą moc obowiązującą jak norma N1, ponieważ podobnie jak ona są elementami systemu prawnego

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Wnioskowanie oparte na logicznym wynikaniu norm odwołuje się do relacji zawierania się zakresów (denotacji) nazw użytych w normie N1 i N2. Jeśli zakres zastosowania normy N1 obejmuje zakres zastosowania normy N2 lub zakres normowania normy N1 obejmuje zakres normowania normy N2, przy co najmniej tożsamości albo węższym zakresie drugiego elementu normy N2, mówi się o logicznym wynikaniu N2 z N1 na gruncie zdania stwierdzającego odpowiednio zamienność czy podrzędność odpowiednich zakresów.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Jeśli normy N1 i N2 to normy nakazujące, norma N2 wynika z normy N1 wtedy i tylko wtedy, gdy są spełnione łącznie trzy założenia: zakres adresatów normy N2 zawiera się w zakres adresatów normy N1, zakres zastosowania normy N2 zawiera się w zakresie zastosowania normy N1, wykonanie czynu nakazanego przez normę N1 stanowi też wykonanie czynu nakazanego przez normę N2.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Z normy Nn1 „nakazuje się uczniom szkoły podstawowej w każdy nieparzysty dzień tygodnia pić dwie szklanki mleka” mogą wynikać następujące normy: Nn2: „nakazuje się uczniom klasy czwartej w każdy nieparzysty dzień tygodnia pić dwie szklanki mleka” Nn3: „nakazuje się uczniom szkoły podstawowej w każdy poniedziałek pić dwie szklanki mleka” Nn4: „nakazuje się uczniom szkoły podstawowej w każdy nieparzysty dzień tygodnia pić jedną szklankę mleka”.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Jeśli normy N1 i N2 to normy zakazujące, norma N2 wynika z normy N1 wtedy i tylko wtedy, gdy są spełnione łącznie trzy założenia: zakres adresatów normy N2 zawiera się w zakresie adresatów normy N1, zakres zastosowania normy N2 zawiera się w zakresie zastosowania normy N1, wykonanie czynu zakazanego przez normę N2 stanowi też wykonanie czynu zakazanego przez normę N1.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Z przykładowej normy Nz1 „zakazuje się studentom Uniwersytetu Wrocławskiego w każdy dzień świąteczny brać udział w wykładach” mogą wynikać normy: Nz2: „zakazuje się studentom wydziału Prawa i Administracji w każdy dzień świąteczny brać udział w wykładach” Nz3: „zakazuje się studentom Uniwersytetu Wrocławskiego w każdą niedzielę brać udział w wykładach” Nz4: „zakazuje się studentom Uniwersytetu Wrocławskiego w każdy dzień świąteczny brać udział w wykładach z prawa pracy”

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Na gruncie związku przyczynowego można sformułować dwie reguły inferencyjne: (1) regułę instrumentalnego nakazu, która głosi, iż jeśli uznaje się za obowiązującą normę N1 nakazującą spowodować stan rzeczy R, to należy uznać za obowiązującą również normę N2, która nakazuje uczynić wszystko, co jest przyczynowo konieczne dla zrealizowania owego stanu rzeczy R. (2) regułę instrumentalnego zakazu, która głosi, iż jeśli uznaje się za obowiązującą normę N1, która nakazuje spowodować stan rzeczy R, to należy również uznać za obowiązującą normę N3, która czynić cokolwiek, co byłoby warunkiem przyczynowo wystarczającym dla spowodowania, że stan rzeczy R nie powstanie.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Istotą instrumentalnego wynikania norm jest wykrywanie związków przyczynowych, które umożliwiają realizację ustanowionej w sposób wyraźny normy. W tym przypadku stwierdzając wynikanie norm odwołujemy się do wiedzy empirycznej (potocznego doświadczenia życiowego) o związkach przyczynowych pomiędzy określonymi zachowaniami a stanami rzeczy, które są konsekwencją owych zachowań.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE O niezawodności instrumentalnego wynikania norm można byłoby mówić po ustaleniu, że idealizujące założenie o racjonalnym prawodawcy ma pełne odzwierciedlenie w rzeczywistości, tzn. że nie zostały ustanowione normy w jakikolwiek sposób naruszające reguły instrumentalnego nakazu i zakazu. Przeszkodą w bezwarunkowym uznaniu tego wnioskowania za niezawodne jest też występujący w praktyce brak możliwości określenia jednoznacznego i zamkniętego katalogu środków prowadzących do danego celu.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Ogólny schemat wnioskowań aksjologicznych przedstawia się następująco: „Ponieważ uznaje się, że obowiązuje wyraźnie ustanowiona norma N1 (ewentualnie – liczniejszy zespół norm), dla której dopatruje się uzasadnienia aksjologicznego w postaci oceny O, więc uznaje się też za obowiązującą „z woli prawodawcy” normę N2, wprawdzie nie ustanowioną w sposób wyraźny, lecz znajdującą uzasadnienie aksjologiczne w tej samej ocenie O”.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Wnioskowanie z mniejszego na większe przebiega według schematu: jeżeli obowiązuje norma Nz1 zakazująca czynić mniej (zakazująca naruszać jakieś dobro prawnie chronione w mniejszym zakresie), to „tym bardziej” obowiązuje norma Nz2 zakazująca czynić więcej (zakazująca naruszać to dobro w większym zakresie).

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Wnioskowanie z większego na mniejsze przebiega według schematu: jeżeli obowiązuje norma Nn1 nakazująca czynić więcej (nakładająca na adresata obowiązki bardziej uciążliwe), to „tym bardziej” obowiązuje norma Nn2 nakazująca czynić mniej (nakładająca na adresata obowiązki mniej uciążliwe).

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Stosowanie reguł inferencyjnych opartych na wspólności uzasadnienia aksjologicznego norm - „przesłanek” oraz normy – „wniosku” powoduje wiele problemów dyskusyjnych. Biorąc pod uwagę jak trudno jest osiągnąć całkowitą zgodność ocen – i to ocen o charakterze preferencyjnym – oraz złożoność ocen dotyczących szczegółowych kwestii społecznych, można łatwo zrozumieć nieufność, z jaką do tego typu reguł inferencyjnych odnoszą się prawnicy, którzy troszczą się o pewność prawa i wyeliminowanie elementów subiektywizmu w egzegezie tekstów prawnych.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Dopuszczalność wnioskowania a fortiori jest ograniczona pewnymi wyjątkami: - rezultat tego wnioskowania może być odrzucony ze względów logicznych (niepoprawność wnioskowania); - merytorycznych (istnieją ważne racje, by odrzucić rezultat wykładni uzyskany za pomocą argumentu a fortiori, bo na przykład jest on sprzeczny z podstawowymi zasadami prawa, ratio legis danej regulacji lub prowadzi do konsekwencji absurdalnych).

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Sąd orzekając o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód stwierdził, że z normy zawartej w art. 23 k.r. i o., która zobowiązuje małżonków do współdziałania dla dobra rodziny, wynika zakaz przynależności małżonków do sekty, która neguje istnienie więzi rodzinnych. Na jakiego rodzaju związku między normami oparł się sąd. Uzasadnij, że związek tego rodzaju występuje.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Do Sądu Sportowego trafiły dwie sprawy o naruszenie norm (N2 i N3) wynikających jakoby z normy, która każdemu sportowcowi zakazuje dziennie palić więcej niż dwa papierosy (N1). Pierwsza sprawa dotyczyła znanego lekkoatlety, który w każdą sobotę wypalał więcej niż 3 papierosy. Drugą wniesiono przeciwko nie mniej znanemu pływakowi, który dziennie wypalał dwa papierosy. Sąd orzekł karę dla lekkoatlety, twierdząc, że w tym przypadku doszło do naruszenia normy (N2) wynikającej z normy zakazującej palenia sportowcom, natomiast w sprawie pływka wydał orzeczenie uniewinniające, twierdząc, że norma, którą naruszył pływak (N3) nie wynika z normy N1. O jakie wynikanie chodziło Sądowi, wykaż, że w przypadku lekkoatlety takie wynikanie zachodzi, a w przypadku pływaka nie można o nim mówić.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE § 43 ust. 6 Regulaminu Studiów ustanawia obowiązek odnotowywanie w indeksie studenta przerwy w studiach. Prodziekan odmówił przyjęcia wniosku o przerwanie studiów złożonego przez studenta K. bez indeksu, twierdząc, że student ma obowiązek dołączyć do wniosku swój indeks. Od decyzji Prodziekana student K. odwołał się do Prorektora zarzucając, że w Regulaminie Studiów nie ma przepisu zawierającego normę nakazującą składnie wniosku o przerwanie studiów razem z indeksem. Komu przyznał rację Prorektor? Uzasadnij swoją odpowiedź.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE Ustawodawca wprowadził na terenie parku narodowego zakaz zbierania jagód i grzybów, ponieważ ze względu na szczególnie częste występowanie na danym terenie trujących grzybów i trujących gatunków jagód zagrażają one życiu i zdrowiu samych zbierających. Leśniczy skierował wniosek o ukaranie J. Kowalskiego za zbieranie chrustu na terenie parku narodowego, twierdząc, że skoro obowiązuje zakaz zbierania jagód i grzybów, to tym bardziej obowiązuje zakaz zbierania chrustu. Co powinien zdecydować sąd? Uzasadnij jego decyzję.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE W szkole położono nowe posadzki, mimo to dyrektor, kierując się względami zdrowotnymi zezwolił na chodzenie w obuwiu o sztywnej podeszwie. Takie tylko obuwie chroni bowiem przed deformacją stóp u dzieci. Po ogłoszeniu zarządzenia dyrektora część uczniów uznała, że skoro mogą chodzić w obuwiu o sztywnej podeszwie, to tym bardziej mogą chodzić w tenisówkach. Do jakiego wnioskowania odwołali się uczniowie? Na czym ono polega i czy w tym przypadku było poprawne?