I/ 1/ René Descartes i Rozprawa o metodzie (Le Discours de la méthode) 2/ Kilka uwag o Rozprawie 3/ Kartezjusz i klasycyzm II/ Życie społeczne w XVIIw. w Paryżu 1/ salony 2/ la préciosité / wykwintność

René Descartes ( )

Discours de la méthode pour bien conduire sa raison et chercher la vérité dans les sciences. Plus la Dioptrique, les Météores et la Géométrie qui sont les essais de cette méthode (Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach. Dioptryka, Zjawiska Atmosferyczne i Geometria) (po francusku) 1637; Méditations métaphysiques(Medytacje metafizyczne) (po łacinie) 1641; Les Principes de la philosophie (Zasady filozofii pierwszej (po łacinie) 1644; Les Passions de l’âme (Namiętności duszy) (po francusku) 1649 Listy, np. z księżniczką Elżbietą Czeską

Część pierwsza, nazywana streszczeniem: „różne spostrzeżenia o naukach”, studia, podróże, niemożność znalezienia mistrza wskazującego drogę do prawdy, trzeba zadowolić się samym sobą.

Część druga: 4 główne reguły metody: a/ Nie przyjmować nigdy żadnej rzeczy za prawdziwą, zanim jej nie poznam z całą oczywistością jako takiej: to znaczy unikać starannie pośpiechu i uprzedzeń i nie obejmować swoim sądem niczego poza tym, co się przedstawi memu umysłowi tak jasno i wyraźnie, iż nie miałbym żadnego powodu podania tego w wątpliwość. b/ Podzielić każde z rozpatrywanych zagadnień na tyle cząstek, na ile się da i ile będzie tego wymagać lepsze rozwiązanie. c/ Prowadzić myśli po porządku, zaczynając od przedmiotów najprostszych i najłatwiejszych do poznania, aby następnie wznosić się pomału, jak gdyby po stopniach, aż do poznania bardziej złożonych.(...) d/Czynić wszędzie wyszczególnienia tak dokładne i przeglądy tak ogólne, abym był pewny, iż nic nie opuściłem. Za prawdziwe uznać można tylko to co jasne i wyraźne

Część trzecia:moralność tymczasowa wynikająca z metody analitycznej. Zasady: wierność prawom i obyczajom religii, należy podążać za najbardziej wyważonymi opiniami najrozsądniejszych ludzi; być zdeterminowanym w swoich działaniach, być zadowolonym i np. poświęcić swe życie filozofii.

część czwarta: oparta na pierwszej i szóstej medytacji: Cogito ergo sum / je pense donc je suis - pewnik opierający się sceptykom Wątpienie metodyczne, zasadniczy element sceptycyzmu metodycznego (le doute méthodique et radical) pozwala dojść do pewności : wątpić to myśleć, myśleć to żyć; Pierwsza cześć łańcucha prawdy: myśl nie może się zrodzić w materii (dualizm kartezjański : dualizm materii i rzeczy myślącej, od siebie niezależne), dowód na istnienie duszy.

Człowiek ma świadomość swojej niedoskonałości i to sprawia, że szuka doskonałości poza sobą samym. Dowód ontologiczny oparty na istnieniu idei Boga: jego istnienie jest zawarte w pojęciu istnienia doskonałości.

Część piąta: Wychwala nowatorski charakter swoich dokonań w dziedzinie filozofii, fizyki, fizjologii.Świat materialny,funkcjonowanie ludzkiego ciała.Szczegółowy opis działania serca. Szósta część:powody napisania Rozprawy, uwagi o istocie nauki, o roli eksperymentów, o wadze medycyny. To co jeszcze trzeba zrobić. Autor za nic ma zaszczyty….

„Zdrowy rozum jest to rzecz ze wszystkich na świecie najlepiej podzielona, każdy bowiem sądzi, iż jest w nią tak dobrze zaopatrzony, iż nawet ci, których we wszystkim innym najtrudniej jest zadowolić, nie zwykli pragnąć go więcej, niźli posiadają. Nie jest prawdopodobne, aby się wszyscy mylili w tej mierze; raczej świadczy to, iż zdolność dobrego sądzenia i rozróżniania prawdy od fałszu (a to, ściśle biorąc, nazywamy zdrowym rozsądkiem lub rozumem), jest z natury równa u ludzi. Tak więc, rozbieżność mniemań nie pochodzi stąd, aby jedni byli roztropniejsi od drugich, ale jedynie stąd, iż prowadzimy myśli nasze rozmaitymi drogami i nie rozważamy tych samych rzeczy. Nie dosyć bowiem mieć umysł bystry, ale główna rzecz jest dobrze go zażywać." (początek Rozprawy)

Wszystko w Bogu jest doskonałe, bo sam jest czystą doskonałością. Bóg nie potrzebuje więc niczego innego, aby istnieć. Moc tworzenia należy tylko do Boga, ale nie oznacza, że rzeczy raz stworzone czy istniejące przetrwają. Moc stworzenia to akt kreowania, w każdej chwili, istot, które bez Boga nie będą mogły ani chwili przetrwać. (d’après la IVème partie)

Przestańmy wyobrażać sobie, że dusza zwierząt jest tej samej natury co nasza; będziemy wtedy wolni od przesądów pitagorejczyków, którzy myśleli, że dusza ludzka może ulec reinkarnacji w ciele zwierząt. Nie mając pewności, że dusza jest nieśmiertelna, pamiętajmy, że nie jest niemożliwe, aby taka była, bo nic się temu nie przeciwstawia. (d’après la IVème partie).

Kartezjanizm jest filozofią opartą na wiedzy absolutnie pewnej. Racjonalistyczna doktryna Kartezjusza jest oparta na dedukcji wynikającej z myślenia, a fundamentem myślenia jest wątpienie. Wszystko co przychodzi na myśl za pośrednictwem zmysłów musi zostać poddane w wątpliwość.

Mme de Rambouillet, Mme de Loges, Mme d’Auchy, Mme de Sablé, Mme du Plessis-Guénégaud (hotel de Nevers), Mme de la Sablière ou Mlle de Scudéry

Mme de Rambouillet ( )

Salon Pani de Rambouillet (Arthénice), ; la chambre bleue (niebieski pokój) “ruelles”; bywalcy salonu: Jean Chapelain, Gilles Ménage, Malherbe, Racan, Guez de Balzac, Vincent Voiture, duc de Montausier, Georges i Madeleine de Scudéry, Pellisson, Godeau, La Rochefoucauld, Mme de La Fayette, Mme de Sévigné, Segrais, Mme de Longueville, Mlle de Vigean, Mme de Sablé i wielu innych.

Nicolas Faret: L’Honnête homme ou l’art de plaire à la Cour (Człowiek obyty lub sztuka podobania się na dworze) (1630) Kawaler de Méré, autor kilku traktatów np. De la vraie Honnêteté (O prawdziwym obyciu), 1671 i Conversations (Konwersacje), 1668 Przykłady sporów literackich: - I Suppositi (les Supposés, Podrzutki) Ariosto, komedia: Chapelain / Voiture (1639) spór o zasady oceny utworu literackiego (1649) Voiture „Urania“ (1620) / Benserade „Hiob“ (1647) spór o Cyda, 1637

Mlle de Scudéry (Sapho), lata 50 i 60, Samedi (Sobota), Artamène albo Wielki Cyrus ( ), Klelia ( )

Wykwintność oznacza najpierw chęć wyróżnienia się i ucieczkę od przyziemności. Przymiotnik wykwintny/ précieux oznacza cenny, drogi, wartościowy, niepospolity, szlachetny, wytworny. La précieuse to typ kobiet, który świetnie nadaje się do karykaturowania. Wykwintność francuska jest zjawiskiem historycznym istniejącym w okresie , a nie permanentnym stanem ducha.

„Pojawił się w Paryżu pewien typ kobiet, który nazywa się „précieuses”. Mają one swój żargon i wygląd dziwaczny: stworzono nawet mapę, aby poruszać się po ich krainie. Mam nadzieję, że rozerwie ona trochę waszą Królewską Mość […]” "Il y a une nature de filles et de femmes à Paris que l'on nomme précieuses, qui ont un jargon et des mines avec un démanchement merveilleux: l'on en a fait une carte pour naviguer en leur pays. Je souhaite qu'elle divertisse un moment Votre Altesse Royale […]" (le 3 avril 1654, René-Renaud de Sévigné à Christine de France, duchesse de Savoie)

une fenêtre (okno): la porte du jour, (drzwi dnia) les femmes (kobiety): les sujets de la belle conversation (tematy wytwornej konwersacji) lub l'agrément des sociétés (ozdoba towarzyska), la politesse du langage (wytworność językowa) i les divinités visibles (widzialne boginie) le miroir (lustro): le conseiller des grâces (doradca wdzięków) les romans (powieści): les agréables menteurs (uroczy kłamcy) lub la folie des sages (obłąkanie mędrców) le mariage (małżeństwo): l'abîme de la liberté (zguba wolności). (Dictionnaire des Précieuses)

Molier,Pocieszne Wykwintnisie, 1659; opat de Pure, La Précieuse ou le Mystère des ruelles (La Précieuse albo tajemnica salonów), ; Antoine Baudeau de Somaize, Le Grand Dictionnaire des Précieuses, ou la Clé de la langue des ruelles (Wielki słownik Précieuses albo Klucz do języka salonów, 1660.

Sorel décrit l'attitude d'un galant "dès l'entrée de la chambre" où il commence par faire ses révérences, "tenant le chapeau en main et penchant la tête et la moitié du corps tantôt d'un côté et tantôt de l'autre, ce qu'on aurait autrefois appelé dandiner", et cela jusqu'à ce qu'il soit parvenu à l'endroit où se trouvent les dames. Puis, les premiers compliments faits, "il sera bienséant d'ôter le gant de votre main droite et de tirer de votre poche un grand peigne de corne dont les dents soient fort éloignées l'une de l'autre et de peigner doucement vos cheveux" Charles Sorel, Lois de la Galanterie, dans le recueil de Nicolas Sercy, 1644.

"Nous, maîtres souverains de la galanterie […] nous avons conclu et arrêté qu’aucune autre nation que la française ne se doit jamais attribuer l’honneur de la galanterie, les préceptes n’en pouvant être observés excellemment que par cette nation qui est la nôtre, d’autant que la plupart des autres nations sont d’humeur grossière et mesquine, fort contraire à la subtilité, à la gentillesse, à la somptuosité, et à toutes les vertus nécessaires. Nous avons aussi ordonné que ce ne sera que dans Paris, ville capitale en toutes façons, qu’il faudra chercher la source et l’origine de la vraie galanterie et où l’on croira que sont les vrais galants, que les provinciaux ne pourront jamais avoir l’air du grand monde s’ils n’ont demeuré quelque temps dans ce superbe lieu, qui est un abrégé du monde universel, et sans y avoir fait leurs cours de propreté, civilité, politesse, éloquence, adresse, accortise et prudence mondaine […] ibid.

Après les remarques sur l'hygiène, sur les habits, sur la façon de saluer etc: “Quant aux sujets de l’entretien, ce sera premièrement sur les louanges des personnes à qui on parle, principalement si ce sont des femmes, car c’est la coutume des honnêtes gens de louer toujours ce beau sexe. Que si l’on parle à des hommes de qui on attend quelque support dans ses affaires, ou à qui on désire de plaire à cause de leur haute condition, il faut toujours être dans l’admiration de leur mérite, au commencement ou à la fin de l’entretien, et dans les occasions qui se présentent dans le discours. Au reste, pour paraître de bonne compagnie, il faut souvent conter quelque nouvelle agréable: il faut tâcher de savoir toutes les intrigues et les amours des personnes les plus remarquables […] quels bons tours on a joué depuis peu à des niais qui servent de jouet aux autres, et surtout avoir cette adresse qu’encore que véritablement on soit médisant, ceux qui vous écoutent ne se défient point de vous, et ne s’imaginent pas que vous soyez hommes à les aller déchirer ailleurs, comme vous faites des autres, […] et pourtant, s’il y a lieu de les jouer quelque part, ne les épargnez pas, puisqu’il n’y a rien qui fasse tant rechercher votre conversation que cette agréable raillerie. Au reste, pour montrer le crédit que vous avez parmi les gens d’esprit, il faut toujours avoir ses pochettes pleines de sonnets, épigrammes, madrigaux, élégies et d’autres vers, soit qu’ils soient satiriques, ou sur un sujet d’amour.ibid