Zajęcia 3 Wstęp do filozofii nauki – ważne pojęcia Metodologia ekonomii Zajęcia 3 Wstęp do filozofii nauki – ważne pojęcia Dominika Milczarek

Model hipotetyczno-dedukcyjny Wszystkie wyjaśnienia naukowe mają wspólną strukturę logiczną. Zawierają: explanans: prawo uniwersalne i warunki początkowe (graniczne); explanandum. Model używa tylko reguł logiki dedukcji. Prawa uniwersalne są hipotezami (a nie wynikiem indukcji). Nazywana przez krytyków: Model wyjaśnienia przez odwołanie się do prawa wyższego rzędu. Explanans – zbiór przesłanek, z którego przy pomocy reguł logiki dedukcyjnej wyprowadzane jest explanandum – twierdzenie odnoszące się do pewnego zdarzenia. Przykład prawa uniwersalnego: za każdym razem gdy zachodzą zjawiska typu A, zachodzą jednocześnie zjawiska typu B. Artykuł Crala Hempela i Petera Oppenheima (1965) Dedukcja – wyprowadzanie sądów szczegółowych z sądów ogólnych. Logika dedukcyjna to wyprowadzanie pewnych zdań z określonych innych zdań.

Model hipotetyczno-dedukcyjny Teza o symetrii – istnieje doskonała symetria logiczna pomiędzy naturą wyjaśnienia i naturą prognozy. Wyjaśnienie jest późniejsze w stosunku do zjawisk a prognoza wcześniejsza. Krytyka: model hipotetyczno-dedukcyjny wyklucza wielką część tego co można uważać za naukę. W przypadku wyjaśnienia wychodzimy od wyjaśnianego zjawiska i znajdujemy co najmniej jedno prawo uniwersalne, które wraz z zespołem warunków początkowych, jest logiczną przesłanką jego stwierdzenia. W przypadku prognozy punkt wyjścia stanowi prawo uniwersalne i zespół warunków początkowych. W oparciu o nie wyprowadzamy logiczne stwierdzenie odnoszące się do nieznanego zjawiska. Prognoza stosowana jest głównie by stwierdzić czy fakty potwierdzają dane prawo. Wyjaśnienie jest „retrospektywną prognozą”. Krytyka: prognoza nie musi zakładać istnienia wyjaśnienia (wystarczy zwykła korelacja). Przykład – teoria grawitacji Newtona Wyjaśnienie nie musi pociągać za sobą prognozy. Przykład: teoria ewolucji Darwina, psychologia głębi Freuda, teoria samobójstwa Durkheima, wyjaśnienia historyczna. Krytyka normatywnej, preskrypcyjnej funkcji modelu. Blaug broni model wyjaśnienia naukowego przez odwołanie się do prawa wyższego rzędu: „jeśli rozumieniu nie towarzyszy zdolność do formułowania predykcji, powinniśmy spytać czy dzieje się tak dlatego, że nie jesteśmy w stanie zgromadzić wszystkich istotnych informacji o warunkach początkowych, jak ma to miejsce w przypadku ewolucji biologicznej, czy też jest tak, ponieważ oferowane wyjaśnienie w żaden sposób nie opiera się na ogólnym prawie, ani nawet na pewnego rodzaju luźnej generalizacji, tak jak ma to miejsce w przypadku tak wielu wyjaśnień historycznych.” (1995, s. 46).

Kuhn versus Lakatos Dla Kuhna, historia nauk to szereg ulepszeń paradygmatu znaczonych co pewien czas rewolucją naukową. Dla Lakatosa, historia nauk jest szeregiem postępowych naukowych programów badawczych stale zastępowanych nowymi NPB z teoriami o rosnącej zawartości empirycznej. Metodologia NPB – dokonywana ex post ocena znanych z przeszłości naukowych programów badawczych. Lakatos pochwala tolerancję w stosunku do zaczynających się rozwijać NPB, które nie osiągnęły jeszcze zdolności prognozowania nowych faktów i odmawia potępiania uczonych wiernych degenerującemu się NPB, pod warunkiem, że uczciwie przyznają oni, iż ich program ulega degeneracji. Ale nie chce by dawać na nie finansowanie.

Podejście Poppera Teoria jest potwierdzona nie wtedy, kiedy zgadza się z wieloma faktami, lecz wtedy gdy nie jesteśmy w zdolni znaleźć jakiegokolwiek faktu, który by jej zaprzeczał. Teza Duhema – Quine’a: Żadna pojedyncza hipoteza naukowa nie może zostać sfalsyfikowana w niezbity sposób, ponieważ testowi poddawany jest zawsze cały explanans, konkretna hipoteza z w powiązaniu z twierdzeniami pomocniczymi. Popper: tym co dzieli naukę od nie-nauki jest falsyfikowalność oraz metodologiczne reguły, które zakazują dokonywania zabiegów ochronnych. Inaczej: wyniki eksperymentów mogą nie budzić zaufania Popper: „Faktem jest, że żadna teoria nie zostanie obalona definitywnie, gdyż zawsze można powiedzieć, że wyniki eksperymentów nie budzą zaufania, lub że stwierdzone rozbieżności pomiędzy wynikami eksperymentalnymi a teorią są tylko pozorne i zanikną wraz z postępem myśli”. Popper: Ograniczenie zabiegów jakie mogą stosować naukowcy by w obliczu kolejnych zaprzeczeń ochronić własne teorie.

Monizm metodologiczny Doktryna jedności nauk ogłoszona przez Poppera Wszystkie nauki teoretyczne lub formułujące generalizacje powinny stosować tę samą metodę

Indywidualizm metodologiczny Sposób analizy, który wychodzi zawsze od zachowań jednostek. Jedynie wyjaśnienia zjawisk społecznych, politycznych i ekonomicznych, które sformułowane zostały w kategoriach wierzeń, postaw i decyzji jednostek można uznać za poprawne.

Holizm metodologiczny Społeczne całości mają cele lub funkcje nieredukowalne do wierzeń, postaw i działań je tworzących. Twierdzenia dotyczące złożonych zjawisk społecznych nie dają się wywnioskować z prawidłowości ich składników. Skutki zastosowania ściśle interpretowanej zasady metodologicznego indywidualizmu – wyeliminowanie wszytskich twierdzeń makroekonomicznychm ktre nie mogłyby zostać sprowadzone do twierdzeń mikroekonomicznych.

Co jest a co nie jest nauką Nauka różni się od nie-nauki: zastosowaniem metody indukcji Indukcyjna koncepcja nauki (ale problem indukcji) dzięki sfalsyfikowaniu przez obserwacje empiryczne Podejście Poppera Podział na twierdzenia sensowne i pozbawione sensu zgodnie z zasadą weryfikowalności Standardowy pogląd na naukę Podstawowy wniosek „Podobnie jak nie ma żadnej logiki odkrycia, tak samo nie istnieje żadna demonstratywna logika uzasadnienia; nie istnieje formalny algorytm, ani mechaniczna procedura weryfikacji, falsyfikacji, konfirmacji, potwierdzenia.” (Blaug 1995)

Ważne pojęcia Zabiegi ochronne Indukcjonizm Paradygmat Pozytywna historia nauki Naukowe programy badawcze (postępowe, degenerujące się) Indywidualizm metodologiczny Holizm metodologiczny Monizm metodologiczny Racjonalizm Relatywizm Obiektywizm Indukcjonizm Problem indukcji Dedukcja Model hipotetyczno-dedukcyjny Explanans i explanandum Teza o symetrii Falsyfikacjonizm Kryterium demarkacji Poppera Teza Duhema-Quine’a