PRÓCHNICA

Diagnostyka próchnicy Próchnica zębów jest chorobą twardych tkanek zęba takich jak szkliwo, zębina i cement Charakteryzuje ją demineralizacja części organicznych zęba a następnie rozkład części organicznych Nie leczona próchnica prowadzi do stanów zapalnych miazgi i tkanek okołowierzchołkowych

Diagnostyka próchnicy Wykrycie próchnicy w początkowej fazie rozwoju ma duże znaczenie dla ustalenia prawidłowego planu i sposobu leczenia. Dlatego też diagnostyka odgrywa ogromną rolę. Obecnie mamy dostępnych wiele metod diagnostycznych, od badania wzrokiem poprzez metody radiologiczne aż po bardziej skomplikowane procedury.

Diagnostyka próchnicy Jakie cechy powinny posiadać metody diagnozowania próchnicy? CZUŁOŚĆ (wykrycie w grupie badanych wszystkich cech choroby) SWOISTOŚĆ (unikanie nadinterpretacji objawów) WIARYGODNOŚĆ, powtarzalność wyników (test może być wykonywany wielokrotnie przez różnych badaczy, ale z takim samym rezultatem) 4

Diagnostyka próchnicy Rozpoznanie próchnicy w gabinecie stomatologicznym wymaga Dobrego oświetlenia Oczyszczenia zębów ze złogów nazębnych- usunięcie płytki bakteryjnej (może maskować zmianę) Osuszenia powierzchni zębów- (eliminuje wodę, przez co zmienia współczynnik refrakcji mający wpływ na dostrzeżenie zmiany w badaniu wizualnym) użycie zgłębnika (wrażenie „haczenia” zgłębnika mające świadczyć o zajęciu tkanek przez proces próchnicowy nie jest jednoznaczne z obecnością ubytku). Obecnie jest to metoda krytykowana- użycie zgłębnika jest niewskazane.

Diagnostyka próchnicy Metoda wizualna – polega na wzrokowej ocenie powierzchni zęba Kamera wewnątrzustna może stanowić narzędzie pomocnicze wykorzystywane w diagnozowaniu wczesnych zmian próchnicowych, szczególnie w bruzdach na poziomie próchnicy początkowej i powierzchownej.

Diagnostyka próchnicy Metoda radiologiczna – wykorzystuje zdjęcia rentgenowskie. Ułatwia wykrycie zmiany na etapie odwracalnego stadium i bardziej zaawansowanych zmian na powierzchniach stycznych i żujących w połączeniu z metodą wizualną.

Diagnostyka próchnicy Za kryterium obecności ubytku próchnicowego na zdjęciu rentgenowskim uważa się: - Ogniska przejaśnienia o okrągłym, ostrym obrysie sięgające do granicy szkliwno-zębinowej, bez jej przekraczania- próchnica szkliwa - Przejaśnienia w obrębie szkliwa i zębiny o ciemniejszym odcieniu szarości jak zdrowa zębina, zwykle są kształtu półkoli przechodzących w zębinę, podstawą skierowane do szkliwa- próchnica szkliwa i zębiny 8

Diagnostyka próchnicy Metoda radiwizjograficzna – RVG – stanowi alternatywę dla tradycyjnych zdjęć rtg. Skuteczność tej metody w wykrywaniu ognisk próchnicy jest zbliżona do tej jaką osiąga się przy wykonaniu zdjęć skrzydłowo zgryzowych. Zaletą tej metody jest bardzo mała dawka promieniowania konieczna do wykonania badania, a także sposób zapisu

Diagnostyka próchnicy Metoda transiluminacji- wykorzystuje się w niej światłowód , który umieszcza się najczęściej przy powierzchni policzkowej badanego zęba i obserwuje przechodzenie światła przez powierzchnię styczną. Zmiana próchnicowa powoduje zmniejszenie transmisji wiązki światła , która ulega częściowemu rozproszeniu i jest widoczna jako cień.

Diagnostyka próchnicy Metoda fluorescencji: Wykorzystuje pomiar natężenia fluorescencji wzbudzonej za pomocą lasera. Im większa demineralizacja tym większe natężenie fluorescencji. Sygnalizowanie zmian może się odbywać za pomocą sygnału dźwiękowego lub obrazu cyfrowego. Mechanizm FLUORESCENCJI polega na tym, ze padający foton wzbudza elektron danego atomu, co wiąże się z przejściem tego elektronu w stan wzbudzenia. Gdy następuje powrót elektronu do stanu podstawowego, dochodzi do emisji światła.

Diagnostyka próchnicy I) Fluorescencja wzbudzana wiązką światła widzialnego o znacznym natężeniu. KAMERA WEWNĄTRZUSTNA, w rękojeści której znajduje się 6 DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH (LED) Światło niebieskie, które oświetla biały obiekt (ząb). Odbite przechodzi przez filtr odcinający falę światła niebieskiego i na ekranie monitora ukazuje obraz . BARWA ZIELONA - szkliwo zdrowe BARWA od ŻÓŁTEJ, przez POMARAŃCZOWĄ, aż do CZERWONEJ - zmiany bakteryjne

Diagnostyka próchnicy II) LASEROWA REFLEKSOMETRIA FLUORESCENCYJNA z wykorzystaniem urządzenia DIAGNOdent firmy KaVo Badanie natężenia fluorescencji wzbudzonej światłem widzialnym o dużym natężeniu lub wzbudzonej promieniowaniem laserowym. Urządzeniem wykorzystującym metodę fluorescencji wzbudzonej światłem laserowym jest aparat DIAGNOdent. System generuje wiązkę światła laserowego, która jest absorbowana przez składniki szkliwa i zębiny. Fluorescencja może być analizowana przez mikroprocesor, a wynik podawany jest w postaci wartości liczbowej i sygnału akustycznego. Badanie odbywa się za pomocą skaningu powierzchni zębów oraz porcelanowego wzorca znajdującego się w zestawie.

Diagnostyka próchnicy Diagnodent

Diagnostyka próchnicy Do diagnostyki służy również metoda QLF, która wykorzystuje fluorescencje twardych tkanek zęba. W metodzie tej używa się promieniowania lasera argonowego o długości fali 488 nm. W przypadku obecności ognisk demineralizacji w obrębie szkliwa, po naświetleniu promieniowaniem lasera ogniska te są widoczne w postaci ciemnych plam

Diagnostyka próchnicy Metody ultradźwiękowe: Rejestrowanie fal ultradźwiękowych od odbitych powierzchni zmiany próchnicowej jest używana we wczesnych zmianach na gładkich powierzchniach szkliwa do pomiaru głębokości demineralizacji.

Diagnostyka próchnicy Metoda elektryczna – wykorzystuje fakt, że szkliwo jest dobrym izolatorem. W następstwie demineralizacji dochodzi do wzrostu porowatości szkliwa i zmniejszenia oporu elektrycznego. Do badania wykorzystuje się dwie elektrody, końcówkę jednej umieszcza się np. w bruździe powierzchni żującej badanego zęba, a drugą na podłożu cechującym się dużym przewodnictwem elektrycznym np. na błonie śluzowej jamy ustnej. Przewodnictwo jest mierzone pomiędzy końcami elektrod. Przyjmuje się, że wartość oporu elektrycznego w prawidłowym szkliwie zawiera się w granicach 2,6-20 MΩ, a w szkliwie objętym procesem próchnicowym - od 0 MΩ do 4,4 MΩ.

Podział próchnicy Próchnica ostra – występuje zwykle u osób młodych, u których szerokie kanaliki zębiny usposabiają do szybkiego postępu choroby. W stadium z występowaniem ubytku najbardziej powierzchowna warstwa zębiny próchnicowej ma barwę od żółtawej do jasnobrązowej, a konsystencję miękką, mazistą, dającą się łatwo usunąć wydrążaczem. W trakcie mechanicznego opracowywania ubytku występuje znaczna bolesność.

Podział próchnicy Próchnica przewlekła - występuje przeważnie u osób dorosłych lub starszych. W stadium z występowaniem ubytku najbardziej powierzchowna warstwa zębiny próchnicowej ma barwę od ciemnobrązowej do brunatnej, twardszą konsystencją i daje się raczej zeskrobywać niż odwarstwiać płatami. Ze względu na wolniejszy przebieg stymuluje do odłożenia się odpowiednio szerokiej warstwy zębiny sklerotycznej i zębiny reakcyjnej, stanowiących pewną barierę ochronną przed dalszym postępem zmian.

Podział próchnicy Próchnica zatrzymana – określenie to oznacza zmianę próchnicową, która nie ulega progresji. Obserwuje się ją wtedy, gdy zmienia się środowisko jamy ustnej z predysponującego do próchnicy na warunki mające tendencję do zatrzymania zmiany.

Podział próchnicy Próchnica wtórna – definiuje się ją jako próchnicę wokół wypełnienia . Przyczynami są błędy lekarza podczas opracowywania i wypełniania, jakość materiałów, brak szczelności brzeżnej , odłamanie brzegów wypełnienia. Manifestuje się jako plama próchnicowa wokół wypełnienia lub przebarwienie brzegów wypełnienia , szczelina brzeżna, przebarwienie tkanek wokół wypełnienia lub przebarwienie brzegów wypełnienia i utrata jego części bądź całości.

Podział próchnicy Próchnica wtórna

Podział próchnicy Próchnica nietypowa –występuje w zębie pozbawionym żywej miazgi, a więc w takim, w którym miazga uległa martwicy lub została usunięta w toku leczenia endodontycznego. Wyodrębnienie tej postaci próchnicy znajduje uzasadnienie w jej obrazie morfotycznym, gdyż z powodu braku miazgi nie powstają odczyny obronne.

Podział próchnicy Próchnica ukryta – rozwija się na powierzchni pod makroskopowo zdrowym szkliwem, a wykrywana jest radiologicznie na zdjęciach skrzydłowo-zgryzowych. Na radiogramach pod zdrowym szkliwem obserwuje się wzrost przepuszczalności na promieniowanie obejmujący zębinę od połączenia ze szkliwem do 1/3 – 1/2 grubości warstwy zębiny.

Podział próchnicy Próchnica kwitnąca – terminem tym określa się nagłą, gwałtowną destrukcję wielu zębów, często obejmującą powierzchnie zębów zazwyczaj wolne od próchnicy . Stwierdza się ją w uzębieniu stałym u młodzieży w wyniku częstego spożywania kariogennych przekąsek oraz u osób za znacznym zmniejszeniem wydzielania śliny.

Podział próchnicy Próchnica okrężna – zlokalizowana na przyszyjkowej części korony lub(i) w obrębie korzenia, obejmując przynajmniej dwie powierzchnie, W zaawansowanej formie obejmuje ząb pierścieniowo. Próchnica butelkowa – jest szczególną postacią próchnicy kwitnącej w uzębieniu mlecznym niemowląt i małych dzieci. Stwierdza się ją u dzieci, które zasypiają z butelką wypełnioną słodzonym napojem , a także u dzieci używających smoczka zanurzonego w słodkim produkcie lub z nawykiem przedłużonego karmienia piersią na żądanie.

Podział próchnicy Próchnica korzenia- rozwija się na powierzchniach policzkowych, językowych i stycznych zębów eksponowanych na środowisko jamy ustnej. Ze względów kliniczno- terapeutycznych przydatny jest podział próchnicy korzenia na 4 stopnie wg Billingsa: Stopień 1 – przebarwienie powierzchni koloru od żółtego do brązowego bez ubytku tkanek; leczenie nieinwazyjne (kontrola płytki, preparaty fluorkowe) Stopień 2 – ubytek tkanek głębokości poniżej 0,5 mm; leczenie nieinwazyjne Stopień 3 – ubytek tkanek głębokości powyżej 0,5 mm; leczenie inwazyjne (wypełnienie materiałem bioaktywnym uwalniającym jony fluorkowe, kontrola płytki) Stopień 4 – głęboki ubytek bliski miazgi; leczenie inwazyjne

Podział próchnicy Próchnica korzenia

Podział próchnicy Podział ze względu na zaawansowanie zmian: Próchnica początkowa - jest to kredowo-białe odwapnienie powierzchni zęba tworzące plamę próchnicową. W tej fazie nie stwierdza się ubytku tkanek twardych zęba. Próchnica powierzchowna - gdzie ognisko próchnicowe zaatakowało wyłącznie szkliwo zęba. Próchnica średnia - próchnica objęła swoim zasięgiem zarówno szkliwo jak i zębinę. Próchnica głęboka - ognisko próchnicowe obejmuje szkliwo i znaczną część zębiny, a odległość do nerwu jest niewielka. Niekiedy zdarza się do odsłonięcia nerwu podczas opracowywania takiego głębokiego ubytku.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa I – ubytki rozpoczynające się w zagłębieniach anatomicznych wszystkich zębów, czyli ubytki na powierzchniach żujących zębów przedtrzonowych i trzonowych (bruzdy), na powierzchniach policzkowych zębów trzonowych dolnych i podniebiennych zębów trzonowych górnych oraz na powierzchniach podniebiennych zębów siecznych górnych.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa I

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa I

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa II- ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przedtrzonowych i trzonowych.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa II

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa III – Ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przednich (zębów siecznych i kłów) z zachowaniem kąta siecznego.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa III

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa IV- ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przednich obejmujące kąt sieczny.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa IV

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa V- ubytki rozpoczynające się na 1/3 przydziąsłowej części powierzchni wargowej/policzkowej i podniebiennej/językowej wszystkich zębów.

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa V

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa V

Podział ubytków próchnicowych wg Blacka Klasa VI – ubytki rozpoczynające się na brzegach siecznych zębów przednich i szczytach guzków zębów bocznych. Ponieważ próchnica w tych miejscach występuje bardzo rzadko z powodu ich samooczyszczania, na ogół pomija się tę klasę ubytków.

Inny podział ubytków próchnicowych W Polsce zagadnieniem klasyfikacji ubytków próchnicowych zajmował się Ujejski. Podzielił on ubytki opierając się na zasadach geometrycznych. Wprowadził pojęcie osi głównej ubytku oraz dwóch osi pobocznych. Ubytki dzieli na jedno-, dwu- i trójosiowe, zależnie od tego, ile ścian ubytku uległo całkowitemu zniszczeniu. Klasyfikacja ta nie znalazła jednak powszechnego zastosowania.

Podział ubytków próchnicowych wg Mount’a i Hume’a Podstawą segregacji ubytków jest lokalizacja i rozległość zmian chorobowych. LOKALIZACJA: 1- ubytki obejmujące zagłębienia anatomiczne (dołki, bruzdy, ubytki szkliwa) na powierzchniach żujących zębów bocznych i gładkich innych zębów, takich jak zgrubienie szkliwa w okolicy szyjki. 2- ubytki wywodzące się z powierzchni stycznych wszystkich zębów leżące poniżej punktów stycznych z sąsiednimi zębami 3- ubytki w przyszyjkowej 1/3 korony zębów i w odsłoniętych korzeniach w wyniku recesji dziąsła

Podział ubytków próchnicowych wg Mount’a i Hume’a ROZLEGŁOŚĆ ZMIAN CHOROBOWYCH 1- ubytek mały, ledwie sięgający granicy szkliwa i zębiny, remineralizacja nie jest już możliwa i konieczne jest opracowanie i wypełnienie. 2- ubytek średni, z niewielkim uszkodzeniem zębiny. Po opracowaniu brzegi i ściany ubytku stanowią mocne podparcie dla wypełnienia i są w stanie sprostać siłom żucia. 3- ubytek duży – zmiany tak zaawansowane, że istnieje ryzyko odłamania brzegu siecznego lub guzka. W trakcie leczenia konieczne jest odpowiednie kształtowanie i wypełnienie ubytku zapobiegające uszkodzeniom podczas funkcji żucia. 4- ubytek rozległy – poważne uszkodzenie struktur zęba, takie jak utrata guzka w zębie trzonowym lub brzegu siecznego w zębie przednim.

Zmodyfikowana przez Lasfarguesa, Kaleka i Louisa klasyfikacja Mount’a i Hume’a jest to metoda oparta na zasadach stomatologii adhezyjnej i nazwana koncepcją umiejscowienia i zaawansowania zmiany. To zmodyfikowana klasyfikacja Mounta i Hume'a, w której dodano stadium próchnicy początkowej (caries incipiens), która kwalifikuje się do postępowania remineralizacyjnego (leczenie nieinwazyjne).