ISTOTA I CELE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ CHRONIONĄ Wiesław Kotarba Wiesław Kotarba OPI maj 2008 1

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 PLAN PREZENTACJI WSTĘP POJĘCIA: WIEDZA CHRONIONA, ZARZĄDZANIE WIEDZĄ CHRONIONĄ. MODEL OCHRONY WIEDZY STRATEGIE OCHRONY WIEDZY 4. 1. Strategie organizacji a ochrona wiedzy 4. 2. Strategie kwalifikowania rozwiązań i oznaczeń do ochrony 4. 3. Strategie uzyskiwania ochrony (przykład: wynalazek) 4.4. Strategie korzystania z wiedzy chronionej 4. 5. Strategie zabezpieczania wiedzy 5. PODSUMOWANIE Wiesław Kotarba OPI maj 2008 2

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 1. WSTĘP Wiesław Kotarba OPI maj 2008 3

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 WARTOŚĆ (KAPITAŁ) ORGANIZACJI KAPITAŁ KAPITAŁ KAPITAŁ KAPITAŁ RZECZOWY FINANSOWY INTELEKTUALNY KLIENCKI zasoby płynność wielkość i charakterystyka rynku perspektywy utrzymania pozycji rynkowej - energia - surowce - budynki, budowle, instalacje - maszyny - ziemia - wiedza pracowników - wiedza organizacji Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 4

KAPITAŁ INTELEKTUALNY GENERATOR WIEDZY – ZARZĄDZANIE WIEDZĄ Kapitał intelektualny a „zarządzanie wiedzą”. KAPITAŁ INTELEKTUALNY ORGANIZACJI WIEDZA PRACOWNIKÓW WIEDZA ORGANIZACJI (własność pracobiorców) (własność organizacji) KOMPETENCJE wiedza wyuczona doświadczenia przedsiębiorczość WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA (utwory, wynalazki, wzory, wiedza ukryta) METODYCZNA TECHNICZNA STRUKTURY, PROCEDURY, NORMY SYSTEMY DOSKONALENIA KOMPETENCJI STYLE KIEROWANIA I MOTYWOWANIA KONTAKTY Z OTOCZENIEM WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA (utwory, know how, znaki towarowe) MODEL ZARZĄDZANIA WIEDZĄ KONSTRUKCJE TECHNOLOGIE WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA (wynalazki, wzory, know – how) GENERATOR WIEDZY – ZARZĄDZANIE WIEDZĄ (GENEROWANIE ZMIAN POTENCJAŁU I NATĘŻENIA WIEDZY) Źródło: Opracowanie własne. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 5

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); 2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; 3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; 4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; 5) koncesje, licencje i zezwolenia; 6) patenty i inne prawa własności przemysłowej; 7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; 8) tajemnice przedsiębiorstwa; 9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Źródło: Art. 551 K.c. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 6

ZARZĄDZANIE WIEDZĄ CHRONIONĄ 2. POJĘCIA: WIEDZA CHRONIONA, ZARZĄDZANIE WIEDZĄ CHRONIONĄ Wiesław Kotarba OPI maj 2008 7

RODZAJE WIEDZY CHRONIONEJ WIEDZA CHRONIONA WIEDZA JAWNA CHRONIONA WIEDZA UTAJNIONA Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 8

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 RODZAJE WIEDZY Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 9

Wyklad lato_08 Wiesław Kotarba PODZIAŁ WIEDZY JAWNEJ CHRONIONEJ ZE WZGLĘDU NA JEJ PRZEDMIOT ORAZ RODZAJ I ZAKRES OCHRONY Źródło: Opracowanie własne Wyklad lato_08 Wiesław Kotarba 10 10

ZARZĄDZANIE WIEDZĄ CHRONIONĄ TO: formułowanie modelu ochrony wiedzy określanie polityki i strategii ochrony wiedzy tworzenie wiedzy chronionej uzyskiwanie ochrony wiedzy korzystanie z wiedzy chronionej (udostępnianie, obrót) ustalanie miejsca ochrony wiedzy w strukturze organizacji przepływ informacji dla potrzeb ochrony i korzystania z wiedzy chronionej dostęp do informacji o ochronie wiedzy (bazy wiedzy chronionej) ustalanie relacji pracodawca - pracownik w zakresie prawa do praw wyłącznych, określanie zasad wynagradzanie twórców tworzenie systemów wspomagania twórczości intelektualnej Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba PWzuber0408 11

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 3. MODEL OCHRONY WIEDZY Wiesław Kotarba OPI maj 2008 12

MODEL OCHRONY WIEDZY W ORGANIZACJI STRATEGIE ORGANIZACJI OCENA ZDOLNOŚCI OCHRONNEJ WIEDZY (rozwiązań, oznaczeń i utworów) IDENTYFIKACJA WIEDZY (w tym podlegającej ochronie) OCENA CELOWOŚCI UZYSKANIA OCHRONY (rozwiązań, oznaczeń) KREOWANIE WIEDZY OCENA CELOWOŚCI UTRZYMANIA OCHRONY UZYSKIWANIE OCHRONY (rozwiązań, oznaczeń) OCENA korzystania z wiedzy chronionej KORZYSTANIE Z WIEDZY CHRONIONEJ (własnej i obcej) Wiesław Kotarba OPI maj 2008 13 Źródło: opracowanie własne

UPROSZCZONY MODEL ZARZĄDZANIA WIEDZA CHRONIONĄ IDENTYFIKACJA WIEDZY BADANIE ZDOLNOŚCI OCHRONNEJ OCENA POZYSKIWANIE WIEDZY CHRONIONEJ KORZYSTANIE Z WIEDZY CHRONIONEJ Wiesław Kotarba OPI maj 2008 14 Źródło: opracowanie wlasne

4. STRATEGIE OCHRONY WIEDZY Wiesław Kotarba OPI maj 2008 15

4. 1. Strategie organizacji a ochrona wiedzy Wiesław Kotarba OPI maj 2008 16

STRATEGIA ORGANIZACJI ANALIZA STRATEGICZNA PROGNOZY OCHRONY WIEDZY PROGNOZY RYNKOWE BADANIE STANU I TRENDÓW ZMIAN OCHRONY WIEDZY BADANIE STANU RYNKU W ŚWIECIE WYKORZYSTANIE BADAŃ I ANALIZ PATENTOWYCH BADANIE TRENDÓW RYNKU OCENA POSIADANEJ WIEDZY CHRONIONEJ MARKETING (w tym dystrybucja) PROJEKTOWANIE ZMIAN STRATEGII OCHRONY WIEDZY STRATEGIE MARKETINGOWE POZYSKIWANIE WIEDZY CHRONIONEJ Z ZEWNĄTRZ WSPÓŁPRACA NA RYNKU (POWIĄZANIA RYNKOWE) Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 17

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Źródło: L. Żurawowicz. Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji. Red. W. Kotarba. PWE Warszawa 2006, s. 193. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 18

Elektroniczne bazy informacji patentowej Bibliograficzne Pełnotekstowe Na dyskach CD-ROM / DVD ON-LINE Bazy zgłoszeń patentowych Bazy udzielonych patentów Komercyjne Darmowe Krajowe Regionalne Międzynarodowe Źródło: L. Żurawowicz. Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji. Red. W. Kotarba. PWE Warszawa 2006, s. 180. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 19

RODZAJE STRATEGII W OCHRONIE WIEDZY STRATEGIE ORGANIZACJI STRATEGIA OGÓLNA OCHRONY WIEDZY STRATEGIE SZCZEGÓŁOWE OCHRONY WIEDZY STRATEGIE KWALIFIKOWANIA (ROZWIĄZAŃ I UTWORÓW) DO OCHRONY I JEJ UZYSKIWANIA STRATEGIE KORZYSTANIA Z WIEDZY CHRONIONEJ STRATEGIE ZABEZPIECZANIA WIEDZY CHRONIONEJ pasywne obronne ekspansji Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 20

PROCES TWORZENIA POLITYKI OCHRONY WIEDZY KWALIFIKOWANIE DO OCHRONY STRATEGIE SZCZEGÓŁOWE UZYSKIWANIE OCHRONY STRATEGIA OCHRONY Σ strategii szczegółowych KORZYSTANIE Z OCHRONY POLITYKA OCHRONY Σ strategii ochrony ZABEZPIECZANIE WIEDZY CHRONIONEJ Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 21

4. 2. Strategie kwalifikowania rozwiązań i oznaczeń do ochrony Wiesław Kotarba OPI maj 2008 22

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Strategie kwalifikowania rozwiązań i oznaczeń do ochrony Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 23

4. 3. Strategie uzyskiwania ochrony (przykład wynalazek) Wiesław Kotarba OPI maj 2008 24

Strategie uzyskiwania ochrony. JAK NAJSZYBCIEJ KIEDY DOKONAĆ ZGŁOSZENIA? W WYBRANYM CZASIE GDZIE DOKONAĆ ZGŁOSZENIA? TYLKO W KRAJU ZAKRES OCHRONY TYLKO ZA GRANICĄ – GDZIE? I W KRAJU I ZA GRANICĄ WYBÓR PROCEDURY POSTĘPOWANIE ZGŁOSZENIOWE Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba PWzuber0408 25

4.4. Strategie korzystania z wiedzy chronionej. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 26

KORZYSTANIE Z CHRONIONEGO WYNALAZKU niekomercyjne komercyjne ocena, analiza badanie dydaktyka licencja cesja otwarta dorozumiana przymusowa pełna, niepełna wyłączna, niewyłączna Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 27

KORZYSTANIE Z CHRONIONYCH UTWORÓW (poza programami komputerowym) komercyjne Cesja Użytek własny LICENCJE WOLNE Użytek publiczny - biblioteki, środki przekazu… - cytowanie: (analiza, wyjaśnianie, krytyka, dydaktyka) Licencje własnościowe Np.: GNU Free Documentation Licence. - można sporządzać dowolną liczbę kopii dowolnymi środkami technicznymi - dowolna redystrybucja, w tym również w celach komercyjnych (można np: stworzyć wyciąg z Wikipedii i sprzedawać go w formie książkowej bez wnoszenia żadnych opłat autorom, albo użyć zdjęcie pobrane z Wikipedii na okładce swojej książki dozwolone przeróbki (np.: fotomontaż, albo włączenie fragmentu tekstu z Wikipedii do swojego opracowania czy reportażu WYMÓG: - podać źródło: artykuł …, Wikipedia, licencja: [GNU FDL], autorzy (jeśli są podani) - pełna, - niepełna wyłączna niewyłączna Pola eksploatacji: 1,2,3… n Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 28

KORZYSTANIE Z CHRONIONYCH PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH LICENCJE WŁASNOŚCIOWE LICENCJE WOLNE CESJA Wolne Oprogramowanie: Licencja GNU GPL: - wolność uruchamiania programu, w dowolnym celu (wolność 0) - wolność analizowania, jak program działa, i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1) - wolność rozpowszechniania kopii (wolność 2) wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń (wolność 3). UŻYTEK NIEKOMERCYJNY UŻYTEK KOMERCYJNY Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 29

KORZYSTANIE Z WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYNALAZEK UTWORY (bez programów komputerowych) PROGRAMY KOMPUTEROWE Korzystanie niekomercyjne badanie, ocena, nauczanie użytek osobisty, prawo cytatu licencja (nie ma użytku osobistego) Wprowadzanie wytworów zawierających chronioną własność intelektualną do obrotu licencja Zakres korzystania komercyjnego przez nabywców wytworów zawierających chronioną własność intelektualną każdy dozwolony każdorazowo należy uzyskać licencję (kopiowanie, odtwarzanie, nadawanie, wykonanie….) określony w licencji Źródło: Opracowanie własne Wykład lato_08 Wiesław Kotarba 30

WYNAGRODZENIA I OPŁATY ZA UTWORY AUDIOWIZUALNE Opłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi: Za każdorazowe publiczne odtwarzanie, nadawanie, retransmisję itd. - legalnie nabytego nagrania (restauracje, sklepy, fryzjerzy, szewcy…., imprezy, bale, dyskoteki, wystawy, pokazy, internet….) ZAIKS STOART ZPAV SAWP TWÓRCY WYKONAWCY PRODUCENCI 2. Opłaty wnoszone przez producentów urządzeń (odtwarzanie, kopiowanie, nagrywanie…) i czystych nośników Wykład lato_08 Wiesław Kotarba 31

4. 5. Strategie zabezpieczania ochrony wiedzy Wiesław Kotarba OPI maj 2008 32

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 33

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Strategie obrony przed istniejącą wiedzą chronioną Badanie czystości ochronnej Wywiad gospodarczy Stwierdzenie przeszkody Wybór taktyk (i) Taktyki współpracy Taktyki walki Obejście ochrony Zakup licencji Korzystanie zaraz po wygaśnięciu ochrony Zakup praw Korzystanie poza terytorium ochrony Franchising Licencje krzyżowe Licencja przymus. Unieważnienie Nielegalne korzystanie Strategie obrony przed cudzą (istniejącą) wiedzą chronioną - strategie obronne Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 34

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Strategie cząstkowe ekspansji (ataku) Badanie wiedzy konkurenta Wywiad gospodarczy Stwierdzenie potencjalnej przeszkody Wybór taktyk (i) Taktyki współpracy Taktyki walki Udzielenie licencji Pozorne zgłoszenia Sprzedaż praw Patenty papierowe Franchising Ochrona drzewiasta Skupowanie wiedzy Utrudnianie ochrony Licencje krzyżowe Wyprzedzanie „Sieci” praw Strategie obrony przed cudzą mogącą podlegać ochronie - strategie ekspansji (ataku) Wiesław Kotarba OPI maj 2008 35 Źródło: Opracowanie własne

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 5. PODSUMOWANIE Wiesław Kotarba OPI maj 2008 36

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Wiedza – w tym podlegająca ochronie, stanowi istotny czynnik produkcji decydujący o przewadze konkurencyjnej Zarządzanie wiedzą chronioną wymaga znajomości zasad ochrony wiedzy i obrotu nią, w tym w szczególności: Zakresów praw wyłącznych Systemów uzyskiwania ochrony Sposobów korzystania z wiedzy chronionej (udostępnianie, obrót) Organizacji ochrony wiedzy (polityki, strategie, miejsce w strukturze organizacyjnej, przepływ informacji dla potrzeb ochrony i korzystania z wiedzy chronionej) Dostępu do informacji o ochronie wiedzy (bazy wiedzy chronionej) Wiesław Kotarba OPI maj 2008 37

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Cele wykorzystania informacji patentowej w poszczególnych etapach procesu innowacyjnego Źródło: L. Żurawowicz. Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji. Red. W. Kotarba. PWE Warszawa 2006, s. 180. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 38

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 Model procesu innowacyjnego uwzględniający informację patentową I P o stanie IP o konkurencji IP o stanie IP o systemach IP o trendach techniki prawnym patentowych KATEGORIE IP ETAPY Prace Dokonanie Ochrona Wdrożenie Modernizacja badawczo - - rozwiązania wiedzy i produkcja rozwojowe IP o kooperacji KATEGORIE IP Monitoring technologii Monitoring IP do zbadania IP do zbadania technologii zdolności patentowej czystości patentowej Źródło: L. Żurawowicz. Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji. Red. W. Kotarba. PWE Warszawa 2006, s. 202. Wiesław Kotarba OPI maj 2008 39

Korzyści z zarządzania wiedzą chronioną efektywne programowanie prac n+b+r i organizacji procesów gospodarczych, nawiązywanie i rozwijanie współpracy naukowej i gospodarczej z zagranicą, korzystanie z dorobku światowego w zakresie wcześniej i aktualnie chronionej wiedzy, osiąganie stabilnej pozycji na rynku, ustalanie struktury asortymentowej wyrobów, ustanawianie określonych segmentów rynku, kształtowanie image wyrobów i usług, tworzenie pewnych grup klientów, którzy identyfikują się z określonymi towarami, reklamowanie i oferowanie własnego dorobku innym, możliwość kształtowania własnej polityki cenowej, motywowanie pracowników. Źródło: Opracowanie własne Wiesław Kotarba OPI maj 2008 40 40

Wiesław Kotarba OPI maj 2008 DZIĘKUJĘ Wiesław Kotarba OPI maj 2008 41