Osobowościowe i środowiskowe przejawy zagrożenia uzależnieniem IRENEUSZ SIUDEM

Repertuar takich zachowań ciągle się poszerza. Definicja Uzależnienie behawioralne, czyli od czynności (action addiction, behavioral dependency). Jest to uzależnienie od popędów, jak np. od gier hazardowych czy komputerowych, Internetu, jedzenia, pracy, zakupów. Repertuar takich zachowań ciągle się poszerza. Oprócz wymienionych wskazuje się także na uzależnienie od seksu, telefonu komórkowego, środków masowego przekazu. © Ireneusz Siudem

Klasyfikacja uzależnień psychoaktywne (substancjalne) behawioralne (niesubstancjalne) od środków psychoaktywnych od czynności, zachowań od pracowania jedzenia kupowania Internetu gier hazardowych telewizji Seksu masturbacji telefonu © Ireneusz Siudem

Klasyfikacja uzależnień tanoreksja (uzależnienie od opalania się, przede wszystkim w solarium), ortoreksja (nadmierna koncentracja na zdrowym jedzeniu), bigoreksja (przesadna dbałość o własną sylwetkę, poprzez podejmowanie ćwiczeń fizycznych, wysokobiałkową dietę, stosowanie sterydów anabolicznych), alkoreksja (zastępowanie jedzenia alkoholem w celu utrzymania szczupłej sylwetki). uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej (głównie botoksu) czy chirurgii plastycznej. © Ireneusz Siudem

Diagnoza uzależnienia silne pragnienie lub poczucie przymusu podejmowania określonych czynności, trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z danym obszarem działania, fizjologiczne objawy odstawienia, występujące, gdy zachowanie zostało przerwane lub ograniczone, stwierdzenie tolerancji (potrzeba nasilania zachowań w celu uzyskania efektów wcześniej uzyskiwanych przy mniejszym nasileniu), narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, kontynuacja szkodliwych zachowań mimo ich wyraźnych szkód. © Ireneusz Siudem

Środowiskowe przejawy zagrożenia uzależnieniem determinujące „osobowość ryzyka” NAŁOGOWA OSOBOWOŚĆ © Ireneusz Siudem

Kondycja psychiczna współczesnej młodzieży Przemiany społeczne Rozwój komunikacji medialnej Wzrost siły nabywczej pieniądza Pluralizacja światopoglądowa Niewystarczające umiejętności wychowawcze rodziców Zaburzenia rozwoju emocjonalnego dziecka Inwalida emocjonalny Niewydolny system opiekuńczo-wychowawczy szkoły Brak indywidualizacji w pracy z uczniem Brak systemu zajęć rozwijających sferę emocjonalno-społeczną Negatywne wzorce społeczne Kryzys rodziny Kult pośpiechu, bezrefleksyjność Zadaniowość Bezwzględny relatywizm © Ireneusz Siudem

Efekty specyfiki środowiska Nieumiejętność radzenia sobie z przeżywanymi emocjami Inwalida emocjonalny Brak umiejętności zawierania trwałych i głębokich więzi międzyludzkich Nieumiejętność radzenia sobie z porażką i stresem Brak zadowolenia z zawieranych kontaktów interpersonalnych © Ireneusz Siudem

Cechy niedojrzałości społecznej NIEDOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA DEPRYWACJA POTRZEB – GŁÓD EMOCJONALNY Inwalida emocjonalny NIEDOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA NIEUMIEJĘTNOŚĆ ODRACZANIA GRAFYFIKACJI ZASADA SZYBKIEJ PRZYJEMNOŚCI © Ireneusz Siudem

© Ireneusz Siudem CZYNNIKI STYMULACYJNO - KOMPENSACYJNE ŚRODKI ZASTĘPCZE Hazard i inne uzależnienia behawioralne Konsumpcja Przemoc Inwalida emocjonalny Zachowania ekstremalne Środki psychoaktywne Seks © Ireneusz Siudem

OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA NADSTYMULACJA ŚRODOWISKOWA NADWRAŻLIWOŚĆ STYMULACYJNA STRES HAŁAS SPECYFIKA PRZEKAZÓW MEDIALNYCH REKLAMA POŚPIECH WYCHOWANIE WYSOKA REAKTYWNOŚĆ DIETA MAŁA ODPORNOŚĆ NA STRES INTROWERTYZM NEUROTYZM BIOCHEMIA MÓZGU OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA © Ireneusz Siudem

WZROST ZAPOTRZEBOWANIA NIEDOBÓR STYMULACJI WZROST ZAPOTRZEBOWANIA NA STYMULACJĘ © Ireneusz Siudem

© Ireneusz Siudem poszukiwanie mocnych doznań i przygód podatność na znudzenie rozhamowanie Marvin Zuckerman poszukiwanie doświadczeń poszukiwanie stymulacji intelektualnej poszukiwanie nowości unikanie szkody uzależnienie od nagrody Robert C. Cloninger dopamina serotonina noradrenalina © Ireneusz Siudem

BADANIA HAZARDZISTÓW Test osobowości- Erich Mittenecker i Walter Toman w polskiej adaptacji - Elżbiety Renaty Dajek © Ireneusz Siudem

Skala Grupa hazardzistów Grupa kontrolna M SD Centyl Opis A Samokrytyka – Brak samokrytyki 10,53 1,94 24 Wynik niski 11,56 1,89 35 B Nastawienie społeczne – nastawienie aspołeczne 5,87 3,10 8 Wynik bardzo niski 10,16 2,78 50 Wynik przeciętny C Ekstrawersja - Introwersja 6,40 3,66 17 10,63 2,33 64 D Neurotyczny- nieneurotyczny 9,17 5,07 11 15,20 2,40 88 Wynik wysoki E Niemaniakalny - Maniakalny 4,40 1,45 57 4,50 1,46 F Niedepresyjny - Depresyjny 3,30 3,31 10 7,57 55 G Nieschizoidalny - Schizoidalny 4,13 16 7,43 1,83 71 H Nieparanoidalny - Paranoidalny 5,13 4,3 1,77 22 I Wegetatywnie stabilny –Wegetatywnie labilny 6,10 6 12,20 2,88 69

Czy istnieje „nałogowa osobowość”? zespół cech sprzyjających uzależnieniom powtarzające się cechy ludzi uzależnionych: niedojrzałość emocjonalna niska samoocena niska odporność na stres trudności w wyrażaniu uczuć perfekcjonizm impulsywność przezwyciężanie nieśmiałości podwyższony poziom lęku, depresja duża potrzeba stymulacji, doznań różne zaburzenia osobowości © Ireneusz Siudem

Psychologiczne wyjaśnienie fenomenu hazardu Dlaczego ludzie angażują się w często bardzo niekorzystne dla siebie gry? Dlaczego robią to, pomimo ponoszenia strat i oczywistej świadomości, że pokaźne zyski przemysłu hazardowego biorą się z pieniędzy przegranych przez graczy? © Ireneusz Siudem

Wyjaśnienie na gruncie behawioryzmu Warunkowanie instrumentalne – wzmocnienia pozytywne powodują chętne angażowanie się w daną sytuację Wzmocnienia nieregularne (losowe) są dużo bardziej skuteczne niż regularne Wady tego podejścia: Nie da się go stosować do wszystkich gier Nie tłumaczy, dlaczego ludzie w ogóle zaczynają grać Nie tłumaczy, dlaczego ludzie stosują nieoptymalne strategie Nie tłumaczy różnic indywidualnych © Ireneusz Siudem

Wyjaśnienie na gruncie psychoanalizy Model hazardu – amerykański psychoterapeuta i lekarz Edmund Bergler (1957) Struktura osobowości – id, ego, superego Id – zasada przyjemności, superego – zasada rzeczywistości Hazardzista nieświadomie chce przegrać – to narcystyczny neurotyk, który nieświadomie buntuje się przeciwko zasadzie rzeczywistości © Ireneusz Siudem

Model hazardu wg Berglera Świadomość Rozczarowanie „świat jest niesprawiedliwy” Nieświadomość Masochistyczna przyjemność Chce wygrać Bunt przeciwko rzeczywistości Poczucie winy – chce przegrać GRA PRZEGRANA © Ireneusz Siudem

Wyjaśnienie na gruncie psychologii poznawczej Badania nad podejmowaniem decyzji w warunkach niepewności od początku prowadzone były z wykorzystaniem prostych loterii Teoria normatywna (SEU) vs. teoria deskryptywna (teoria perspektywy) Myślenie heurystyczne Heurystyki dostępności, reprezentacji i kotwiczenia Pozorne korelacje (np. stereotypy, myślenie magiczne) Wady tego podejścia – trudno ocenić, z jakim błędem mamy do czynienia w danej chwili © Ireneusz Siudem

Cyberprzestrzeń jako przykład obiektu uzależnienia behawioralnego © Ireneusz Siudem

cechy cyberprzestrzeni jako przyczyna uzależnienia ograniczenie doświadczeń sensorycznych brak kontaktu fizycznego między uczestnikami tekst pisany dominującą formą kontaktów m.in. maile, czaty, fora dyskusyjne, komunikatory płynność tożsamości i anonimowość umożliwia aktorstwo sieciowe eliminuje strach przed odrzuceniem społecznym odmienne stany świadomości stany świadomości podobne do marzeń sennych zmęczenie i pobudzenie © Ireneusz Siudem

cechy cyberprzestrzeni jako przyczyna uzależnienia zrównanie statusów (brak barier kulturowych i społecznych decydujące znaczenie mają kompetencje komunikacyjne i umiejętność autoprezentacji pokonywanie ograniczeń przestrzennych niezależność od miejsca zamieszkania i odległości płynność czasowa możliwość synchronicznej (czat) i asynchronicznej (email) komunikacji wielość kontaktów społecznych możliwość kontaktu z ogromną liczbą osób lub grup © Ireneusz Siudem

cechy cyberprzestrzeni jako przyczyna uzależnienia możliwość stałego zapisu dokumentowanie w postaci plików interakcyjność możliwość wylogowania przerwy w dostępie dostępność możliwość korzystania przez całą dobę i praktycznie w każdym miejscu © Ireneusz Siudem

Kryteria diagnostyczne nadmiernego używania Internetu Występowanie pięciu z poniższych objawów: zaabsorbowanie Internetem – uporczywe myślenie o poprzednich lub planowanych sesjach poświęcanie coraz więcej czasu Internetowi w celu osiągnięcia oczekiwanego stopnia zadowolenia bezskuteczne próby kontrolowania, ograniczania lub przerywania korzystania z Internetu występowanie niepokoju, wahań nastroju, przygnębienia przy ograniczaniu korzystania pozostawanie on-line dłużej niż planowano © Ireneusz Siudem

Kryteria diagnostyczne nadmiernego używania Internetu narażanie się z powodu używania Internetu na utratę bliskich relacji interpersonalnych, pracy, szkoły okłamywanie bliskich, terapeuty lub innych osób w celu ukrycia wzrastającego zainteresowania Internetem korzystanie z Internetu w celu ucieczki przed problemami lub poprawy obniżonego nastroju (poczucia winy, lęku, depresji) © Ireneusz Siudem

Dwa typy nadmiernego używania Internetu specyficzny typ nadmiernego używania Internetu może rozwinąć się u osób, które pierwotnie przejawiają zachowania patologiczne zależność w odniesieniu do specyficznych funkcji Internetu – nadużywanie serwisów seksualnych, pornograficznych, gier hazardowych on-line uzależnienia od Internetu mają charakter wtórny nie zmienia się obiekt uzależnień, a jedynie sposób zaspokajania potrzeb – ich realizacja przebiega w świecie wirtualnym nadmierne korzystanie dotyczy zwykle tylko jednego aspektu (funkcji) używania Internetu © Ireneusz Siudem

Dwa typy nadmiernego używania Internetu niespecyficzny typ nadmiernego używania Internetu ogólne i wielowymiarowe wykorzystywanie Internetu osoby należące do tej grupy spędzają w sieci wiele godzin dziennie, często bez konkretnego celu patologia w zachowaniu tych użytkowników nie pojawiłaby się, gdyby osoby te nie korzystały z Internetu fascynacja społecznym kontekstem sieci – możliwość komunikowania się i nawiązywania znajomości, otrzymywania zainteresowania i wsparcia społecznego chęć przebywania w lepszym, wirtualnym świecie © Ireneusz Siudem

Czynniki kształtujące niespecyficzny typ nadmiernego używania Internetu brak wsparcia w rodzinie izolacja społeczna trudności emocjonalne i komunikacyjne © Ireneusz Siudem

Osobowościowe i środowiskowe przejawy zagrożenia uzależnieniem DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ poczta@isiudem.pl 602 79 63 68