Wprowadzenie do architektury informacji Ewa Głowacka

Lektury: L. Rosenfeld, P. Morville, Architektura informacji, wyd. 2, Gliwice 2003 L. Rosenfeld, P. Morville, Information Architecture for he World Wide Web, wyd.3, Cambridge 2007 J. Kalbach, Projektowanie nawigacji strony WWW, 2008 P. Morville, J. Callender, Wzorce wyszukiwania. Projektowanie nowoczesnych wyszukiwarek, Gliwice 2011 S. Skórka, Architektura informacji - nowy kierunek rozwoju informacji naukowej. Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy 2002 nr (40) nr 11 M. Roszkowski, Architektura informacji w serwisach hipertekstowych, Zagadnienia Informacji Naukowej 2004 nr 2, s. 13-28

AI - Definicje Połączenie sposobu organizacji informacji, nadawania nazw rozpoznawczych (etykietowania elementów informacyjnych) i schematów przeszukiwania w systemie informacyjnym, czyli: Nadawanie struktury, czyli „granulowanie” informacji (podział na części o różnym poziomie np. wydanie dzieła, artykuł, akapit, zdanie). Organizowanie – grupowanie elementów w kategorie. Etykietowanie – nadawanie czytelnych i opisowych nazw tym kategoriom oraz prowadzących do nich łączom.

Definicje cd. Strukturalne projektowanie przestrzeni informacyjnej służące ułatwieniu kompletowania informacji i udostępnieniu jej użytkownikom. Sztuka oraz nauka nadawania struktur i klasyfikowania serwisów (stron) internetowych i intranetowych, mające na celu ułatwienie ludziom znajdowania informacji i ich wykorzystywanie. Nowa dyscyplina poznawcza i praktyczna zajmująca się formułowaniem zasad projektowania i tworzenia konstrukcji w obrazie wirtualnym.

Architekci informacji - umiejętności Projektowanie grafiki – integracja elementów graficznych celem utworzenia komunikatywnej całości. Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo. Dziennikarstwo – szczególnie w zakresie udostępniania aktualności. Inżynieria użyteczności. Nauki komputerowe – doświadczenie w zakresie składania różnych systemów i technologii w jedną funkcjonalną całość.

Historia Opis semantyczny zbiorów i informacji od Pinakes Kallimacha: 10 działów: Epos i poezja Dramat Prawo Filozofia Historia Retoryka Medycyna Nauki matematyczne Nauki przyrodnicze Inne

Języki informacyjno-wyszukiwawcze stosowne do wyszukiwania zasobów sieciowych: Języki słów kluczowych stosowane w alfabetycznych wyszukiwarkach współpracujących z systemami automatycznego indeksowania i operujących szeroką gamą technik wyszukiwania pełnotekstowego. Podstawą automatycznego indeksowania, w praktyce najczęściej opartego na względnie prostych technikach frekwencyjnych, mogą być pola metadanych, w które wyposażony jest dokument lub też cały tekst dokumentu. Języki deskryptorowe

Ontologie - hierarchiczny system kategorii tematycznych, często generowanych empirycznie na podstawie wstępnego podziału zasobów Internetu na kilkanaście ogólnych klas odpowiadających najczęstszym typom informacji poszukiwanej i utrzymywanej w sieci. Pionierem w tej dziedzinie był portal Yahoo! America Online (AOL; http://www.aol.com/), Open Directory (http://www.dmoz.org/) Onet (http://www.onet.pl) Wirtualna Polska (http://www.wp.pl) Klasyfikacje UKD, KBK, KDD – serwisy o kontrolowanej jakości: PINAKES http://www.hw.ac.uk/libwww/irn/pinakes/pinakes.html http://bubl.ac.uk/link/ Folksonomie – tagi użytkowników

Trzy obszary działalności architekta informacji Treść Kontekst Użytkownik

Badania Kontekst Badanie otoczenia – budżet, terminy, odbiorcy serwisu, zawartość serwisu, infrastruktura techniczna 2. Analiza zawartości- sprawdzenie istniejących dokumentów i obiektów: Zbieranie zawartości format należy uzyskać zestaw różnych formatów rodzaj dokumentu różne rodzaje, np. Katalogi, artykuły, raporty, prezentacje itd. źródło próbki dokumentów z różnych działów firmy, z różnych serwisów itd. temat próbki z różnych zakresów tematycznych Analiza zawartości – tworzenie metadanych strukturalnych, opisowych i administracyjnych

Badania użytkowników CELE: Identyfikacja użytkowników Zapoznanie się z ich potrzebami Analiza ich zachowań

Badania użytkowników Badania ilościowe Badania jakościowe

Sposoby klasyfikacji użytkowników: Demografia; „Sieciografia”;

Demografia Typowy profil demograficzny: wiek; płeć; rasa; narodowość; miejsce pobytu; poziom wykształcenia; poziom dochodu; stan cywilny; zawód.

„Sieciografia” Typowy profil „sieciograficzny”: staż w Internecie; częstość użycia Internetu; miejsce połączenia z Internetem; pora, w której korzysta z Internetu; szybkość łącza; typ komputera; przeglądarka; rodzaj monitora; ogólne zachowania internetowe – czego użytkownik szuka w Internecie. Jakiego typu witryny odwiedza?

Metody i narzędzia poznania potrzeb i zachowań użytkowników: analiza ruchu, http://www.google.pl/intl/pl_ALL/analytics/index.html clictracking, eyetracking http://www.crazyegg.com/#., analiza wykorzystania np. Megapanel, Alexa.com, badanie użyteczności, metoda jakościowo-heurystyczna, benchmarking.

Metody i narzędzia poznania potrzeb i zachowań użytkowników (2) Badania grup dyskusyjnych (panelowe) –Dane jakościowe; Badania sondażowe (ankiety). Dane ilościowe i jakościowe;

Sposoby wyszukiwania informacji Wyszukiwanie (znanych obiektów) Przeglądanie Zadawanie pytań. Inny podział: Integracja – Przechodzenie po kolei przez menu serwisu od ogółu do szczegółu. Iteracja (wielokrotne wykonywanie tej samej czynności): Model „zbierania jagód” (ang. berry-picking model). ciągła modyfikacja zapytań inf. (użytkownicy zarówno zadają pytania, jak i przeglądając dokumenty wyszukane dalej nawigują przez odnośniki do tych samych kategorii). Ten model wyszukiwania najwcześniej można było zrealizować w Yahoo – przeglądanie kategorii odkrytych w czasie wyszukiwania.

Iteracja cd. 2. Model „rośnięcie perły” (ang. pearl-growing) – użytkownicy zaczynają od kilku dopasowanych do potrzeb dokumentów i szukają podobnych. Np. Google –”podobne”.

Ćwiczenia: Sprawdź kategorie dołączone do kategorii wyszukiwawczej quality w wyszukiwarce Yahoo http://search.yahoo.com/ Sprawdź jak działa model „rośnięcia perły” na przykładzie Google dla słowa quality management Sprawdź yippy.com

Składniki architektury informacji Systemy organizacyjne – sposoby podziału informacji na kategorie np. chronologiczne, tematyczne Systemy etykietownia – sposoby reprezentacji informacji (nazywania kategorii i tematów) np. nazwa naukowa acer albo popularna klon Systemy nawigacyjne Systemy wyszukiwawcze np. indeksy.

Systemy organizacyjne Systemy organizacyjne składają się ze schematów organizacyjnych i struktur organizacyjnych Schemat organizacyjny określa wspólne cechy obiektów stanowiących zawartość serwisu informacyjnego i wpływa na ich logiczne grupowanie (determinuje skład, liczbę i układ grup) Struktura organizacyjna definiuje typy relacji między grupami. Są mniej namacalne od schematów, ale określają podstawowe sposoby nawigacji użytkowników.

Schematy organizacyjne - rodzaje Schemat (układ) alfabetyczny: słowniki, encyklopedie, indeksy itp. Chronologiczny np. aktualności, archiwa wiadomości prasowych Geograficzny np. wiadomości o pogodzie, polityczne, ekonomiczne itp. Tematyczne (przedmiotowe) Zadaniowe – zawartość i aplikacje zorganizowane są w zbiory procesów, funkcji i zadań np. oprogramowanie, zbiory pojedynczych zadań (Edycja, Wstaw, Format)

Audytorium (typ użytkownika) – interfejs pozwala łatwo skonfigurować własne opcje. Otwarte – można korzystać ze sposobów prezentacji dla różnych użytkowników. Zamknięte – tylko z określonego – np. serwisy płatne Hybrydowe (mieszane)

Struktury organizacyjne - rodzaje Model hierarchiczny (taksonomiczny) – podstawa dla dobrej architektury informacji. Zastosowanie tego modelu to dobry punkt startowy tworzenia AI nowej witryny. Cechy: Rozłączność klas Wyważone proporcje między szerokością i głębokością taksonomii (porównywalna szerokość i głębokość, w przypadku nowych serwisów należy skłaniać się ku hierarchiom szerokim i płytkim – łatwiej dodawać zawartość bez zmian na stronie głównej)

Model bazodanowy. Użyteczny w jednorodnych podserwisach np Model bazodanowy. Użyteczny w jednorodnych podserwisach np. katalogach produktów, spisach pracowników. Pozwala na: Automatyczne generowanie indeksów alfabetycznych Przeszukiwanie pól Zaawansowane filtrowanie. Model hipertekstowy. Najpierw tworzymy hierarchię, później jej uzupełnienia – powiązania hipertekstowe.

Ćwiczenia: Praca w grupach. Poszukiwania przykładów serwisów lub ich części będących przykładami omówionych schematów i struktur organizacyjnych

Systemy etykietowania Rodzaje etykiet: Tekstowe Graficzne (ikony)

Etykiety tekstowe Łącza kontekstowe – hiperłącza do innych stron lub innych informacji na tej samej stronie. Nagłówki – etykiety opisujące zawartość, którą poprzedzają, tak jak nagłówki w tekście drukowanym. Należy konsekwentnie etykietować kolejne części tekstu. (Najwięcej w dokumentach w formacie PDF). Możliwości wyboru w systemie nawigacyjnym – reprezentują opcje systemów nawigacyjnych – etykiety systemów nawigacyjnych (np. Homepage). Ważna konsekwencja w nazewnictwie, wyglądzie i położeniu na stronach. Hasło indeksowe – słowa kluczowe i nagłówki tematów reprezentujące zawartość w narzędziach do przeglądania i wyszukiwania.

Źródła systemu etykietowania Własny serwis – zbiera się etykiety w tabeli i analizuje czy tworzą zwarty, kompletny i dokładny system Inne serwisy porównywalne i konkurencyjne Słowniki kontrolowane i tezaurusy Klasyfikacja etykiet przez użytkowników.

Zdefiniuj i podaj przykłady: Homonim Synonim Antonim Polisemnia Paronim Hiperonim Hiponim

Nawigacja Dobór, realizacja oraz sposób ułożenia elementów na stronie internetowej, zarówno tekstu, jak i elementów graficznych, które pomagają użytkownikowi odnaleźć poszukiwaną informację. Sposób poruszania się w rzeczywistości wirtualnej.

Rodzaje nawigacji Nawigowanie semantyczne - poruszanie się pomiędzy obiektami w oparciu o interpretację znaczenia treści. Odnosi się do związków semantycznych: podobny, jednakowy, większy, mniej/bardziej ogólny, itp. Stosowany w systemach zorganizowanych za pomocą powiązań znaczeniowych, jak np.: systemy hipermedialne lub systemy pomocy (tzw. HELP). Nawigowanie społeczne - poruszanie się pomiędzy węzłami oparte na śladach aktywności innego użytkownika lub grupy użytkowników. Cechą podstawową: wykorzystanie sygnałów i wskazówek pozostawionych przez inne osoby. Użytkownik wybiera linki używane wcześniej przez innego nawigującego.

Rodzaje nawigacji: Krokowa – strzałki Przewijanie (kontrolki Początek...Koniec) Stronicowanie

Ścieżki nawigacyjne: Ścieżki lokalizacyjne – pokazują aktualną lokalizację, np. Strona głównameblekrzesła Ścieżki przejścia – dynamiczne – pokazują drogi dojścia do informacji: Np. http://ugotuj.to/ugotuj/metoda_przyrzadzania-gotowane/poziom_trudnosci_łatwe/czas_przygotowania-do+30+minut

Nawigacja drzewiasta

Mapa witryny

Generatory sitemaps (przykłady) http://www.xml-sitemaps.com/ http://www.auditmypc.com/xml-sitemap.asp http://www.g-sitemap-generator.com/

Katalogi Chmury oznaczeń (tagów) Indeksy

Rodzaje menu: Paski i zakładki nawigacyjne Menu pionowe – bardziej elastyczne, można rozwijać w dół

Menu dynamiczne (wyskakujące) Zob. UMK

Menu rozwijane:

Nawigacja wykorzystująca grafikę i wizualizację (wizualna) Zastosowanie fragmentów tezaurusów – skupienie terminów pokrewnych (np. www.artandculture.com) Visual clusters – graficzna prezentacja kategorii np. wyszukiwarka grokker www.grokker.com nie istnieje Chmury tagów zob. www.facetag.org i sprawdź w prezentacji wady i zalety tagowania (wady dokładnie na nast. slajdach)

Funkcje nawigacji: Zapewnienie dostępu do informacji Zapewnienie jej kontekstu i zrozumienia Ukazanie lokalizacji w witrynie Prezentacja tematyki witryny Określenie właściciela witryny Rola w tworzeniu wizerunku firmy: kategorie, porządek opcji odzwierciedlają priorytety i wartości.

System nawigacji - użyteczność Łatwość uczenia się – jednolitość Poczucie orientacji – gdzie jestem Ostrzeganie przed błędem.

Zapewnienie dostępu do informacji - modele Model wiązania tylko przez treść – hiperłącza w tekście Model „płynnych informacji” – wszystkie słowa w tekście są interaktywne – hipersłowa. Następnie do każdego można uruchomić wyszukiwanie, dodać odnośnik do powiązanych dokumentów, zdefiniować, przetłumaczyć. np. University College of London Interaction Centre http://www.uclic.ucl.ac.uk www.liquidinformation.org - przeczytaj i zob. hyperwords.net

Zapewnienie dostępu do informacji - modele Model filtra – dostęp do zawartości całej witryny na jednej stronie Model wyszukiwania – wyszukiwanie jedynie przez słowa kluczowe

Filtrowanie i wyszukiwanie

http://www. iha. com. pl/ zaawansowane: http://www1. iha. com

Ukazanie lokalizacji w witrynie Gdzie się znajduję Co jest dostępne w tym miejscu Gdzie mogę przejść. Zrozumienie danej strony często wymaga poznania jej związków z innymi.

Nawigacja a wyszukiwanie. Nawigacja przed wyszukiwaniem: Zakres wyszukiwania (menu rozwijane z kluczowymi obszarami witryny) Koło słów (lista słów zaczynających się na wpisaną literę lub frazę (dopasowywanie wzorca) Gotowe zapytania – odnośniki: zob. podobne zasoby, zawierają one zapytanie lub ich zawężenie.

Nawigacja a wyszukiwanie. Nawigacja po wyszukiwaniu: Odnośniki tematyczne – przy wynikach jest podawana nazwa kategorii, do której wynik należy np. zob. yippy.com - hasło navigation

Nawigacja po wyszukiwaniu Sugestie – po zadaniu pytania wyszukiwarka sugeruje listę haseł, aby pomóc w doprecyzowaniu zapytania Przeglądanie aspektowe (faceted browse) – projekt Flamenco Uniwersytetu Stanu Kalifornia w Berkeley: aspekty to kategorie, każdy aspekt ma zbiór wartości. Zob. http://flamenco.berkeley.edu - demos -odnośnik o architekturze (3.)

Systemy nawigacyjne – rodzaje: Wbudowane: Globalne (obejmujące cały serwis) – pasek systemu nawigacji globalnej to często jedyny element powtarzający się na każdej stronie. Lokalne – dla poszczególnych kategorii informacji. Należy rozstrzygnąć czy podserwisy mają mieć odrębną nawigację (specyficzną dla zawartości) Nawigacja kontekstowa – powiązania w tekście Przeczytaj: J. Kalbach, Projektowanie nawigacji strony WWW s. 116-142

Pomocnicze systemy nawigacyjne Mapy serwisów – rozwiązanie najbardziej naturalne w serwisach zorganizowanych hierarchicznie Indeksy – mapa serwisu pozwala poznać hierarchię, indeks pomija hierarchię i pozwala szybciej dotrzeć do informacji. W indeksach trzeba dobrać właściwą ziarnistość informacji. Indeksy tworzy się ręcznie lub przy użyciu słowników kontrolowanych. (zob. www.bbc.co.uk/a-z) Przewodniki – sterowane wycieczki po serwisie, pomoce zob. http://przewodnik.wp.pl/?ticaid=1117b5, poszukaj innych 4. Wyszukiwanie – wyszukiwarka.

Zaawansowana nawigacja Personalizacja – przygotowanie stron zgodnie z opracowanym wcześniej modelem sposobu zachowań, potrzeb i preferencji użytkownika. Przystosowanie – przekazanie użytkownikowi częściowej kontroli nad sposobem prezentacji i nawigacji oraz niektórymi opcjami zawartości. W przypadku personalizacji my zgadujemy, czego oczekuje użytkownik a przystosowania, on nas informuje, czego mu potrzeba Nawigacja społeczna – założenie – potrzeby pojedynczego użytkownika można odgadnąć poznając działania innych. Top listy, Informacje np. w e-księgarniach o innych książkach kupionych przez kupujących daną pozycję.

Dostawcy usług telefonii komórkowej S. Skórka – badania systemów nawigacji głosowej udostępnianych drogą telefoniczną Dostawcy usług telefonii komórkowej Badano: schemat organizacyjny, strukturę, etykiety, użyteczność systemu.

Schemat organizacyjny i struktura Analiza uporządkowania treści w systemie informacyjnym: Analiza szerokości systemów organizacji informacji (kategorie menu głównego). Analiza informacji, w jaki sposób można wrócić do poprzedniego menu. Badanie głębokości struktury. Badanie głównych kluczy kategoryzacji: np.. Różnorodność oferty, typ klienta, język.

System etykietowania Wyodrębniono 3 rodzaje etykiet: informacje o nowościach (słowne – można porównać do banerów reklamowych), Tematyczne - nazwy opcji analizowano wg długości (liczby słów) oraz stopnia odzwierciedlenia treści, służące do nawigacji powrotnej.

Cechy skutecznego systemu nawigacji: Równowaga w strukturze elementów Łatwość nauki Spójność Wydajność ścieżek nawigacyjnych – łatwo zauważyć Informacje zwrotne Zrozumiałe etykiety Przejrzystość wizualna: kolor, czcionka Dopasowanie do typu witryny Dopasowanie do celów użytkownika.

Metody oceny: Heurystyczna Listy kontrolne Testy użyteczności: widoczność, etykiety, orientowanie się, łatwość wyszukiwania, wydajność

Systemy Wyszukiwania Język zapytań Metadane Algorytmy oceniaj. Narzędzia do tworz. zapyt. Słownik kontr. dopasow. i grupuj. Projekt interfejsu Zapytanie Interfejs Mechanizm Zawartość Wyniki Użytkown. Wyszukiwarki wyszukiwawczy Zawartość Interfejs wyszukiwarki Mechanizm wyszukiwawczy Wyniki

Sortowanie wyników (1) Alfabetyczne Chronologiczne Ranking zgodności (w procentach) – ocena: Ile określeń z zapytania zwykle występuje w znalezionym dokumencie Jak często są one w tym dokumencie używane Jak blisko siebie występują Gdzie występują (tytule, treści) Ranking popularności (Google – zlicza łącza nakierowane na dany serwis i jakość tych łącz – łącza z serwisu o dużej liczbie nakierowań oceniane wyżej) Ranking według ocen użytkowników i ekspertów Ranking za opłatą

Sortowanie Wyników(2) Grupowanie wyników – alternatywne podejście łączące podejście sortowania i rankingu – najpierw podział na kategorie. W ramach kategorii – ranking. Sprawdź: PolyMeta www.polymeta.com Grokker www.grokker.com– korzysta z zasobów Yahoo, Wikipedii i Amazon – wesja komercyjna także z Google i komercyjnych b. danych. Clusty - clusty.com Anglojęzyczna wersja Google – wyszukiwanie kontekstowe – opcja Show Options/Related searches

Sortowanie Wyników(2) Hakia (www.hakia.com): eksperymentalna wyszukiwarka internetowa, opracowywana przez firmę hakia przy udziale m.in. polskiej firmy Prokom. Obecnie znajduje się w fazie testów beta. Docelowo ma być konkurencją dla Google. możliwość udzielania odpowiedzi na pytania zadawane językiem naturalnym, np. "Jaka jest prędkość światła?" albo "Ile osób mieszka w Polsce?". Zwraca wyniki zawierające również strony ze sformułowaniami o bliskim znaczeniu.

Sortowanie Wyników(2) Przy prostych zapytaniach (np. "cancer", "Poland", "Churchill") hakia oferuje galerie, czyli tematyczne grupy linków do stron związanych z hasłem. Podobna - Wolfram Alpha (www.wolframalpha.com)

Sortowanie Wyników(2) Wizualizacja wyników wyszukiwania: Ang. Google – Wonder Wheel, Timeline Search-Cube www.search-cube.com

Eksportowanie wyników Drukowanie lub wysyłanie e-mailem Wybieranie podzbioru wyników (odkładanie do koszyka, np. w katalogu bibliotecznym) Zapisywanie wyników (niektóre serwisy pozwalają zapamiętać zapytanie, przeszukują z określoną częstotliwością i wyniki wysyłają na e-mail

Projektowanie interfejsu wyszukiwarki Okienko wyszukiwarki Wyszukiwanie zaawansowane Pomoc w wykonywaniu modyfikacji wyszukiwania Powtarzaj zapytanie na stronie wyników Wyjaśniaj, skąd pochodzą wyniki Wyjaśniaj, co zrobił użytkownik inf. (gdzie szukał, jakie zadał pytanie, ile otrzymał wyników) Integruj wyszukiwanie z przeglądaniem

Metadane Dostarczają informacji i dokumentacji o danych, którymi posługujemy się w danym środowisku lub aplikacji. Mogą dokumentować informację o elementach danych lub o ich atrybutach (nazwa, rozmiar, typ danych itd..), o ich strukturze (długość, pola, kolumny). Mogą też zawierać informacje na temat kontekstu, jakości i kondycji danych.

Słowniki kontrolowane (1) Pierścienie Pliki Schematy Tezaurusy synonimów autoryzowane klasyfikacyjne Proste Złożone Równoznaczne Hierarchiczne Skojarzeniowe (relacje)

Słowniki kontrolowane (2) Pierścień synonimów łączy zestaw słów , które dla celów pobrania informacji uznajemy za równoważne. W praktyce słowa te nie zawsze w pełni są synonimami. Przy ich ustalaniu można posłużyć się plikami nadzoru (logami) z zapisem wyszukiwań. Do wyszukiwarek należy dodać pliki tekstowe z pierścieniem wyrażeń (A lub B lub C) Wady: Zwiększa się liczba odpowiedzi nie zawsze trafnych. Trzeba dać użytkownikowi wybór, czy będzie tę opcję stosował Plik autoryzowany lista terminów preferowanych lub akceptowanych. (Rodzaj kartoteki haseł wzorcowych) Schematy klasyfikacyjne hierarchiczna organizacja terminów preferowanych. (Taksonomia)

Słowniki kontrolowane (3) Tezaurusy słowniki kontrolowane, w których równoważność oraz hierarchiczne i skojarzeniowe zależności są identyfikowane w celu poprawienia pozyskiwania informacji. Każda z tych relacji służy nawigacji. Rodzaje tezaurusów: Klasyczny służy indeksowaniu i wyszukiwaniu. Zapytania są porównywane z zawartością tezaurusa – pozwala na zarządzanie synonimami, przeglądanie hierarchii i łączy skojarzeniowych Wyszukujący – służy tylko wyszukiwaniu i bez wiedzy użytkownika przeszukuje w pierścieniach synonimów lub klasyfikacji hierarchicznej.

Metadane i słowniki kontrolowane są doskonałymi soczewkami, przez które widać sieć wzajemnych powiązań miedzy systemami. W wielu rozległych serwisach sterowanych przez metadane, słowniki kontrolowane są klejem utrzymującym razem poszczególne systemy. Działający w tle tezaurus pozwala na ukrycie szwów przed użytkownikiem korzystającym z narzędzi udostępnionych na pierwszym planie.

Ontologie informatyczne Ontologia jest rodzajem opisu pojęć i relacji, które mają być rozpoznawalne dla programów komputerowych. Można ją zdefiniować jako zbiór sformalizowanych stwierdzeń definiujący relacje pomiędzy pojęciami oraz wyznaczający reguły wnioskowania. Istnieje coraz więcej semantycznie bogatych sposobów podejścia do modelowania ontologii. Komputery są w stanie (lub raczej będą w stanie) rozumieć semantyczną zawartość dokumentów internetowych, odwołując się do ontologii, do których odnoszą się występujące w nich pojęcia. Ontologie już dziś mają zastosowanie np. w handlu elektronicznym do opisu produktów i usług czy w muzealnictwie (do opisu organizacji cyfrowych zbiorów muzealnych).

Proces i metodyka projektowania architektury informacji Proces tworzenia architektury informacji Badania Strategia Projektowanie Implementacja

Badania Kontekst Zawartość Badanie otoczenia – budżet, terminy, odbiorcy serwisu, zawartość serwisu, infrastruktura techniczna Prezentacje i spotkania Zawartość Ocena heurystyczna i/lub testowanie użyteczności (jeśli poprawiamy istniejący serwis)

2. Analiza zawartości- sprawdzenie istniejących dokumentów i obiektów: Zbieranie zawartości format należy uzyskać zestaw różnych formatów rodzaj dokumentu różne rodzaje, np. Katalogi, artykuły, raporty, prezentacje itd. źródło próbki dokumentów z różnych działów firmy, z różnych serwisów itd. temat próbki z różnych zakresów tematycznych Analiza zawartości – tworzenie metadanych strukturalnych, opisowych i administracyjnych

Użytkownicy c. Odwzorowywanie zawartości – tworzenie mapy zawartości d. Benchmarking (konkurencyjny, przed i po – w tym samym serwisie) Użytkownicy Statystyki użytkowania serwisu (informacje o stronie, o użytkownikach – strumień kliknięć – skąd użytkownicy się logują i droga poszukiwań w serwisie) Analiza logów wyszukiwania n p. ile razy użytkownicy wyszukiwali określony termin w ciągu ostatniego miesiąca, na jakie zapytania brak odpowiedzi w serwisie, które zapytania zwracają setki odpowiedzi. Dane działu obsługi klienta

Wielka AI (ang. big IA) – obejmuje szeroki obszar zagadnień teoretycznych i praktycznych, dotyczących wszystkich etapów opracowywania i projektowania środowiska informacyjnego, w tym także zarządzanie grupą wykonawczą. Za sprawą odwołań do metodologii wielu dyscyplin naukowych tzw. wielka AI postrzegana jest jako meta-dziedzina wiedzy

Mała AI (ang. little IA) dotyczy zagadnień szczegółowych, głównie praktycznych, nazywana jest rzemiosłem, zadania: tworzenie dokumentacji prezentującej detale projektu (schematy i wykresy dokumentujące m.in. prace zespołu projektowego), wdrażanie i modyfikowanie projektu.

AI Jako Meta-dyscyplina informatyka bibliografia socjologia nauka o informacji psychologia dziennikarstwo ergonomia edytorstwo bibliotekarstwo

Pięć praw bibliotekarstwa S.R. Ranganathan (1931) Książki są po to, by z nich korzystać. Daj każdemu czytelnikowi odpowiednią dla niego książkę. Każda książka ma swojego czytelnika. Oszczędzaj czas czytelnika. Biblioteka jest żywym, rozwijającym się organizmem.

AI vs. bibliotekarz: cechy wspólne Zarządzanie dużymi zasobami danych i informacji (gromadzenie, opracowanie i udostępnianie) Organizacja dostępu do informacji Strukturyzacja informacji Obsługa użytkowników Rozwijanie narzędzi wyszukiwawczych Tworzenie wyszukiwalnych i środowisk informacji

AI vs. Bibliotekarz (2) Głównym celem bibliotekarza jest umożliwienie użytkownikom dostępu do informacji Zadaniem architekta informacji jest ten dostęp ułatwić Briefly speaking: Librarian’s goal is to provide access to information But IA-ct facilitating this access

Bibliotekarz-architekt informacji Ewolucja profesji bibliotekarza Możliwość podjęcia atrakcyjnej specjalizacji w ramach zawodu Przeniesienie akcentu z dokumentów (danych, informacji) na użytkownika i jego preferencje Rozszerzenie problematyki badawczej z zakresu nauki o informacji i bibliotekarstwa

AI w pracy bibliotekarza 1. Projektowanie serwisów internetowych 2. Organizowanie przestrzeni biblioteki (rzeczywistej): czytelnia, dostęp do zbiorów, księgozbiór podręczny itp. 3. Ewaluacja zasobów sieci 4. Edukacja przyszłych użytkowników There are at least four possible tasks that might be involved in IAL activity. I’d like to discuss in next part of my presentation. I’ll focus mostly on teacher librarian Library joke: How many academic librarians does it take to change a light bulb? Just five. One changes the light bulb while the other four form a committee and write a letter of protest to the Dean, because after all, changing light bulbs IS NOT professional work!

AI dziedziną wiedzy Pole badawcze Teorie Terminologia Metody

AI Pole badawcze Główne obszary: metodyka projektowania użytkownicy (zachowania, potrzeby, preferencje) środowisko informacyjne (system)

AI Pole badawcze (2) metody projektowania łatwych w użyciu systemów informacji efektywność strategii AI analiza metod projektowania środowisk informacyjnych ewaluacja funkcjonalności serwisów internetowych zachowania użytkowników (poszukiwanie i percepcja informacji)

AI Teorie Podejście użytkowniko-centryczne Zasady użyteczności (funkcjonalności) Użytkownik nie czyta lecz skanuje Użytkownik nie wybiera optymalnie, lecz się zadowala Prawa funkcjonalności Nie każ mi myśleć!

AI Terminologia zaczerpnięta m.in. z nauki o informacji zmodyfikowana pod kątem zastosowań marketingowych

AI Metodologia Wybrane metody: sortowanie kart monitoring wywiad, ankieta, obserwacja analiza treści ocena heurystyczna testowanie użyteczności

AI profesja (rzemiosło) zadania, w których uczestniczy architekt informacji: użyteczność projektowanie informacji projektowanie interakcji programowanie i wykonanie techniczne

Zob. prezentację : Badania użytkowników.