Substancje uzależniające Marta Skowrońska marta.ms@simplusnet.pl

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty

Uzależnienie (ICD-10) „Kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których przyjmowanie substancji dominuje nad innymi zachowaniami, które miały uprzednio dla pacjenta większą wartość.” Co najmniej 3 występują łącznie Głód narkotyku Trudności w kontrolowaniu przyjmowania Fizjologiczny stan abstynencyjny Tolerancja Zaniedbanie innych zainteresowań Nadużywanie mimo wiedzy o szkodliwości

Definicje Tolerancja Zespół abstynencyjny Uzależnienie fizyczne Wytworzenie przez organizm mechanizmów osłabiających działanie substancji Zespół abstynencyjny Zespół objawów po odstawieniu wynikający z przewagi mechanizmów przystosowawczych przy braku działania narkotyku Uzależnienie fizyczne Tolerancja + somatyczne objawy abstynencyjne Uzależnienie psychicze Tolerancja + psychiczne objawy abstynencyjne (głód narkotyku)

Układ nagrody 5-HT DA GABA Endorfiny ACh Glu

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty

Etanol

Farmakokinetyka Wchłanianie: dostępność 85-90%, w ciągu ok. 1h (pokarm przedłuża) Dystrybucja: zależna od ilości tk. tłuszczowej 0,7 0,6 0,5 0,8 0,7 0,6 00 / Metabolizm: 95%; 0,15 /h = CH3-C _ O H Dehydrogenaza alkoholowa Enzymy mikrosomalne = CH3-C _ O OH Dehydrogenaza aldehydowa CH3-CH2-OH Wzór na stężenie V x Vol% x 0,8 x 0,9 WD x Mc

Działanie (1) CH3-CH2-OH 0,05% 0,1-0,2% 0,3% 0,4% 0,5-0,6% O = CH3-C _ Refleks Dokładność myślenia = CH3-C _ O H 0,1-0,2% Euforia Koordynacja 0,3% Koordynacja Diplopia 0,4% Napięcie Sen 0,5-0,6% Brak Odruchów RR Hipotermia Porażenie oddechu Śpiączka Rozszerzenie naczyń RR Zaczerwienienie skóry Nudności, wymioty, bóle głowy Duszność Arytmie

Działanie (2) Działanie na neuroprzekaźniki Postępowanie w zatruciu Wydzielanie dopaminy poprzez stymulację rec. N, 5-HT3 i wydzielanie endorfin euforia Stymulacja rec. GABA-a uspokojenie Postępowanie w zatruciu Nalokson i.v., naltrekson Płukanie żołądka, alkalizacja moczu (wodorowęglan sodu) Glukoza w hipoglikemii Monitoring, lecz. objawowe

Zespół abstynencyjny Niepowikłany Nadpobudliwość, lęk, bezsenność, zwiewne złudzenia wzrokowe Drżenie, potliwość, HR, RR, nudności, wymioty, drgawki (5%) Leczenie (do 10 dni): BDZ długodziałające, klometiazol, klonidyna, wit. B1, leczenie objawowe Majaczenie alkoholowe (delirium tremens) (5%) Dodatkowo: falujące zaburzenia świadomości, omamy, urojenia Leczenie: NLP niedrgawkorodne

Uzależnienie  1-3% 600-800.000 Psychiczne i fizyczne Tolerancja  1-3% 600-800.000 Psychiczne i fizyczne Tolerancja Metaboliczna: indukcja enzymów mikrosomalnych (z kilku do 25% przetwarzanego alkoholu) Receptorowa: układów pobudzających układów hamujących Błonowa: płynność błon wymiana jonowa pobudliwość neuronów Skutki długotrwałe Zaburzenia osobowości, paranoje alkoholowe, zespół Wernickego-Korsakowa, otępienie alkoholowe, centralna mielinoliza mostu, padaczka Choroba wrzodowa, marskość wątroby (♂60g/d, ♀40g/d), zap. trzustki, kardiomiopatia

Sexual dysfunctions Initialy increased libido: inhibition of „social control” centers Long-term decreased libido: general inhibition of the brain 50% of chronic alcoholics are impotent Testicular atrophy: altered hypothalamic function and toxiciy for Leydig cells Gynecomasty:  liver function

Fetal alcohol syndrome

Leczenie uzależnienia Psychoterapia (indywidualna, grupowa, AA), leczenia współuzależnienia Skuteczność rocznej „monoterapii” 12% Akamprozat – pochodna tauryny Agonista rec. GABA-a i antagonista NMDA Skuteczność rocznej terapii z psychoterapią 22% Naltrekson długodziałający bloker opioidowy Hamowanie działania endorfin stymulowanych przez alkohol Disulfiram Bloker dehydrogenazy aldehydowej Leczenie awersyjne – grozi nawet śmiercią W tabletkach przez rok, do wszczepiania Esperal

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty

Rozpowszechnienie narkomanii (narkomani / 100 tys. mieszk.)

Używanie substancji w czasie 12 miesięcy (odsetki badanych) Crack Heroina Sterydy Grzyby Amfetamina

Opiaty

Opiaty Przetwory maku Papaver somniferum (mleczka i słomy makowej) Brown sugar do palenia, iniekcji, kompot i.v., makiwara p.o., leki opioidowe i.v., p.o. Substancje aktywne: morfina, kodeina, diacetylomorfina, metadon, petydyna Mechanizm: agonizm wobec receptorów opioidowych m, d, k

Objawy Zażywanie Zatrucie Euforia, „wyostrzenie zmysłów”, osłabienie przykrych bodźców po podaniu i.v. (4-6h) Analgezja, sedacja, dysforia, zab. koncentracji Zwężenie źrenic, odruchu wykrztuśnego, suchość śluzówek, nudności, temperatury, depresja oddechowa, napięcia mm. gładkich Zatrucie Źrenice szpilkowate, niewydolność oddechowa, sinica, RR Senność śpiączka, hipotermia, odruchy, napięcie mięśniowe Niektórzy reagują dysforycznie. Heroina dożylna daje bardzo szybki efekt: rash/flash Z powodu sedacji trudno jest dostrzec obserwatorowi efekty działania leku.

Uzależnienie Psychiczne i fizyczne Tolerancja Zespół abstynencyjny Po 10 dniach dwukrotnie mniejsza euforia Duża na działanie wymiotne, mała na inne Zespół abstynencyjny Heroina, morfina: początek 6h, koniec 1 tydz. kompot: 10h – 2 tyg. metadon: 36h – 3 tyg. Głód, niepokój, drażliwość, męczliowść, bezsenność Bóle mięśniowe, stawowe; bolesne skurcze żołądka, wymioty, biegunka; RR, HR, hipertermia; mydriasis, piloerekcja, wysięk z nosa, łzawienie, potliwość Skutki długotrwałe: niedożywienie, zapalenia skóry i naczyń, WZW-B, HIV, grzybice, gruźlica

Leczenie Zatrucie Zespół abstynencyjny - detoksykacja Nalokson (antagonista rec. opoioidowych) i.v., działa do 1,5h objawowe Zespół abstynencyjny - detoksykacja Klonidyna Agonista a2 pobudzenie noradrenergiczne Działa głównie na objawy wegetatywne Powoli zwiększać i zmniejszać dawkę: 3-5 x dziennie z przerwą nocną Metadon Agonista m o przedłużonym działaniu Podawany doustnie nie daje tolerancji ani euforii; w tabletkach z dodatkiem naloksonu Leczenie 1-6 m-cy BDZ (diazepam), NLP (promazyna)

Leczenie uzależnienia Street workers – zmniejszanie zachowań ryzykownych i motywacja Metoda drug free Psychoterapia ambulatoryjna lub w ośrodkach: od kilku miesięcy do 2 lat Czasem stosowanie „blokerów” – naltreksonu Skuteczność 1-roczna: kilka procent Substytucja metadonem lub buprenorfiną Buprenorfina – ago-antagonista słabo euforyzujący, znosi głód Leki + psychoterapia Skuteczność rzędu 20%

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty

Konopie

Konopie Przetwory konopii indyjskich Cannabis sativa (liści, kwiatostanów i żywicy) Marihuana do palenia i p.o., haszysz do palenia Substancje aktywne: tetrahydrokannabinol (THC), kannabinol, anandamid Mechanizm: receptory dla kannabinoli hamujące cAMP i kan. Ca2+ W hipokampie, móżdżku i istocie czarnej W układzie limfatycznym (hamowanie) Im cieplejszy klimat tym większa zawartość THC. Obecnie stosowane są silniejsze niż w przeszłości.

Objawy Zażywanie Zatrucie Relaksacja, dobrostan, „wyostrzenie zmysłów”, pełniejsze rozumienie rzeczywistości, zaburzenie percepcji czasu i przestrzeni, lekkość ciała, napady śmiechu Osłabienie refleksu, funkcji poznawczych, koordynacji, sedacja, analgezja RR, hipotonia ortostatyczna, HR, suchość śluzówek, nieżyt oskrzeli, przekrwienie spojówek, hipertermia Trwa 3-6h, magazynowanie w tk. tłuszczowej i długa eliminacja Zatrucie Omamy, nastrój urojeniowy, depersonalizacja, derealizacja, lęk, sedacja Bez poważnych konsekwencji Działanie zależy od nastawienia, obecnego humoru i poprzednich doświadczeń. Przez niektórych zaliczane od halucynogenów z powodu zmian postrzegania do halucynacji, ale przeciwnie niż typowe halucynogeny, mają silne działanie sedatywne.

Uzależnienie Psychiczne Tolerancja Zespół abstynencyjny bardzo niewielka początkowo sensytyzacja Zespół abstynencyjny Głód, drażliwość, lęk, brak apetytu, potliwość, hipertermia Trwają kilka dni, mierne nasilenie Skutki długotrwałe Zespół amotywacyjny, zaburzenia poznawcze, myślenie porozrywane, magiczne Zespoły pseudoschizofreniczne Zespoły pseudoschizofreniczne mogą być trudne do odróżnienia od schizofrenii: ale pacj. Ma resztki krytycyzmu. Być może skutek długiej eliminacji i odkładania w tkance tłuszczowej

Leczenie Zatrucie i zesp. abstynencyjny nie wymagają leczenia: jedynie obserwacji Uzależnienie Psychoterapia indywidualna, edukacja Neuroleptyki w zespołach pseudoschizofrenicznych

Kokaina

Kokaina Alkaloid liści koki Erythroxylon coca Czysta kokaina do inhalacji, i.v., p.o., crack (z węglanem sodu) do inhalacji Substancje aktywne: kokaina, chlorowodorek kokainy Mechanizm: nasilanie przekaźnictwa DA i NA przez hamowanie wychwytu i zwiększanie uwalniania Kokaina i pochodne (lignokaina i ksylokaina) służą jako analgetyki miejscowe Znosi działanie depresyjne barbituranów Używania była głównie w ameryce południowej, gdzie żuto ją z wapnem i popiołem roślinnym, żeby przetrwać w warunkach ciężkiej pracy na dużych wysokościach. Liście koki żuto, co nie doprowadza do tak silnego uzależnienia. W XIX wieku była modna w Europie, m.in. Dzięki Freudowi. Aptekarz z Korsyki Mariani opracował eliksir pobudzający, przez rozpuszczenie ekstraktu w alkoholu – Vin Mariani, dobry na wszelkie schorzenia. Uhonorowany medalem przez Piusa IX. W USA powstała Coca-Cola, która też początkowo zawierała wino, później zamieniono je na wyciąg z orzeszków koka i wodę gazowaną a kokainę zastąpiono kofeiną.

Objawy Zażywanie Zatrucie Euforia, wzrost napędu, odhamowanie, poczucie mocy, wzrost libido, bezsenność, omamy Urojenia prześladowcze, agresja, lęk po ustaniu euforii głód kilkudniowe ciągi do wyczerpania Aktywacja współczulna (HR, RR, mydriasis, hipertermia) Trwa 0.5-1h przy podaniu i.v., 10 min przy inhalacji Zatrucie Zespoły schizofrenopodobne Arytmie, zawał serca, udar, rabdomioliza, drgawki Z reguły przyjmowana w grupie na cocesessions.

Uzależnienie Psychiczne Tolerancja miernego stopnia, na początku sensytyzacja Zespół abstynencyjny po kilkunastu minutach (trwa do 2 dni): głód, dysforia, anhedonia, lęk, bezsenność, myśli samobójcze, odrętwienie Przewlekle obniżony nastrój (kilka tygodni) Silny głód (do 2 m-cy) Skutki długotrwałe Martwica przegrody nosa, rozedma, zapalenia płuc Choroby sercowo-naczyniowe

Leczenie Zatrucie Zespół abstynencyjny – SSRI Uzależnienie BDZ (diazepam), objawowe (RR, arytmie) Dozór, ochrona przed hipertermią Zespół abstynencyjny – SSRI Uzależnienie Psychoterapia Kontrolowane podawanie amfetaminy W przyszłości szczepionki

Amfetaminy

Amfetaminy Grupa narkotyków syntetycznych, m.in.: amfetamina, metamfetamina, fenfluramina, metylfenidat Proszek do inhalacji, iniekcji, tabletki p.o., „Ice” do inhalacji Mechanizm: jak kokaina hamowanie wychwytu i zwiększanie wydzielania NA i DA oraz hamowanie MAO Wynalezione jako zastępstwo dla drogiej efedryny (krzew Ephedra vulgaris rośnie tylko w Chinach) w leczeniu astmy w latach 30-tych. W czasie II wojny podawano ją lotnikom Niemieckim i Angielskim w czekoladzie, żeby lepiej znosili długie loty. Później używano ich w leczeniu otyłości, co pozostało do dziś w formie fenfluraminy pozbawionej dziełania euforyzującego. Inne są wycofane z handlu. Metylfenidat jako Ritalin stosowany w ADHD. Coraz więcej

Objawy i uzależnienie Zażywanie i zatrucie przebiegają jak przy kokainie; objawy po „Ice” utrzymują się 2-14h Tolerancja silniejsza niż przy kokainie Objawy abstynencyjne jak w kokainizmie, słabiej wyrażone Szkody długotrwałe podobne jak przy kokainie, poza tym cytotoksyczność wobec neuronów DA i 5-HT Leczenie jak w kokainizmie Coraz więcej ludzi bierze amfę bez uzależnienia.

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty

LSD

LSD, psylocybina, meskalina LSD – amid kwasu lizergowego, pochodna alkaloidów sporyszu Psylocybina – alkaloid grzybów Psylocibe mexicana Meskalina – alkaloid kaktusa peyote Lophophora williamsi Stosowane doustnie Mechanizm: agonizm wobec receptora 5-HT2 Inne nazwy: psychodeliki, psychosomimetyki, psychodysleptyki. Halucynogeny to nazwa niefortunna, bo prawdziwe halucynacje zdarzają się rzadko. LSD – przypadkowo zsyntetyzowana przez chemika Hoffmana w 1943 roku, próbował sam na sobie. Już bardzo małe ilości wywołują efekt. Najsilniejszy ze wszystkich halucynogen. Psylocybina – przedmiot kultu majów, Aztekowie nazywali ją bożym ciałem. Meskalina – stosowana przez Indian Amerykańskich, używanie ścigane w USA, założyli w 1918 Narodowy Kościół Amerykański, gdzie się jej używa

Objawy Zażywanie Zatrucie Wyostrzenie zmysłów, synestezje, derealizacja, depersonalizacja, zmienione odbieranie przestrzeni i czasu, rzadko omamy wzrokowe, poczucie głębszej wiedzy Zachowany wgląd, wzmożony nastrój i napęd Czasem bad trips z lękiem i pobudzeniem, autoagresją Aktywacja współczulna (RR, HR, mydriasis) Zatrucie Ataksja, drgawki, amnezja Nawet wysokie dawki są dobrze znoszone

Uzależnienie Psychiczne - słabe Tolerancja: silna po kilku dniach zażywania, cofa się po kilku dniach odstawienia Zespół abstynencyjny – brak Skutki długotrwałe Flashback – nawrót objawów nawet po latach Przetrwałe stany psychotyczne – urojenia posłannicze, religijne, apatia Leczenie objawowe stanów pobudzenia

Ecstasy, fencyklidyna Ecstasy – MDMA, syntetyczna pochodna meskaliny Fencyklidyna (PCP, angel dust) – narkotyk syntetyczny W tabletkach p.o., dodatek do papierosów Mechanizm Ecstasy – agonista rec. 5-HT, hamowanie wychwytu DA i NA, hamowanie MAO Fencyklidyna – pośrednio blokowanie rec. NMDA

Objawy i uzależnienie Zażywanie Zatrucie Uzależnienie Jak przy LSD z silniejszym pobudzeniem (MDMA) Psychozy schizofrenopodobne (PCP) Zatrucie MDMA – jak przy amfetaminach PCP – depresja oddechowa, powikłania krążeniowe, śpiączka, drgawki Uzależnienie MDMA – nie zbadane PCP - silne

Inhalanty

Inhalanty Kleje, gazy do zapalniczek, benzyny, rozpuszczalniki do farb Wdychanie oparów Substancja czynna: węglowodory różnego rodzaju Mechanizm: nieznany Narkotyki dla biednych.

Objawy i uzależnienie Zażywanie – podobne do alkoholowych Zatrucie Sedacja/pobudzenie, dobrostan, zaburzenia percepcji ciała, przestrzeni, czasu, omamy Agresja, zawroty głowy, ataksja, oczopląs, podrażnienie śluzówekbóle brzucha, nudności, kołatanie serca Zatrucie Sinica, niewydolność oddechowa, arytmie, śpiączka, śmierć Uzależnienie Psychiczne, fizyczne ? Zespół abstynencyjny: po kilku dniach występuje pobudzenie współczulne, bezsenność Skutki długotrwałe Zaburzenia poznawcze, zachowania, zanik neuronów i istoty białej Leczenie jest jedynie objawowe

Podsumowanie Wprowadzenie Etanol Epidemiologia narkomanii Opiaty Farmakokinetyka Działanie Uzależnienie i leczenie Epidemiologia narkomanii Opiaty Konopie Stymulanty Kokaina Amfetaminy Psychodysleptyki LSD, psylocybina, meskalin Ecstasy, fencyklidyna Inhalanty