Zespoły androgenne

HIPERANDROGENIZM objawy defeminizacja wirylizacja zmiany metaboliczne

DEFEMINIZACJA brak jajeczkowania zaburzenia miesiączkowania zanik gruczołów sutkowych zanik typowego dla kobiet rozmieszczenia tkanki tłuszczowej

WIRYLIZACJA owłosienie typu męskiego (hirsutyzm) łojotok i trądzik łysienie przerost łechtaczki obniżenie tembru głosu przyrost masy mięśniowej zmiany psychiczne wzrost lub obniżenie libido

ZMIANY METABOLICZNE hiperinsulinizm oporność tkanek na insulinę zaburzenia lipidowe otyłość

HIRSUTYZM Nadmierne owłosienie u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn Częstość występowania: 5 – 20% Hirsutyzm ≠ Hipertrichoza

Włosy- rodzaje LANUGO VELLUS (hipertrichoza) WŁOSY TERMINALNE (hirsutyzm)

HIPERTRICHOZA przyczyny niedoczynność tarczycy jadłowstręt psychiczny porfirie skórne hiperprolaktynemia LEKI: fenytoina cyklosporyna minoxidil

Włosy – działanie androgenów

Klasyfikacja hirsutyzmu wg Ferrimana-Gallwey’a

Klasyfikacja hirsutyzmu wg Ferrimana-Gallwey’a 8 - 16 punktów – hirsutyzm umiarkowany 17 - 36 punktów – hirsutyzm znacznego stopnia

Klasyfikacja hirsutyzmu wg Barona Stopień I 1.linia biała 2.wąsy 3.okolica okołobrodawkowa Stopień II 1, 2 ,3 4.podbródek 5.wewnętrzne powierzchnie ud Stopień III 1, 2, 3, 4, 5 mostek, pośladki, barki

TRĄDZIK patogeneza zwiększona produkcja łoju hiperkeratoza przewodów wydzielniczych gruczołów łojowych zaskórniki zagęszczenie łoju → uwalnianie się wolnych kwasów tłuszczowych przenikanie wolnych kwasów tłuszczowych do tkanek otaczających + reakcja na zasiedlenie bakteriami → zapalenie

TRĄDZIK czynniki wpływające hormony geny bakterie promieniowanie słoneczne leki i kosmetyki dieta

ŁYSIENIE ANDROGENOWE U KOBIET wg Ludwiga

ZESPÓŁ ANDROGENNY przyczyny nadmierne wydzielanie androgenów (jajniki, nadnercza, mieszany) wzrost wrażliwości receptorów wzrost aktywności 5-alfa-reduktazy leki zaburzenia funkcji wątroby

PRZYCZYNY JAJNIKOWE zespół policystycznych jajników przerost warstwy tekalnej jajników guzy hormonalnie czynne (np. androblastoma) stany związane z ciążą (luteoma, torbiele tekaluteinowe)

PRZYCZYNY NADNERCZOWE wrodzony przerost nadnerczy (WPN) niedobór 21 hydroksylazy niedobór dehydrogenazy 3-beta hydroksysteroidowej niedobór 11 hydroksylazy guzy wirylizujące nadnerczy (zespół Cushinga)

INNE PRZYCZYNY mieszany (jajnikowo-nadnerczowy) polekowy - diazoksydy - glikokortykoidy - cyklosporyna - fenytoina - anaboliki - progestageny - danazol

Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) PCOS został opisany pierwszy raz przez Steina i Leventhala w 1935 opisali grupę otyłych kobiet z powiększonymi jajnikami obecnie nie wszystkie cechy opisane przez Steina i Leventhala wchodzą w skład PCOS

Częstość występowania 7-10% populacji kobiet 65-80% populacji kobiet z klinicznym obrazem nadmiaru androgenów

Przyczyny powstawania PCOS genetyczne dziedziczenie autosomalne dominujace endokrynologiczne zwiększony stosunek LH/FSH zwiększone stężenie insuliny i androgenów metaboliczne insulinooporność obniżone stężenie SHBG

Kryteria diagnostyczne (2 z 3) (Rotterdam 2003) brak jajeczkowania lub rzadkie jajeczkowanie kliniczne i/lub biochemiczne cechy hiperandrogenizmu wielotorbielowate jajniki i wykluczenie innych zaburzeń (wrodzony przerost nadnerczy, guzy produkujące androgeny, zespół Cushinga, hypotyreoza, hiperprolaktynemia)

Zaburzenia miesiączkowania opóźniona menarche przewlekły brak owulacji oligomenorrhoea lub amenorrhoea (50 - 90% chorych)

PCOS - profil hormonalny  LH (LH/FSH > 2)  E1  fT  A  DHEA- S (30%)  PRL (10-40%)  E2 (lub N)  FSH (lub N)  SHBG

Zaburzenia metaboliczne  LDL cholesterol  trójiglicerydy  HDL cholesterol  apolipoproteina A1 upośledzona tolerancja glukozy/DM typu 2 zaburzona fibrynoliza

Insulinooporność a PCOS nasilenie sterydogenezy w wyniku podwyższonego poziomu insuliny poprzez nasilenie działania ACTH poprzez wzrost uwalniania LH z przysadki leczenie zmniejszające insulinooporność przywraca regularne cykle i płodność defekt receptora insulinowego u 50 % kobiet nadmierna fosforylacja receptora insulinowego

PCOS a otyłość nadwaga i otyłość - 50% kobiet z PCOS otyłość o typie androidalnym zwiększony stosunek talia-biodra nasilenie insulinooporności zwiększenie ryzyka chorób metabolicznych

Obraz jajników w USG (PCO) powiększenie jajników objętość >10 cm3 (norma 4 - 5.7 cm3) 12 lub więcej pęcherzyków o średnicy 2 - 9 mm ułożonych obwodowo w jajnikach rozrost komórek podścieliska rozrost komórek tekalnych pogrubiała (porcelanowa) błona biaława jajników

Zwiększone ryzyko poronień cukrzycy typu 2 hiperlipidemii chorób układu krążenia nowotworów endometrium

DIAGNOSTYKA Badania hormonalne Ultrasonografia CT lub NMR PRL FSH, LH kortyzol - profil, test z deksametazonem testosteron całkowity (wolny) SHBG androstendion DHEAS 17-OH-progesteron ACTH TSH,FT4 Ultrasonografia narząd rodny nadnercza CT lub NMR jajniki przysadka

CELE LECZENIA (↓ objawów androgenizacji) zahamowanie syntezy i wydzielania androgenów przez nadnercza lub jajniki zwiększenie stopnia wiązania androgenów z białkami krwi zahamowanie obwodowej przemiany prekursorów androgenów w aktywne metabolity zmniejszenie oddziaływania androgenów na tkanki docelowe

CELE LECZENIA (powrót płodności) uzyskanie owulacji zakończonej ciążą zminimalizowanie ryzyka poronień zapobieganie ciąży wielopłodowej zmniejszenie ryzyka powstania zespołu hiperstymulacji jajników

Leczenie farmakologiczne cytrynian klomifenu (CC) ludzkie gonadotropiny przysadkowe hMG uFSH rec – FSH analogi GnRH

Leczenie farmakologiczne dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna antyandrogeny octan cyproteronu drospirenon flutamid spironolakton ketokonazol inhibitory 5- alfa reduktazy finasteryd analogi GnRH

Leczenie farmakologiczne pochodne biguanidu metformina tiazolidynodiony: troglitazon rozyglitazon minoxidil 2% – miejscowe leczenie łysienia

Leczenie chirurgiczne Laparoskopowa elektrokauteryzacja jajników