Badanie ogólne moczu

Pobieranie materiału I przerwa nocna (ok. 8 godzin) jałowe, suche naczynie dokładnie umyć okolice ujścia cewki moczowe - detergentu (mydło) - nie używać alkoholu i innych środków dezynfekujących środkowy strumień

Pobieranie materiału II 2 godziny – pobranie -> badanie jeśli nie można wykonać w tym czasie badania należy przetrzymywać mocz w temp +4 st C nie pobierać w trakcie krwawienia miesięcznego jeśli trzeba – przykryć ujście pochwy

Co można badać w moczu I Właściwości fizyczne barwa przejrzystość ciężar właściwy zapach objętość

Co można badać w moczu II Właściwości chemiczne białko glukoza ciała ketonowe urobilinogen bilirubina azotyny pH

Osad moczu

Dobowa zbiórka moczu

Barwa słomkowożółta różowy/czerwony (mioglobina, hemoglobina) barwa pochodzi o urochromu (urobilinogen jest bezbarwny) różowy/czerwony (mioglobina, hemoglobina) 0,2 – 0,7 ml krwi w 1 l moczu – różowy 1ml /l – wyraźnie czerwony intensywnie żółty – wit. B12, fenacetyna pomarańczowy – silnie zagęszczony, bilirubina, karoteny, rifampicyna brunatny/czarny – alkaptonuria, zatrucie fenolem, porfiria, pozajelitowe podawanie preparatów żelaza, lewodopa niebieski – błękit metylenowy, zakażenie pałeczka ropy błękitnej ceglasty (+ osad) – fosforany bezpostaciowe

Przejrzystość prawidłowo przejrzystość zupełna elementy morfotyczne (nabłonki, RBC, WBC) bakterie (dużo) śluz tłuszcz (mleczny) nie każde zmętnienie świadczy o patologii fosforany w moczu zasadowym (mocz długostojący)

Ciężar właściwy ultrafiltrat kłębkowy – 1,010g/ml 1.003 – 1.030 g/ml – granice w jakich nerka może regulować ciężar właściwy N: 1.020 g/ml (1,015 – 1,030) ↓ zasadowica Przewodnienie Hipotermia moczówka, środki moczopędne niewydolność nerek!!! ↑ odwodnienie diureza osmotyczna (glukoza, inulina, uropolina, białkomocz) – szukać cukrzycy!

Ciężar właściwy OSMOLARNOŚĆ IZOSTENURIA BADANIE CIĘŻARU WŁAŚCIWEGO 400-1100 mOsm/kg H2O (2 ostatnie cyfry ciężaru właściwego x 26) IZOSTENURIA 1,010-1,012 g/ml w ciągu całej doby przez minimum 2 dni nerki nie są w stanie zagęszczać ani rozcieńczać moczu - odbiałczone osocze BADANIE CIĘŻARU WŁAŚCIWEGO metody fizyczne – urometr metody enzymatyczne (paski testowe) zmiana stałej dysocjacji związków jonowych w moczu zawyża – białko, ciała ketonowe zaniża – glukoza, pH>7, mocznik

pH 5,5 – 6,5 ↑ ↓ dieta wegetariańska zakażenie bakteryjne niektóre leki mocz długostojący!!! ↓ zakażenia bakteryjne dieta wysokobiałkowa (mięsna) kwasica metaboliczna alkohol metylowy choroby gorączkowe

Zapach - „charakterystyczny” zależy od składu chemicznego owocowy (aceton) ciała ketonowe (kwasica metaboliczna!) amoniak zakażenie Proteus vulgaris gnilny ropomocz, masywne zakażenie bateryjne mysi fenyloketopnuria syrop klonowy leucynoza (choroba syropu klonowego

Objętość 1000-1500 ml/d dieta (białko – spada pH – wzrasta objętość moczu) podaż płynów utrata płynów innymi drogami stopień wydolności nerek wiekx stanu psychicznego (polidypsja psychogenna) minimalna ilość potrzebna do wydalenia produktów przemiany białkowej to 400-500 ml/d poliuria (wielomocz) >2500ml/d– cukrzyca, moczówka prosta, marskość nerek oliguria (skąpomocz) < 400-500 ml/d anuria (bezmocz) < 100ml/d

Białko N: do 100mg / d (ślad) (150mg/d) białkomocz białko Tamma-Horsfalla śluz produkty degradacji nabłonków dróg moczowych białkomocz białko >100mg/d

Białkomocz fizjologicny wysiłek fizyczny (nadmierny, długotrwały) gorączka oziębienie/ogrzanie okolicy nerek pozycja stojąca stres

Białkomocz przednerkowy malaria dur brzuszny ciąża (ortostatyczny) nadciśnienie tętnicze gorączka zatrucia przekrwienie bierne niedokrwistość hemolityczna szpiczak mnogi (białko Bence Johneas)

Białkomocz nerkowy KŁĘBUSZKOWY – uszkodzenie błony filtracyjnej selektywny – małe cząsteczki, 40-90kD albuminy transferyna, a1-antytrypsyna, a1-kwasna glikoproteina – markery KZN nieselektywny – cząsteczki powyżej 90kD (Ig)– elektroforeza wygląda jak w surowicy zespół nerczycowy, szpiczak, cukrzyca, skrobiawice CEWKOWY – do 2 g/d 10-30 kD upośledzenie resorpcji zwrotnej małych białek (RESORPCYJNY) wady cewek nabyte i wrodzone, nadmiar danego białka w surowicy (galaktozemia, zespół Fanconiego, choroba. Wilsona) B2-mikroglobulina (wydzielniczy) – b, Tamma Horsfala – wałeczki szkliste

Różnicowanie białkomoczu kłębkowy albumina> 30 mg B2-mikroglobulina< 0,25 mg/d kanalikowy albumin <30mg B2-mikroglobulina > 0,25 mg/d mieszany albumina >30mg

Białkomocz pozanekowy stany zapalne dróg moczowych nowotwory dodatek płynów wysokobiałkowych upławy nasienie działanie celowe pacjenta

Białkomocz NORMOALBUMINURIA < 30 mg/d MIKROALBUMINURIA - 30-300 mg/d (3-10 mg% w porcji) cukrzyca – pierwszy wykładnik nefropatii Białkomocz minimalny 250-500 mg/d (< 50 mg% w porcji) III trymestr ciąży, ortostatyczny, wysiłek fizyczny, zmiany temperatury ciała Białkomocz mierny 0,5-3 g/d (50-300 mg% w porcji) – dzieci do 200 mg% patologia kanalika, KZN na podłożu minimal change Białkomocz masywny > 3 g/d (> 300 mg% w porcji)

Glukoza - brak próg nerkowy - 180mg% w surowicy cukrzyca , dożylne wlewy glukozy fizjologiczna glukozuria przejedzenie słodyczami, stan lękowy, kobiety ciężarne glukozuria patologiczna z hiperglikemią - cukrzyca, nadczynność tarczycy, kory nadnerczy, leczenie ACTH bez hiperglikemi - uszkodzenie cewek nerkowych (cukrzyca, zatrucie metalami ciężkimi

Ciała ketonowe - brak aceton, B-hydroksymaslan, kw. acetooctowy (wykrywany testami paskowymi) cukrzyca wymioty, biegunki - kwasica ketonowa przewaga B-hydroksymaslanu (nie wykrywany paskami) głodzenie gestoza obecność ketonów - myśleć o wykonaniu gazometrii

Urobilinogen - ślad Wzrost Spadek żółtaczka hemolityczna choroby miąższowe wątroby wzrost produkcji w jelitach (zaparcia, zapalenia jelit, niedrożność) Spadek ciężka żółtaczka mechaniczna zniszczenie flory bakteryjnej jelit

Bilirubina (-) żółtaczki mechaniczne i miąższowe zaburzenia metabolizmu bilirubiny

Azotyny produkowane przez bakterie - pośredni test na obecność bakterii w moczu warunek - mocz musi długo zalegać w pęcherzu

Osady moczu

Przygotowanie materiału ok. 10 ml świeżego moczu odwirować powiększenie 400x

Co można znaleźć w osadzie? RBC, WBC nabłonki wałeczki osady mineralne kryształy nieupostaciowane istoty żywe bakterie grzyby Trichomonas vaginalis owsiki inne wata kryształy leków

Upostaciowane - leukocyty 0-8 wpw zakażenie układu moczowego przewlekła niewydolność krążenia stany gorączkowe odwodnienie wysiłek fizyczny

Upostaciowane - erytrocyty do 2 wpw (krwinkomocz) przednerkowy skazy krwotoczne, leczenie przeciwzakrzepowe, złośliwa faza NT nerkowy KZN, nowotwory gruźlica nerek, urazy nerki pozanerkowy kamica układu moczowego, zakażenia układu moczowego, brodawczaki pęcherza, rak prostaty, krew menstruacyjna świadome działanie pacjenta

Upostaciowane - nabłonki dostają się do moczu, w czasie przepływu przez drogi moczowe - fizjologiczne zluszczanie kanaliki nerkowe 1-warstwowy płaski małe wielokątne lub okrągłe komórki cytoplazma drobnoziarnista, pęcherzykowate jądro - prawie zawsze wykazują cechy zwyrodnienia - tylko w moczu zawierającym białko i wałeczki nabłonkowe (cechy uszkodzenia kłębuszków) miedniczki i moczowody nabłonek przejściowy (maczugowate komórki) z warstwy powierzchniowej - płaskie, wielokątne, owalne z głębszych warstw - okrągłe, gruszkowate, wrzecionowate pęcherz moczowy baldaszkowate ujście cewki moczowej duże wielokątne, w skupiskach często postrzępione brzegi

Wałeczki tylko w kwaśnym pH odlewy białkowe kanalików nerkowych gp rozpuszcza się w pH zasadowym odlewy białkowe kanalików nerkowych mechanizm powstawania nieznany zbudowane z białka Tamma-Horsfalla

Wałeczki prawdziwe SZKLISTE KOMÓRKOWE nabłonkowe ziarniste gruboziarniste leukocytarne erytrocytarne drobnoziarniste tłuszczowe woskowe hemoglobinowe mioglobionowe

Wałeczki rzekome cylindroidy bakteryjne mineralne jądrowe

Liczba Addisa dobowe wydalanie składników morfotycznych (RBC, WBC, nabłonki, wałeczki szkliste) zbiórka 12 godzinna kwaśny mocz !!! normy: WBC, nabłonki – 600tyś – 3 mln / dobę RBC – 130tyś – 2 mln / dobę wałeczki szkliste – 2 – 5tyś /dobę

Słownik: wałeczek - choroba ERYTROCYTARNE kłębuszkowe zapalenie nerek LEUKOCYTARNE odmiedniczkowe zapalenie nerek ZIARNISTE ciężkie uszkodzenie miąższu nerek NABŁONKOWE ostra niewydolność kanalików nerkowych TŁUSZCZOWE zespół nerczycowy WOSKOWE ciężkie nefropatie BAKTERYJNE, DROŻDŻOWE stany zapalne lub grzybicze dróg moczowych

Kryształy Odczyn kwaśny Odczyn obojętny Odczyn zasadowy kryształy szczawianu octowego kryształy kwasu moczowego moczany bezpostaciowe Odczyn obojętny fosforany wapniowe fosforany bezpostaciowe Odczyn zasadowy trójfosforany amonowomagnezowe moczany amonowe siarczany wapniowe kryształy fosforanu magnezowego kryształy węglanu wapniowego

Kryształy patologiczne Cystyny wrodzony defekt metabolizmu cystyny Tyrozyny, leucyny ostry zanik miąższu wątroby Ksantyny wrodzony defekt przemiany kwasu moczowego Bilirubiny choroby manifestujące się obecnością bilirubiny w moczu Cholesterolu uszkodzenie nerek znacznego stopnia, zespół nerczycowy

Dobowa zbiórka moczu

DZM – pobieranie materiału II mocz po nocy ↓ I mocz po nocy nastepnego dnia do szczelnego naczynia chłodne, ciemne miejsce wymieszać zapisać objętość dostarczyć 100 ml

DZM – konserwowanie moczu kryształki tymolu badania biochemiczne 10N HCl katecholaminy, steroidy Na2CO3, ciemna butelka porfiryny parafina amoniak 6N HCl (1-2ml/1,5-2l moczu) Ca, P

DZM – co badamy klirens kreatyniny klirens amylazy dobowe wydalanie białka bilans azotowy – kreatynina, mocznik, białko dobowe wydalanie Ca2+ dobowe wydalanie fosforanów dobowe wydalanie Na+, K+ kwas hydroksyprolinowy, kwas D-aminolewulinowy NA, A, aldosteron, kortyzol, testosteron, estrogeny, BhCG...