Europa wobec wzrostu cen czasopism - warunki zjednoczenia Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej

Europa wobec wzrostu cen czasopism Zagadnienia Potrzeby i oczekiwania stron Warunki zmiany –Inicjatywy w Europie i nie tylko –Polityka państwowa Kierunki zmian –Czasopisma elektroniczne powszechnie dostępne –Archiwa zasobów piśmiennictwa naukowego –Nowe konsorcja tworzone dla zakupu czasopism Warunki zjednoczenia.... ??

Europa wobec wzrostu cen czasopism Potrzeby (1) Wydawcy –relatywne straty finansowe z tytułu malejącej prenumeraty i stałych kosztów wydawniczych –wersje elektroniczne czasopism i ich użytkowanie Bibliotekarze –zagrożenie dla racjonalnej polityki gromadzenia zbiorów –kreowanie nowej polityki udostępniania uwarunkowanej postępem technologicznym

Europa wobec wzrostu cen czasopism Potrzeby (2) Pracownicy naukowi – mniejsza prenumerata ogranicza: dostęp do czasopism naukowych promocję osiągnięć naukowych dostęp do grantów i subsydiów –szeroki dostęp do piśmiennictwa naukowego (teksty powszechnie dostępne w Internecie są cytowane średnio 7,03 razy częściej niż artykuły objęte licencją) –nowe formy komunikacji –rola Internetu w komunikacji naukowej

Europa wobec wzrostu cen czasopism Kalendarium ważniejszych wydarzeń: –Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition (SPARC) –Open Archives Initiative (OAI) –Budapest Open Access Initiative (BOAI) –IFLA: The Glasgow Declaration on Libraries, Information Services and Intellectual Freedom –IFLA Statement on Open Access to Scholarly Literature and Research Documentation –Bethesda Statement on Open Access Publishing –Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities

Europa wobec wzrostu cen czasopism Inicjatywy państwowe –Rada Unii Europejskiej ogłasza Deklarację Lisbońską (kierunki rozwoju społecznego i ekonomicznego) –projekty eEurope, eContent, eTen –programy ramowe –Deklaracja ONZ i International Telecomunication Union (ITU) o warunkach tworzenia technologii otwartego dostępu –Komunikat OECD o warunkach dostępu do badań naukowych

Europa wobec wzrostu cen czasopism Czasopisma open access (1) Funkcja czasopism naukowych –informacyjna –rejestracyjna –archiwalna –promocyjna / opiniująca Nowy model czasopism jako reakcja na: –dyktat cenowy komercyjnych wydawców –nową technologię informatyczną –rolę Internetu w komunikacji naukowej –warunki społeczno-polityczne

Europa wobec wzrostu cen czasopism Czasopisma open access (2) Wydawca nie pobiera za użytkowanie żadnych opłat od czytelnika ani instytucji jaką on reprezentuje Użytkownik może: czytać, pobierać wersję elektroniczną, kopiować, drukować, upowszechniać, łączyć linkami pełne teksty artykułów zamieszczanych w tych czasopismach Artykuły są recenzowane przed opublikowaniem Czasopisma zamieszczają wyniki najnowszych badań naukowych

Europa wobec wzrostu cen czasopism Czasopisma open access (3) Rejestr czasopism open access –Directory of Open Access Journals prowadzone przez Lund University Libraries, –1274 czasopisma, ok artykułów –Wyszukiwanie artykułów z 270 czasopism BOAI udostępnia poradnik jak przekształcić czasopismo naukowe w model open access

Europa wobec wzrostu cen czasopism Finansowanie open access Modele: –Czasopisma sponsorowane przez prywatne fundacje (Public Library on Science 2003 r.) –Czasopisma sponsorowane przez agendy rządowe (PubMedCentral – 2000 r.) –Wydawcy komercyjni (BioMedCentral - UK) –Czasopisma uczelni, towarzystw naukowych

Europa wobec wzrostu cen czasopism Koszt open access Cena umieszczenia pojedynczego artykułu w czasopiśmie wynosi obecnie 500 – USD Przewidywany wzrost cen – USD Koszty dużej instytucji sponsorującej autorów publikujących w źródłach open access – artykułów x USD = USD koszt prenumeraty czasopism w porównywalnej uczelni wynosi USD

Europa wobec wzrostu cen czasopism Instytucje sponsorujące open access Joint Information Systems Committee (UK) Society of College, National & University Libraries (UK + Irlandia) German Academic Publisher (Niemcy) Institut de lInformation Scientifique – Centre National de la Recherche Scientifique (Francja) SURF Fundation (Holandia) Open Access Communication for Science (Finlandia) i inne.....

Europa wobec wzrostu cen czasopism Archiwa piśmiennictwa naukowego Uzasadnienie dla tworzenia –Udostępnianie przez autorów własnych artykułów z czasopism, do których dostęp jest objęty licencjami daje możliwość szerszego upowszechnienia wyników pracy –Szersze upowszechnienie artykułów z konkretnego czasopisma powoduje wzrost zainteresowania danym tytułem

Europa wobec wzrostu cen czasopism Historia i organizacja repozytoriów (1) 1991 Los Alamos National Laboratory w USA utworzono archiwum 15 instytucji naukowych 1999 w Santa Fe (USA) powstała idea 2000 podpisanie deklaracji Open Archives Initiative Open Archives Inititative – Protocol for Metadata Harvesting (obecnie dostępna ver. 2.0)

Europa wobec wzrostu cen czasopism Historia i organizacja repozytoriów (2) 2004 rok - Institutional Achives Registry – rejestruje 200 repozytoriów z 28 krajów (w tym 100 z 17 krajów Europy) zawartość: artykuły z czasopism, ale też prace dyplomowe, raporty z badań warunek zamieszczenia w repozytorium: pozyskanie zgody od właściciela praw autorskich na udostępnianie dokumentu bez opłat

Europa wobec wzrostu cen czasopism Prawa autorskie Projekt RoMeo (UK) przeanalizowano warunki umów z autorami 88 wydawców - 58% wyraża zgodę na dodatkową formę publikacji –Preprinty (8 wydawców w tym Elsevier, Blackwell, Oxford Press) –Postprinty (z podaniem miejsca pierwodruku – 14 wydawców np. Springer Verlag) –Pełna zgoda na publikacje artykułów – 29 wydawców np. Emerald, Nature Publishing Group, Cambridge University Press

Europa wobec wzrostu cen czasopism Repozytoria BOAI udostępnia oprogramowanie oraz metodologię dla tworzenia Institutional Repositories BOAI promuje stosowanie standardów Celem nadrzędnym tych inicjatyw jest pełny dostęp do recenzowanych czasopism naukowych - open access i self archiving są sposobem osiągnięcia tego celu

Europa wobec wzrostu cen czasopism Konsorcja moda czy konieczność Wydawcy –Zachowanie wartości prenumeraty w określonym czasie –Kontrakt dla grupy bibliotek na identycznych warunkach Biblioteki –Konsorcja a profil i polityka gromadzenia zbiorów –Oferty dziedzinowe różnych wydawców, pakiety dziedzinowe dużych wydawców –Oferty dodatkowe: archiwa, dodatkowe tytuły, stała cena

Europa wobec wzrostu cen czasopism Konsorcja Rozwój konsorcjów w Polsce jest uzależniony od polityki dofinansowania Tak długo, jak dostęp do czasopism naukowych na naszych uczelniach jest poniżej standardów europejskich, tak długo zakup konsorcyjny będzie się cieszył zainteresowaniem Przyszłość należy do konsorcjów o zdecydowanych profilach tematycznych

Europa wobec wzrostu cen czasopism Warunki zjednoczenia Udział Polski w nowych inicjatywach: –czasopisma open access 12 tytułów polskich ? – polskie repozytoria ? –warunki finansowania (brak subsydiów rządu polskiego) –brak nacisków ze strony środowisk naukowych –nacisk środowisk bibliotekarskich ? Współpraca krajowa i europejska

Dziękuje za uwagę