KWAS FOLIOWY

CO TO JEST KWAS FOLIOWY ? Kwas foliowy to witamina z grupy B. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa folium czyli liść, gdyż wyprodukowano go ze szpinaku. Ma postać jasnożółtej substancji, która łatwo rozpuszcza się w wodzie. Inne nazwy to: witamina B9, folacyna, folan, kwas pteroiloglutaminowy. Głównym zadaniem biologicznym kwasu foliowego jest udział w budowie kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), tworzącego matrycę genetyczną programującą budowę i czynności wszystkich komórek ciała. Warunkuje prawidłowy podział komórek, syntezę białek, przemiany aminokwasów, w tym przemianę homocysteiny do metioniny oraz przemianę kwasów tłuszczowych w mózgu

ROLA W ORGANIZMIE Kwasu foliowy ma wpływ na powstawanie tzw. neurostymulatorów, czyli serotoniny i noradrenaliny.  Serotonina jest niezbędna do snu, a jej poziom w mózgu wpływa na potrzeby seksualne, zachowania impulsywne i apetyt. W znacznym stopniu odpowiada za nasz nastrój, stąd zwana jest hormonem szczęścia. W odpowiedniej ilości serotonina reguluje ciśnienie krwi, a nawet cykl miesiączkowy; ponadto wpływa na termoregulację u niemowląt. Noradrenalina natomiast powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi (podobnie jak adrenalina, ale w mniejszym stopniu), a w układzie nerwowym pełni rolę przekaźnika impulsów. Wpływa dwojako na układ krążenia: zwęża naczynia obwodowe, natomiast rozszerza naczynia wieńcowe w sercu. Kwas foliowy reguluje rozwój i funkcjonowanie wszystkich komórek oraz prawidłową pracę różnych układów w organizmie. Kwas foliowy ma wpływ na zwiększenie odporności. Bierze on bowiem udział w powstawaniu i funkcjonowaniu białych krwinek. Chroni organizm przed rozwojem nowotworów, Obniża ryzyko występowania raka szyjki macicy u kobiet. Bardzo ważna jest rola kwasu foliowego podczas rozwoju komórek nerwowych w okresie płodowym , witamina ta zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu (niweluje powstawanie luki w rdzeniu i tylnemu rozszczepowi kręgosłupa). Ponadto przyczynia się do wykształcenia mózgu u płodu. Pozytywnie wpływa też na wagę i rozwój noworodków. Reguluje również przekazywanie i podział cech dziedzicznych komórek, czyli bierze udział w zachowaniu kodu genetycznego. Wpływa dodatnio na funkcjonowanie układu nerwowego, jest niejako "pokarmem" dla mózgu. Wraz z witaminą B12 kwas foliowy współuczestniczy w tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek. Ponadto wykazuje właściwości hamujące powstawanie anemii, pobudzając procesy krwiotwórcze. Podczas tworzenia hemu jest nosicielem węgla i części hemoglobiny transportującej żelazo. Kwas foliowy ma wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego, gdyż uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego i zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit.

Zapotrzebowanie Grupa ludności - wiek, lata Folacyna mg/osobę - normy zalecane Niemowlęta 0,03-0,07 Dzieci 0,07-0,1 Dziewczęta 10-18 lat 0,2 Chłopcy 10-18 lat 0,22 Kobieta 20-60 lat 0,3 Mężczyźni 20-60 lat Kobiety ciężarne 0,45 Kobiety karmiące 0,53 Kobiety powyżej 60 lat 0,32 Mężczyźni powyżej 60 lat 0,34

Źródła kwasu foliowego Zawartość folacyny w 100g produktu Produkty spożywcze 5mg polędwica sopocka, polędwica z indyka, ryby (mintaj, morszczuk, śledzie), owoce (śliwki, brzoskwinie, jabłka, morele), cukier, ciasta, napoje alkoholowe, ryż biały, makaron 5 - 50mg mleko, sery dojrzewające i twarogowe, kurczaki, indyki, ziemniaki, pieczywo, płatki kukurydziane, kasze: gryczana i jęczmienna, ryby (dorsze, makrele), owoce (banany, truskawki, kiwi), warzywa (kalarepy, pomidory), orzechy 50 - 100mg warzywa (kapusta włoska, sałata, brokuły, brukselka, pietruszka korzeń), ryż brązowy, mąka pszenna, wrocławska, jaja, płatki owsiane, wątroba wieprzowa 150 - 250mg warzywa (szpinak, pietruszka - natka, fasola biała, groch), wątroba cielęca Powyżej 250mg wątroba wołowa, wątroba drobiowa - kurczak, soja, zarodki pszenne, otręby pszenne, drożdże piekarskie

PRZYCZYNY I SKUTKI NIEDOBORU Małe spożycie produktów bogatych w foliany Wrodzone wady rozwojowe zarodka i płodu, w tym wady cewy nerwowej Mała bioaktywność folianów w diecie i znaczne ich straty spowodowane procesami kulinarnymi (gotowanie w wodzie, smażenie, zbyt długie przechowywanie w nieodpowiednich warunkach) Samoistne poronienia Przyśpieszenie rozkładu folianów w organizmie kobiety w ciąży Uszkodzenia łożysk Wpływ leków: fenytoiny (lek przeciwpadaczkowy), barbituratów, aspiryny, doustnych środków antykoncepcyjnych, tiouracylu, sulfonamidów Nasilenie rozwoju procesów miażdżycowych i choroby niedokrwiennej serca Używanie alkoholu (spożycie alkoholu, poza piwem, pogarsza wchłanianie, transport i gromadzenie folianów w wątrobie) Podatność komórek na zmiany nowotworowe Stosowanie diet odchudzających Zaburzenia psychiczne o charakterze depresyjnym Przyjmowanie dużych dawek witaminy C Występowanie niedokrwistości makrocytarnej (złośliwej) Przewlekłe biegunki

SKUTKI NADMIARU Są to jednak bardzo rzadkie przypadki, ponieważ witamina B nie jest magazynowana przez organizm, jej nadmiar zostaje usuwany wraz z moczem.  W przypadku nadmiaru kwasu foliowego może nastąpić rozdrażnienie i bezsenność Długotrwałe stosowanie dużych dawek może przyczynić się do wytrącania kryształów kwasu foliowego uszkadzających nerki.

Kwas foliowy a ciąża Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest bardzo istotna u kobiet, które albo starają się o dziecko, albo są już w ciąży. Jak już wcześniej wspomniano, niedobór kwasu foliowego może spowodować zaburzenia rozwoju układu nerwowego u dziecka, co w następstwie może prowadzić do rozszczepu kręgosłupa, przepukliny mózgu i rdzenia kręgowego oraz bezmózgowia.

WPŁYW NIEDOBORU KWASU FOLIOWEGO NA PŁÓD Rozszczep kręgosłupa Wady cewy nerwowej Jest wadą rozwojową kręgosłupa polegającą na nieprawidłowym rozwoju kręgosłupa spowodowanym rozszczepem – niezamknięciem kanału kręgowego(inaczej: braku tylnej części łuków kręgowych). Wada ta powstaje około 3 tygodnia ciąży. W zależności od obszaru wystąpienia wyróżnia się przepukliny okolicy szyjnej, piersiowej, lędźwiowej i krzyżowej.  Wady układu nerwowego związane są z tworzeniem się i zamykaniem cewy nerwowej, powstają w pierwszych 4 tygodniach rozwoju zarodka. W prawidłowo przebiegającej ciąży do zamknięcia cewy nerwowej dochodzi do 30. dnia po zapłodnieniu. Jeśli jakieś czynniki spowodują zaburzenie tego procesu dochodzi do wystąpienia wad cewy nerwowej. Należą do nich m.in.: bezmózgowie przepukliny oponowe, przepukliny oponowo-rdzeniowe

Dlatego też należy na długo przed podjęciem decyzji o ciąży zacząć przyjmować odpowiednią ilość kwasu foliowego. Zaleca się, na trzy miesiące przed poczęciem, przyjmowanie 0,4 mg tej witaminy i stosowanie jej do końca ciąży. Zażywanie 0,4 mg dziennie kwasu foliowego może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej nawet do 70%. Jednak ze względu na duży odsetek ciąż nieplanowanych zaleca się, aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym przyjmowały kwas foliowy w podanej dawce. Z reguły o ciąży kobieta dowiaduje się między czwartym a szóstym tygodniem, wtedy, kiedy mózg i rdzeń zarodka jest już uformowany.

U kobiet, które urodziły już jedno dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się przyjmowanie dawki 4 mg witaminy B9 na dobę. Kwas foliowy w tabletkach cechuje się większą przyswajalnością niż ten pochodzący bezpośrednio z pożywienia. Preparaty z witaminą B9 mogą również obniżać ryzyko przedwczesnych porodów o 50-70%, jeżeli będą zażywane rok przed planowaną ciążą. Kwas foliowy nie tylko zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu, ale również zmniejsza częstość występowania rozszczepów wargi i podniebienia oraz wad wrodzonych serca. Długotrwałe przechowywanie i gotowanie warzyw niszczy kwas foliowy, a foliany pochodzące z pożywienia mają tylko 50-procentową przyswajalność (te pochodzące z preparatów witaminowych – 100-procentową).

Mechanizm działania kwasu foliowego w zapobieganiu wadom cewy nerwowej Istnieje wiele dowodów, że podawanie doustne kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszym okresie ciąży zapobiega wadom cewy nerwowej. Nie znany jest jednak mechanizm jego działania. Według innej teorii kwas foliowy podany w postaci preparatu doustnego, ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym, następnie ulega przemianie do aktywnych metabolitów, które wyrównują istniejący niedobór folianów w organizmie. Według jednej z teorii istnieje bliżej niezidentyfikowany blok metaboliczny, który może "przełamać" zwiększona dawka kwasu foliowego.

WCHŁANIANIE I METABOLIZM KWASU FOLIOWEGO Kwas foliowy ma postać jasnożółtej substancji, która łatwo rozpuszcza się w wodzie. Ponieważ jest bardzo wrażliwa, najczęściej dostaje się do organizmu w postaci związanej z kwasem glutaminowym lub jego solami. Dzięki temu nie zostaje zniszczona przez bakterie jelit i bezpiecznie dociera do błony śluzowej. Niestety, z pożywienia niewiele się go wchłania ze względu na jego postać. Czynniki, które zmniejszają wchłanianie to: słońce i wysoka temperatura (np. podczas gotowania i smażenia), a także zażywanie środków antykoncepcyjnych. Dlatego tak ważne jest, aby zwiększyć ilość przyjmowanej witaminy B9 u kobiet, które odstawiły środki antykoncepcyjne i planują zajście w ciążę. Wpływ na zaburzone wchłanianie kwasu foliowego mają też niektóre leki przeciwpadaczkowe. Czynniki polepszające wchłanianie kwasu foliowego to m.in.: kompleks witamin B, witamina B6, witamina B12, witamina H i witamina C.

Kwas foliowy a…

KWAS FOLIOWY A ASTMA I ALERGIA Naukowcy z Johns Hopkins Children's Center odkryli związek pomiędzy kwasem foliowym, a ryzykiem wystąpienia alergii i astmy. Zdaniem specjalistów  wyniki prac badawczych wyraźnie wskazują, że im wyższy poziom kwasu foliowego we krwi tym niższy poziom przeciwciał IgE, mniej symptomów alergii i mniejsze ryzyko astmy. Niedobór kwasu foliowego wiąże się również ze wzrostem ryzyka kataru siennego (40%) i atopii (31%).

KWAS FOLIOWY A CHOROBY SERCA Naukowcy z University of California w San Francisco udowadniają, że kwas foliowy i witamina B12 wspomagają leczenie chorób serca, bo ograniczają poziom homocysteiny, która zwiększa ryzyko choroby wieńcowej, udaru, zawału, zakrzepów oraz innych chorób układu krążenia, nawet u ludzi z prawidłowym poziomem cholesterolu. Kwas foliowy obniża poziom homocysteiny o 25%, a witamina B12 o dalsze 7%.

KWAS FOLIOWY A RAK PIERSI Kwas foliowy wraz z witaminą B12 obniża ryzyko raka piersi. Do takich wniosków doszli naukowcy z Harvard School of Public Health. Otóż, u kobiet z wyższym poziomem kwasu foliowego we krwi zanotowano niższe ryzyko zachorowania na raka piersi. Podobną zależność stwierdzono w przypadku witaminy B12, ale tylko u kobiet przed menopauzą.

KWAS FOLIOWY A UTRATA SŁUCHU Zespół z American College of Physicians dowodzi na łamach "Annals of Internal Medicine", że przyjmowanie kwasu foliowego może spowolnić utratę słuchu spowodowaną wiekiem. U osób przyjmujących kwas foliowy zaobserwowano wyraźne spowolnienie utraty słuchu w zakresie niskich częstotliwi (0,7dB). Nie miało to jednak wpływu na słyszenie dźwięków wysokich.

KWAS FOLIOWY A DEPRESJA Depresja może być spowodowana nieodpowiednim stężeniem związków chemicznych w mózgu (m.in. serotoniny i noadrenaliny). Związki te powstają z udziałem kwasu foliowego i są niezwykle ważne dla równowagi psychicznej. Serotonina działa kojąco, uspokajająco, nastraja nas optymistycznie, a noadrenalina odpowiada za aktywność organizmu. Dlatego też niedobór witaminy B9 to jedna z przyczyn zaburzeń o podłożu depresyjnym. U ludzi cierpiących na depresję stwierdza się zwykle mniejszą zawartość kwasu foliowego. Ponadto osoby z depresją często mają specyficzną wersję genu odpowiedzialnego za przetwarzanie kwasu foliowego w organizmie. W związku z tym kwas foliowy jest metabolizowany u nich mniej wydajnie.

KWAS FOLIOWY A MIGRENA Osoby chorujące na najcięższą odmianę migreny mogą mieć rzadką mutację genetyczną, która powoduje znacznie zwiększony poziom homocysteiny. W nadmiernych ilościach prowadzi ona m.in. do migreny. Aby obniżyć poziom tego szkodliwego aminokwasu, zaleca się stosowanie kwasu foliowego w dawce 2 miligramów dziennie.

KWAS FOLIOWY A WZROK Codzienne przyjmowanie suplementu diety (witamin B6, B12, kwasu foliowego) zmniejszyło ryzyko pojawienia się zwyrodnienia plamki żółtej o 34%. Korzystny efekt stosowania suplementu zaczynał być widoczny po około 2 latach leczenia i utrzymywał się aż do końca trwania obserwacji. Jak naukowcy tłumaczą to zjawisko? Otóż po raz kolejny okazuje się, że istotne jest tutaj działanie kwasu foliowego i witaminy B12 na poziom homocysteiny. Ponadto podczas przyjmowania tych witamin przez pacjentów objętych badaniem poprawił się stan naczyń krwionośnych w oku.

Ciekawostki na temat kwasu foliowego Więcej kwasu foliowego potrzebuję nadpobudliwe dzieci i nerwowe osoby dorosłe. Osoby lubiące się opalać (na słońcu, w solarium) potrzebują więcej kwasu foliowego, gdyż promienie słoneczne spalają jej cząsteczki. Kobiety regularnie stosujące doustne środki antykoncepcyjne, powinny dodatkowo zażywać kwas foliowy. Witamina B9 daje dobre wyniki w leczeniu parodontozy (0,8 mg dziennie do smarowania dziąseł działa zapobiegawczo). Nikotyna powoduje upośledzenie wchłaniania kwasu foliowego – palacze powinni więc zażywać go dodatkowo więcej. Aktywność witaminy B9 jest ściśle związana z działaniem witaminy B12. Działanie kwasu foliowego zmniejszają niektóre leki, np. przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe, kortyzon, sulfamidy i antybiotyki.