Opracowała: Iwona Kowalik LICZBY RZYMSKIE Opracowała: Iwona Kowalik

Cyfry rzymskie to cyfry pochodzenia etruskiego, które Rzymianie przejęli i zmodyfikowali około 500 roku przed naszą erą. Są to cyfry zapisywane ich skrótami literowymi: I – 1 V- 5 X – 10 L – 50 C – 100 D – 500 M - 1000

Aby utworzyć liczbę z powyższych znaków przestrzegamy reguł: Cyfry jednakowe pisane obok siebie są dodawane, np. II to 2, XXX to 30, CCC to 300 itd. cyfry mniejsze stojące przed większymi są od nich odejmowane, zaś cyfry mniejsze stojące za większymi są do nich dodawane, tzn. IX oznacza 9, XL to 40, XC to 90, to CM oznacza 900, XII to 12, XXV to 25, CL to 150, MDC to 1600 itd.

Przy zapisywaniu liczb rzymskich obowiązują także zasady: Znak I może wystąpić tylko przed V i X. Znak X może wystąpić tylko przed L i C. Znak C może wystąpić tylko przed D i M. Możemy zatem utworzyć liczby: IV – 4 XC - 90 IX – 10 CD - 400 XL – 40 CM - 900

CMXCVI to 996 MCDX to 1410 MMVIII to 2008 MDC to 1600 MCMXCIX to 1999 Przykłady: CMXCVI to 996 MCDX to 1410 MMVIII to 2008 MDC to 1600 MCMXCIX to 1999

Rzymianie potrafili dość sprawnie wykonywać działania dodawania i odejmowania posługując się przy tym abakusem - pierwszą w świecie „maszyną do liczenia” (wspomina o tym Herodot - V w p.n.e.). W tak wielkim państwie, jak Cesarstwo Rzymskie, w praktyce spotykało się liczby większe niż 3000. Musiały być więc jakoś zapisane.

Wprowadzono zasadę, że pozioma kreska nad liczbą rzymską oznacza liczbę tysiąc razy większą od początkowej. Otrzymano w ten sposób liczby: itd.

System rzymski stosowany był w łacińskiej części Europy do końca średniowiecza. Ze względu na brak zera i trudności w wykonywaniu zadań rachunkowych na piśmie (stosowano do obliczeń żetony) zastąpione w późnym średniowieczu przez cyfry arabskie. Do dziś używamy liczb rzymskich w pewnych szczególnych przypadkach. Na przykład w Polsce piszemy liczbami rzymskimi: numery liceów, wieki, tomy dzieł. Tom III XXI wiek

Zwyczajowo pisze się czasami również: miesiące, daty powstania budowli (na ich frontonach) oraz numeruje rozmaite grupy klasyfikacyjne (szczególnie na ich początkowych poziomach). Liczby rzymskie znajdujemy na tarczach zegarów. Pomnik Unii Lubelskiej z datą wydarzenia Napis na Bramie Grodzkiej w Lublinie to data wykonania przebudowy bramy według projektu Dominika Merliniego. Tarcza zegara na Bramie Krakowskiej

Upodobanie do rzymskich cyfr, okazują także monarchowie, książęta i wszelkiej maści posiadacze błękitnej krwi. Henryk VIII Tudor Mieszko I Papież Paweł VI