Filozofia Andrzej Łukasik Instytut Filozofii UMCS http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik lukasik@bacon.umcs.lublin.pl

Literatura K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Czytelnik, Warszawa 1983 B. Russell, Problemy filozofii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004 J. M. Bocheński, Ku filozoficznemu myśleniu, PAX, Warszawa 1988 Z. Cackowski, Zasadnicze zagadnienia filozofii (różne wydania) M. Hempoliński, Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków, PWN, Warszawa 1989 W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1-3 (różne wydania)

Co to jest filozofia? Φιλοσοφια – (gr. – umiłowanie mądrości) Powstanie – starożytna Grecja VII w. p.n.e. (Tales z Miletu jako pierwszy filozof) Pierwotnie termin „filozofia” oznaczał wszelką wiedzą teoretyczną (tyle, co „nauka) Wyodrębnianie się nauk z filozofii – logika, matematyka, historia, nauki przyrodnicze (fizyka, chemia, biologia, kosmologia…), psychologia… Współcześnie: ontologia, epistemologia, etyka

Podstawowe dyscypliny filozoficzne Filozofia Ontologia (metafizyka) Epistemologia (teoria poznania) Etyka (aksjologia)

Byt – poznanie – wartości Jak poznajemy? (epistemologia – teoria poznania) Co istnieje? (ontologia – teoria bytu) Jak powinniśmy postępować? (etyka – teoria wartości)

Podstawowe zagadnienia ontologii

ZAGADNIENIE SUBSTANCJI ŚWIATA (PŁASZCZYZNA GENETYCZNA)

ZAGADNIENIE SUBSTANCJI ŚWIATA (PŁASZCZYZNA AKTUALNA) natura rzeczywistości (aspekt aktualny sporu) materializm skrajny umiarkowany idealizm

ZAGADNIENIE ISTNIENIA UNIWERSALIÓW (POWSZECHNIKÓW) (przedmiotów pojęć ogólnych) nominalizm skrajny umiarkowany (konceptualizm) realizm (powszechnikowy, resp. pojęciowy) umiarkowany

ZAGADNIENIE ISTNIENIA ŚWIATA TRANSCENDENTNEGO transcendentnego wobec świadomości metafizyczny idealizm subiektywny immanentny transcendentalny metafizyczny realizm naiwny krytyczny

ZJAWISKO I ISTOTA RZECZY fenomenalizm obiektywny subiektywny esencjalizm naukowy jednoszczeblowy wieloszczeblowy spekulatywny

ZAGADNIENIE ZMIAN W ŚWIECIE (STAŁOŚĆ I ZMIENNOŚĆ) zagadnienie charakteru zmian wariabilizm (transjentyzm) skrajny umiarkowany permanentyzm (eternizm)

KATEGORIA ONTOLOGICZNA PODSTAWOWYCH OBIEKTÓW kategorie obiektów podstawowych reizm dualizm pnsomatryzm ewentyzm (procesualizm) atybutywizm obiektywny subiektywny relacjonim dynamizm matematycyzm

ZAGADNIENIE ZMIAN W ŚWIECIE (KONIECZNOŚĆ I PRZYPADEK) zagadnienie charakteru zmian determinizm skrajny umiarkowany indeterminizm

ZAGADNIENIE ZMIAN W ŚWIECIE (PRZYCZYNOWOŚĆ I CELOWOŚĆ) zagadnienie charakteru zmian kauzalizm skrajny umiarkowany teleologia umiarkowana skrajna

STOSUNEK WYŻSZYCH SYSTEMÓW DO NIŻSZYCH stosunek układów wyższych do niższych redukcjonizm prymitywny wyrafinowany antyredukcjonizm

CZASOPRZESTRZEŃ A MATERIA stosunek czasoprzestrzeni do materii substancjalizm relacjonizm

STATUS ONTYCZNY CZASU I PRZESTRZENI obiektywizm subiektywnizm

Podstawowe zagadnienia epistemologii Epistemologia (teoria poznania) Zagadnienie źródeł poznania Zagadnienie granic poznania Zagadnienie prawdy

Doświadczenie czy rozumowanie? Zagadnienie źródeł poznania Empiryzm Aprioryzm

Rozum i zmysły czy intuicja, poznanie mistyczne, objawienie… Zagadnienie źródeł poznania Racjonalizm Irracjonalizm

Zagadnienie transcendencji Zagadnienie granic poznania Realizm Naiwny Krytyczny Idealizm Immanentny Transcendentalny

Definicje nieklasyczne Zagadnienie prawdy Prawda Definicja klasyczna Definicje nieklasyczne Koherencja Powszechna zgoda Oczywistość Pragmatyzm