Leczenie biologiczne

Leczenie biologiczne Jest zabiegiem mającym na celu zachowanie przy życiu miazgi zęba Stosuje się w tym celu odpowiednie opracowanie ubytku i użycie leków zwanych preparatami odontotropowymi Odpowiednio zaopatrzona miazga wykazuje zdolności obronne i regeneracyjne

Leczenie biologiczne c.d. Najczęściej pojęcie l.b. odnosi się do leczenia miazgi, choć może również być stosowane dla leczenia tkanek okołowierzchołkowych

Fizjologia i potologie miazgi Miazga (Pulpa dentis) jest tkanką zęba wypełniającą komorę i kanały korzeniowe. Jest tkanką żywą o konsystencji galaretowatej zawierającą naczynia, nerwy i włókna. Histologicznie jest tkanką łączną typu embrionalnego o dużych zdolnościach regeneracyjnych. Składa się z trzech warstw.

Schemat zęba Zębina Miazga Warsta odontoblastów

Miazga Miazga oprócz innych funkcji (np. odżywczej) spełnia rolę bariery obronnej. Zabezpiecza przed wtargięciem drobnoustrojów przez jamę zęba do organizmu. Martwa miazga nie realizuje tej funkcji stąd sens leczenia biologicznego

Schemat drobnoustrojów wchodzących przez ząb

Patologia miazgi Najczęstszą przyczyną chorób miazgi jest przeniknięcie bakterii przez ubytek próchnicowy Istnieją również inne drogi np. przez ubytek niepróchnicowgo pochodzenia (np. erozja), związanych z urazami powodującymi odsłonięcie miazgi. Miazga może obumrzeć przez działanie czynników niebakteryjnego pochodzenia (rzadziej)

Funkcja obronna miazgi Miazga w odpowiedzi na czynniki patologiczne może odpowiadać w dwojaki sposób tworząc Zębinę obronną Zębinę sklerotyczną Zębinę reparacyjną

Zębina obronna Jest produktem miazgi. Odkłada się w miejscu działania bodźca, w jamie zęba, zmniejszając jej światło.

Zębina sklerotyczna Polega na „uszczelnianiu” zębiny co zabobiega przenikaniu bakterii wgłąb ubytku.

Zębina reparacyjna Zwana również mostem zębinowym. Powstaje w miejscu odsłonięcia miazgi w wyniku działania preparatów odontotropowych.

Leczenie biologiczne Jest stosowane w przypadku: Pośredniego pokrycia miazgi Bezpośredniego pokrycia miazgi Amputacja przyżyciowa miazgi

Pokrycie pośrednie miazgi Polega na zaopatrzeniu preparatami odontotropowymi cienkiej warstwy zębiny na ścianie dokomorowej głębokiego ubytku.

Pokrycie pośrednie miazgi Zabieg ten ma na celu odizolowanie ubytku od czynników patogennych, szczelne zaopatrzenie oraz pobudzenie procesów remineralizacji oraz tworzenia zębiny wtórnej. Zabieg może być jedno lub dwuetapowy.

Pokrycie bezpośrednie miazgi Zabieg polega na zaopatrzeniu obnażonej lub zranionej miazgi preparatami odontotropowymi. Ma na celu wytworzenie zębiny reparacyjnej.

Amputacja przyżyciowa miazgi Zabieg polega na odcięciu częściowym bądź całkowitym miazgi komorowej i zaopatrzeniu preparatem odontotropowym. Ma na celu wytworzenie zębiny reparacyjnej. Stosowany w zębach z nieukształtowanymi korzeniami.

Amputacja przyżyciowa miazgi

Zębina reparacyjna - powstawanie Zranienie miazgi powoduje uszkodzenie warstwy odontoblastów (komórki tworzące zębinę). Komórki znajdujące się w miazdze (fibroblasty) powodują powstanie zębiny włóknistej bezkanalikowej (niezmineralizowanej). Następnie różnicują się nowe odontoblasty, które powodują powstanie zębiny kanalikowej (zmineralizowanej)

Leczenie biologiczne - preparaty Zwane preparatami odontotropowymi. Działają antyseptycznie, przeciwzapalne oraz pobudzają procesy naprawcze miazgi. Najczęściej stosowanymi preparatami są: Tlenek cynku z eugenolem Preparaty wodorotlenku wapnia MTA

Tlenek cynku z eugenolem Materiał stosowany w przykryciu pośrednim miazgi. Składa się proszku i płynu. Proszek stanowi tlenek cynku. Ma właściwości higroskopijne. Wyciąga płyn z kanalików zębinowych zmniejszając ciśnienie. Płynem jest eugenol. Jest to mało toksyczna pochodna fenolu. Wykazuje działanie bakteriobójcze i nieznaczne cytotoksyczne.

Tlenek cynku z eugenolem Jest materiałem o pH obojętnym, nie uszkadzającym miazgi, bakteriostatycznym, powodujacym remineralizcję zębiny, tworzenie zębiny wtórnej oraz ustepowanie początkowych stanów zapalnych miazgi. Zarabia się go do konsystencji bardzo gęstej pasty (kitu, plasteliny) łopatką metalową na szklanej płytce. W celu odsączenia eugenolu można użyć ligninę.

Tlenek cynku z eugenolem Stosuje się na dno ubytku w postaci cienkiej warstwy jako podkład pod wypełnienia stałe (metoda jednoetapowa), bądź wypełnia się nim cały ubytek, który musi być w przyszłości zastapiony wypełnieniem ostatecznym. Działanie lecznicze tlenku cynku trwa około trzech miesięcy

Wodorotlenek wapnia Jest to substancja charakteryzująca się bardzo niskim pH (ok 12,5-13) i działaniem bakteribójczym. Jej działanie lecznicze jest zwiazane z uwalnianiem jonów Ca 2+ i OH- Jony wapnia stymulują fosfatazę zasadową do wytwarzania zębiny i naprawy kości oraz wpływają na miejscowe reakcje immunologiczne Jony hydroksylowe powodują obniżenie ciśnienia tlenu oraz wzrost pH. Sprzyja to procesom mineralizacji i naprawy.

Wodorotlenek wapnia Działając silnie alkalizująco pobudza aktywność fosfataz oraz wpływa na enzymatyczny przebieg mineralizacji. Działając bakteriobójczo wyjaławia powierzchnię warstwy miazgi. Zobojeniając śrosowisko łagodzi stan zapalny. W kontakcie z miagą stymuluje powstawanie zębiny reparacyjnej.

Wodorotlenek wapnia - preparaty Są dwa rodzaje preparatów na bazie wodorotlenku wapnia: Preparaty nietwardniejące Preparaty twardniejące

Preparaty nietwardniejące Mają wysokie pH, natychmiast uwalniaja jony Ca i OH Działają silnie i długotrwale alkalizująco Wystepują w formie proszku i płynu. Proszkiem jest wodorotlenek wapnia, który miesza się z roztworem soli fizjologicznej, bądź wodą destylowaną do konsystencji śmietany

Preparaty nietwardniejące Należy je przetrzymywać w szczelnie zamnkniętych pojemnikach. Chłonie on z powietrza dwutlenek węgla powodując powstanie węglanu wapnia. Obniża to działanie preparatu. Występują także preparaty gotowe w strzykawkach ze specjalnymi aplikatorami. Stosuje się je w przykryciu pośrednim bezpośrednim oraz amputacjach przyżyciowych.

Preparaty nietwardniejące Biopulp Calcicur Calxyl Pulpdent Reogan Calcipast

Preparaty twardniejące W porównianiu do preparatów nietwrdniejących maja niższe pH, jony uwalniane są z opóźnieniem, wywierają słaby i krótkotrwały efekt. Preparaty te są stosowane głównie w pokryciach pośrednich. Wykorzystuje się je jako podkłady pod wypełnienia stałe w metodach jednoetapowych.

Preparaty twardniejące Preparaty te mogą być chemo- bądź siatłoutwardzalne. Nie stosuje się ich raczej w pokryciach bezpośrednich (preparaty światłoutwardzalne są przeciwwskazane)

Preparaty twardniejące - przykłady Dycal Life Alca-Liner Calcimol

MTA  Mineral Trioxide Aggregate (MTA). MTA regular jest aglomeratem mineralnych tlenków głównie: wapnia (40,45%), krzemu (17%), bizmutu (15,9%), glinu (4,26%), magnezu (3,1%), siarki (0,51%), żelaza (4,39%), fosforu (0,18%) i tytanu (0,06%). Bizmut dobrze pochłania promieniowanie rentgenowskie, co powoduje, że ten materiał jest dobrze widoczny na zdjęciu rtg. Badania udowodniły, że dodatek soli litu oraz chlorku sodu wpływa korzystnie na tworzenie kompleksów wapniowych w reakcji wiązania materiału i mechanizmie tworzenia mostu zębinowego. 

MTA Ma on wysokie pH (ok. 12,5) działa p-zapalnie oraz pobudza procesy regeneracyjne. W badaniach doświadczalnych przewyższa on inne preparaty odontotropowe.

Preparaty antybiotykowo-steroidowe W przypadku głębokich ubytków, które powoduja stany zapalne miazgi mogą być stosowane preparaty antybiotykowo- steroidowe. Antybiotyki zawarte w preparatach mają działać p-bakteryjnie Staroidy mają hamować rozwój stanu zapalnego.

Preparaty antybiotykowo-steroidowe W długotrwałym stosowaniu powodują zaburzenie mechanizmów obronnych miazgi (zaburzają procesy odpornościowe i reperacyjne) Z tego względu stosowane są jedynie krótkotrwale w celu załagodzenia stanów zpalnych W tym celu może być stosowany np. Dexadent

Wskazania do leczenia bioogicznego Ogólne: Młody wiek pacjenta Brak chorób ogólnych Miejscowe: Dobra higiena jamy ustnej Dobry stan przyzębia brzeżnego Przydatność zęba w dalszym leczeniu

Bibliografia Mutschler E., Geisslinger G, Kroemer HK . Farmakologia i toksykologia Mutschlera. MedPharm 2010. Bobkiewicz-Kozłowska T.: Podstawy farmakologii ogólnej z elementami receptury dla studentów medycyny. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2001. Janiec W.: Kompendium farmakologii. PZWL, Warszawa, 2010 Cenajek-Musiał D, Okulicz-Kozaryn I.: Stany zagrożenia życia – postępowanie lecznicze i leki stosowane w ratownictwie medycznym. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2004. Katzung B.G.: Basic & Clinical Pharmacology, The McGraw-Hill Companies, 2011. Kryst L. (red)  Chirurgia Szczkowo twarzowa.  PZWL., Warszawa 2007 Arabska-Przedpełska B., Pawlicka H.: Współczesna endodoncja w praktyce, wydanie I, Bestom Łódź 2011 Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. Podręcznik dla studentów Stomatologii. PZWL Warszawa 2008. Wydanie III (dodruk) Piątowska D.: Kariologia Współczesna. Postępowanie kliniczne. Med. Tour Press, Warszawa 2009.