PROJEKT USTAWY O RODZINNYCH OGRODACH DZIAŁKOWYCH Opracowanie: zespół radców prawnych KR PZD

ZASADNICZE CELE PROJEKTU Dostosowanie przepisów do głównych postulatów Trybunału Konstytucyjnego: - Pozycja PZD wobec działkowców (wolność zrzeszania się) - Pozycja PZD wobec innych stowarzyszeń (pluralizm) - Pozycja PZD wobec właścicieli gruntów (poszanowanie praw właścicielskich) Maksymalne zabezpieczenie praw działkowców: - poszanowanie praw nabytych (prawa majątkowe oraz prawa organizacyjne) - zachowano wszystkie korzystne dla działkowców i konstytucyjne przepisy Wprowadzenie ewolucyjnych zmian

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA PROJEKTU – PLAN WYKŁADU Organizacje działkowców Sytuacja prawna PZD i jego struktur Sytuacja prawna działkowców Sytuacja rodzinnych ogrodów działkowych Zagadnienia końcowe

ORGANIZACJE DZIAŁKOWCÓW Docelowy system organizacyjny ogrodnictwa działkowego System oparty o dwa rodzaje organizacji działkowców: - Stowarzyszenia ogrodowe - Związki działkowe

STATUS STOWARZYSZENIA OGRODOWEGO Stowarzyszenie ogrodowe jako podstawowa organizacja działkowców Byłby to szczególny rodzaj stowarzyszenia Stowarzyszenia ogrodowe działałyby w oparciu o ustawę o stowarzyszeniach, ze zmianami wynikającymi z projektu Wyróżniany ze względu na cel statutowy – tworzenie i prowadzenie ROD Prowadzenie ROD powierzane jest jednemu stowarzyszeniu ogrodowemu

RELACJA STOWARZYSZENIA OGRODOWEGO Z DZIAŁKOWCEM Prawo do działki niezależne od przynależności organizacyjnej Działkowiec nie będzie musiał być członkiem stowarzyszenia ogrodowego Przynależność gwarancją praw organizacyjnych Projekt zapewnia jednak działkowcowi roszczenie o przyjęcie w poczet członków stowarzyszenia ogrodowego Zapewniono działkowcowi swobodę w wystąpieniu z takiego stowarzyszenia, bez negatywnych konsekwencji w zakresie prawa do działki Przyznanie ochrony sądowej w zakresie członkostwa  

STATUS ZWIĄZKU DZIAŁKOWEGO Związki działkowe jako druga kategoria organizacji działkowców Specyficzne związki stowarzyszeń, zrzeszające co najmniej trzy stowarzyszenia ogrodowe (tzw. „stowarzyszenia stowarzyszeń”) Cele związków działkowych: - wspieranie idei i rozwoju ogrodnictwa działkowego - obrona wspólnych interesów Związki działkowe jako formy przedstawicielskie działkowców na szczeblu lokalnym, regionalnym, czy też krajowym  

SYTUACJA PRAWNA PZD I JEGO STRUKTUR Projekt odrzuca sugestię TK ustawowej likwidacji PZD Likwidacja PZD działaniem sprzecznym z Konstytucją Naruszenie zasady wolności zrzeszania oraz ochrony praw nabytych Projekt wprowadza w miejsce monopolu PZD ewolucyjne mechanizmy gwarantujące pluralizm w prowadzeniu ogrodów działkowych.  

PRZEKSZTAŁCENIE PZD PZD z mocy prawa stanie się stowarzyszeniem ogrodowym Przekształcenie formy prawnej Związku Potrzeba uchwalenia nowego statutu – 12 miesięcy od wejścia ustawy w życie Członkowie PZD zachowają swoje członkostwo w Związku, niezależnie od przekształcenia formy prawnej PZD

ROD i okręgi staną się terenowymi jednostkami organizacyjnymi stowarzyszenia PZD, które będą mogły nabyć osobowość prawną Stowarzyszenie PZD (w tym jego jednostki) zachowa wszystkie prawa i obowiązki – w tym prawa do gruntów, co zapobiegnie ich wygaśnięciu Zbędne będzie zatem tworzenie stowarzyszeń przez jednostki PZD Stowarzyszenie PZD zachowa prowadzenie ROD - poprzez swoje jednostki

WYODRĘBNIENIE SIĘ ROD Projekt umożliwia wyodrębnienie się ROD ze struktur stowarzyszenia PZD Takie wyodrębnienie będzie możliwe na podstawie odpowiedniej uchwały walnego zebrania ROD, spełniajej szereg warunków; Uchwała o wyodrębnieniu ROD będzie skuteczna, jeżeli: - zapadnie w terminie 24 miesięcy od wejścia ustawy w życie - każdy działkowiec będzie odpowiednio zawiadomiony o terminie walnego zebrania i planowanej uchwale o wyodrębnieniu - zapadnie bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy liczby członków z danego ROD - zawierać będzie postanowienie o przyjęciu statutu i powołaniu komitetu założycielskiego nowego stowarzyszenia ogrodowego

W ten sposób zrealizowany zostanie postulat pluralizmu Na podstawie prawidłowo podjętej uchwały o wyodrębnieniu będzie mogło powstać – po rejestracji w KRS - nowe stowarzyszenie ogrodowe Takie stowarzyszenie ogrodowe przejmie nieodpłatnie (z mocy prawa) wszystkie prawa i obowiązki związane z danym ROD - w celu jego dalszego prowadzenia W ten sposób zrealizowany zostanie postulat pluralizmu Pozostawieniu tej decyzji do uznania działkowców nie stanowi nieuprawnionej ingerencji ustawodawcy w swobodę zrzeszania oraz relacje członek – zrzeszenie  

SYTUACJA PRAWNA DZIAŁKOWCA Sytuacja prawna działkowca ma wynikać z prawa do działki Sytuacja prawna działkowca nie będzie wynikać z przynależności organizacyjnej. Taka przynależność będzie fakultatywna Zrezygnowano z przydzielania działki na mocy uchwały, jako że rozerwano więź stosunku członkostwa z prawem do działki Sytuacja działkowca wyznaczona podstawowymi prawami działkowca

PODSTAWOWE PRAWA DZIAŁKOWCA Konkretne tytuł prawny do działki prawo do działki - tzw. prawo do działki - ujawniane w księdze wieczystej Przenoszenie praw do działki Własność nasadzeń, obiektów i urządzeń Wynagrodzenie za własność w razie wygaśnięcia prawa do działki Zwolnienie z podatków Udogodniony tryb przejścia prawa do działki w razie śmierci i rozwodu Gwarancje w razie likwidacji ROD – ograniczenia i rekompensaty Zwiększona ochrona sądowa praw działkowców

POWSTANIE PRAWA DO DZIAŁKI Korzystanie z działki ma następować w oparciu o konkretny tytuł prawny (tzw. prawo do działki), ustanawiany przez stowarzyszenie ogrodowe Prawo do działek kreowane na podstawie umów Umowy zawierane pomiędzy stowarzyszeniem ogrodowym a kandydatem na działkowca Umowy byłyby zawierane w formie pisemnej pod rygorem nieważności Umowa zawierana na ustanowienie prawa tylko do jednej działki; zawarcie umowy na dodatkową działkę byłoby z mocy prawa nieważne Dwie formy prawa do działki  

DZIERŻAWA DZIAŁKOWA Podstawową formę prawa do działki byłaby dzierżawa działkowa będącą specyficzną umową dzierżawy Podstawowe prawo działkowca do działki (użytkowanie działki) przekształci się w dzierżawę działkową – bez obowiązku zawierania odrębnej umowy Możliwość ujawnienia w księdze wieczystej Dzierżawa działkowa będzie zasadniczo umową nieodpłatną, tzn. nie będzie pobierany czynsz z tytułu korzystania z działki Wyjątek: możliwość pobierania czynszu od działkowca, gdy samo stowarzyszenie ogrodowe ma obowiązek uiszczać czynsz na rzecz właściciela gruntu.

Drugą forma prawa do działki byłoby użytkowanie w rozumieniu KC Użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe (bezwzględnie skuteczne) Zachowano możliwość nabycia przez działkowca tego prawa od prawa stowarzyszenia do gruntu – użytkowania wieczystego albo własności Umowa w formie aktu notarialnego Możliwość ujawnienia w księdze wieczystej Zachowanie użytkowania przysługującego obecnie działkowcom  

PRZENOSZENIE PRAW DO DZIAŁKI Wyjście naprzeciw oczekiwaniom i praktyce Przeniesienie nie stanowi sprzedaży Przeniesienie praw do działki stanowi swoistą cesję – zamiana strony umowy Przeniesienie odbywałoby się w formie pisemnej pod rygorem nieważności Skuteczność przeniesienia uzależniona od zatwierdzenia przez stowarzyszenie ogrodowe Odmowa zatwierdzenia umowy tylko z ważnych powodów  

Odmowa również, gdyby był inny kandydat oczekujący na działkę, który obowiązany zapłacić ustalone wynagrodzenie ustępującemu działkowcowi Odmowa zatwierdzenia przeniesienia na rzecz osoby bliskiej jedynie z ważnych powodów Odmowa mogłaby być zaskarżona do sądu; orzeczenie o bezpodstawności odmowy zastępowałoby zatwierdzenie przeniesienia praw do działki

Konieczny wyjątek od zasady superfieces solo cedit WŁASNOŚĆ DZIAŁKOWCA Projekt zachowuje zasadę, że działkowiec pozostaje właścicielem swoich nasadzeń, urządzeń i obiektów, które znajdują się na działce Konieczny wyjątek od zasady superfieces solo cedit Jest to rozwiązanie niezbędne dla ochrony interesów działkowców Szczególne znaczenie odrębnej własności w przypadku likwidacji ROD  

WYNAGRODZENIE ZA WŁASNOŚĆ DZIAŁKOWCA Takie wynagrodzenie przysługuje w razie wygaśnięcia prawa do działki Kwestie terminologiczne – wynagrodzenie, cena, odszkodowanie Potrzeba unormowania kwestii problematycznych dot. wynagrodzenia Wynagrodzenie nie przysługuje, gdy naniesienia niezgodne z przepisami Jeżeli stowarzyszenie ogrodowe wypowiedziałoby umowę, to powinno ustalić z działkowcem warunki zapłaty i wysokość wynagrodzenia W razie sporu stowarzyszenie mogłoby skierować sprawę do sądu Przeprowadzenie licytacji sądowej celem wyłonienia zobowiązanego do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia

ZWOLNIENIE PODATKOWE Utrzymano korzystne dla działkowców zwolnienie podatkowe TK nie zakwestionował zwolnienia podatkowego dla działkowców Użytkowanie działek jako przedmiot zwolnienie podatkowego dla działkowców TK nie zakwestionował także koncepcji zwolnienia podatkowego dla organizacji prowadzących ogrody działkowe Prowadzenie działalności statutowej jako przedmiot zwolnienie podatkowego dla stowarzyszeń ogrodowych Zwolnienie podatkowe dla stowarzyszeń finansowo „odciąży” działkowców

Każdy działkowiec będzie miał obowiązek uiszczać opłaty ogrodowe Opłaty ogrodowe jako partycypacja finansowa działkowca w pokrywaniu kosztów funkcjonowania ROD Np. zarządzanie ROD, utrzymanie infrastruktury, inwestycje, media itd. Opłaty ogrodowe uchwalone zgodnie ze statutem stowarzyszenia ogrodowego Możliwość kwestionowania podwyżki opłat ogrodowych na drodze sądowej, co nie zwalniałoby z obowiązku ich uiszczania w dotychczasowej wysokości  

PRAWO DO DZIAŁKI W RAZIE ŚMIERCI DZIAŁKOWCA Prawa do działki mają charakter niezbywalny – konsekwencje Projekt zabezpiecza interesy najbliższej rodziny zmarłego działkowca Brak dziedziczności prawa do działki rozwiązaniem korzystnym dla działkowców Udogodniony tryb przejmowania działki przez rodzinę zmarłego działkowca Małżonek miałby możliwość wstąpienia w stosunek prawny wynikający z prawa jego zmarłego współmałżonka Brak takiego wstąpienia powodowałby wygaśnięcie prawa do działki Jednak roszczenie o ustanowienie takiego prawa miałyby osoby bliskie Powyższe nabycie prawa do działki nie naruszałoby praw spadkobierców  

PRAWO DO DZIAŁKI W RAZIE ROZWODU W razie rozwodu byli współmałżonkowie mieliby możliwość wskazania, który z nich zachowa prawo do działki W razie sporu musieliby wszcząć postępowanie o podział majątku wspólnego, informując o tym stowarzyszenie ogrodowe w terminie trzech miesięcy Uchybienie terminowi uprawniałoby stowarzyszenie do rozstrzygnięcia Nie naruszałoby to praw byłych współmałżonków do podziału majątku znajdującego się na działce

Wypowiedzenie w formie pisemnej pod rygorem nieważności WYPOWIEDZENIE UMOWY Wypowiedzenie umowy przez stowarzyszenie odpowiednikiem sankcji pozbawienia działki Wypowiedzenie w formie pisemnej pod rygorem nieważności Obowiązek stowarzyszenia wskazania przyczyny wypowiedzenia Projekt zawiera zamknięty katalog takich przyczyn Zapewniono działkowcowi możliwość wniesienia odwołania od wypowiedzenia Sąd mógłby podważyć wypowiedzenie i przywrócić prawo do działki  

GWARANCJE W RAZIE LIKWIDACJI ROD Ograniczenia w likwidacji ROD Prawo do odszkodowania za utraconą własność Prawo do działki zamiennej  

ZWIĘKSZONA OCHRONA SĄDOWA PRAW DZIAŁKOWCÓW Poszerzono zakres spraw poddanych rozstrzygnięciu sądowemu Generalny termin przedawnienia roszczeń działkowców – 3 lata Warunek wniesienia sprawy do sądu - przeprowadzenie postępowania pojednawczego, przed komisję rozjemczą stowarzyszenia ogrodowego.

SYTUACJA PRAWNA ROD Sytuacja prawna ROD wynika głównie z prawa do gruntu Istotne znaczenie zasad zakładania ROD Funkcjonowanie ROD, a zwłaszcza: - Zagospodarowanie ROD - Wykorzystanie działki Zasady likwidacji ROD Uregulowanie stanów prawnych gruntów ROD

Formy prawne przekazywania gruntów publicznych pod ROD: ZAKŁADANIE ROD ROD mają być zakładane na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz stowarzyszeń ogrodowych Przekazywanie gruntów publicznych na ogólnych zasadach ustawy o gospodarce nieruchomościami Od woli właściciela publicznego (gminy, Skarbu Państwa) będzie zależało, czy chce ustanawiać tytuł prawny do nieruchomości nieodpłatnie, czy też odpłatnie Formy prawne przekazywania gruntów publicznych pod ROD: - Sprzedaż – możliwość bonifikat - Użytkowanie - Użytkowanie wieczyste  

FUNKCJONOWANIE ROD Zagospodarowanie i wyposażenie ROD w infrastrukturę ogrodową obciążać ma stowarzyszenie ogrodowe. Projekt umożliwia gminom udzielania dotacji celowej na budowę lub modernizację infrastruktury, gdyby np. zwiększyło to dostępność społeczności lokalnej do ROD. Projekt zakazuje wykorzystanie działki niezgodnie z istotą ogrodnictwa działkowego, np. do zamieszkiwania lub działalności gospodarczej. Unormowano tryb postępowania w sytuacji wybudowania lub wykorzystania altany niezgodnie z przepisami. Ustanowiono regulamin ROD jako podstawowy akt wewnętrzny, obowiązujący wszystkich działkowców, niezależnie od członkostwa w stowarzyszeniu ogrodowym.  

LIKWIDACJA ROD – ZASADY OGÓLNE Projekt zachowuje zasadnicze warunki likwidacji ROD dotyczące obowiązku: - wypłaty odszkodowań za utraconą własność ROD i działkowców - odtworzenia ROD - zapewnienia działek zamiennych Projekt zwiększa uprawnienia właściciela nieruchomości Przewidziano trzy odmienne tryby likwidacyjne

LIKWIDACJA ROD – NABYCIE NIEODPŁATNE W przypadku nieruchomości nabytych nieodpłatnie, ich właścicielowi przysługuje prawo zgłoszenia żądania likwidacji ROD, gdy: - jego funkcjonowanie jest sprzeczne z planem zagospodarowania przestrzennego, - zamierza odtworzyć ogród i wypłacić odszkodowania W razie sporu o dopuszczalność likwidacji rozstrzygałby sąd powszechny.

LIKWIDACJA ROD – NABYCIE ODPŁATNE Likwidacji ROD możliwa tylko na cel publiczny uzasadniający wywłaszczenie Cele publiczne określone głównie w ustawie o gospodarce nieruchomościami Zamiast odszkodowania za prawo do nieruchomości, nadal istniałby obowiązek zapewnienia tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej.  

LIKWIDACJA ROD – ROSZCZENIA Rozwiązanie zastępujące obecny art. 24 ustawy o ROD Likwidacja w razie konieczności zwrotu wadliwie wywłaszczonej nieruchomości Problem zaspokojenia roszczeń działkowców Zasady likwidacji ROD z powodu roszczeń osób trzecich: - nie byłoby obowiązku odtwarzania ROD, - zaspokojeniu podlegałyby roszczenia działkowców i stowarzyszeń z tytułu utraty własności – od podmiotu odpowiedzialnego za przekazanie tytułu do terenu pod ogród.

REGULACJA STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ROD Problem dotyczy blisko 14 000 ha terenów Możliwość swoistego zasiedzenia przez stowarzyszenia ogrodowe prawa użytkowania do nieruchomości Zasiedzenie to możliwe po zaistnienie jednej z przesłanek z art. 64 ust. 1 Wobec ROD, które nie spełniałyby tych przesłanek, właściciel nieruchomości, w terminie 2 lat od wejścia w życie ustawy mógłby podjąć decyzję o likwidacji ROD bez konieczności zapewniania terenu zamiennego i odtwarzania ogrodu W razie zaniechania takiej likwidacji, stowarzyszenie ogrodowe prowadzące ROD nabyłoby prawo użytkowania do nieruchomości

ZAGADNIENIA KOŃCOWE Projekt dokonuje zmian w szeregu ustaw Większość z tych zmian ma charakter terminologiczny Merytoryczne zmiany dotyczą dwóch ustaw: ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez umożliwienie stowarzyszeniom ogrodowym zawieranie umów użytkowania gruntów publicznych w drodze bezprzetargowej specustawy drogowej poprzez nakazanie właściwemu organowi ustalenie odszkodowań wynikających likwidacji ROD na inwestycje drogowe - w drodze decyzji administracyjnej Projekt ma wejść w życie 1 stycznia 2014 roku, co zapewnia odpowiedni okres dostosowawczy i pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji z upływu 18 miesięcy terminu wyznaczonego przez TK.

Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę więcej o projekcie na www.pzd.pl