Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie aktualizacja: 26.09.2011 Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie autor: mgr Janusz Gniewkowski recenzent: mgr inż. Adam Koliński Prezentacja dystrybuowana bezpłatnie, udostępniana do celów dydaktycznych. Opracowanie prezentacji współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Promag s.a. STILL Polska Sp. z o.o. Przedsiębiorstwa zaangażowane w opracowanie prezentacji Promag s.a. PROMAG S.A. już od 30 lat udoskonala przestrzeń magazynową i produkcyjną swoich Klientów poprzez optymalny dobór wyposażenia magazynowego. Regały magazynowe, wózki widłowe, meble metalowe, urządzenia dźwignicowe, przeładunkowe i do pakowania to część bogatej oferty firmy. STILL Polska Sp. z o.o. STILL jest wiodącym dostawcą inteligentnego sterowania logistyki wewnętrznej. STILL oferuje wózki widłowe, podnośniki paletowe, gęstą sieć serwisową, rozwiązania software, usługi finansowe oraz inne rozwiązania systemowe logistyki wewnątrzzakładowej.
Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Plan prezentacji Zapas Analiza ABC Zastosowanie reguły 20/80 w biznesie i poza nim Grupy według klasyfikacji ABC Przykłady analizy ABC (wartości) Przykłady analizy XYZ (ilości) Metody i reguły zarządzania zapasami Rozmieszczenie towarów w magazynie (obrót towarów) foto: PROMAG S.A.
zapas Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Zapas zdefiniować można jako określoną ilość dóbr znajdujących się w przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw, bieżąco nie wykorzystywanych, a przeznaczonych do późniejszego przetworzenia lub sprzedaży. Dobra te mają precyzyjnie określoną lokalizację, a wielkość ich wyrażona jest w miarach ilościowych lub wartościowych.* *źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Wyd. 2, Biblioteka Logistyka foto: PROMAG S.A. foto: STILL Polska Sp. z o.o.
zapas Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Zarządzanie zapasem wymaga dobrej wiedzy o nim. Zarządzający musi wiedzieć: jak wygląda popyt w minionych okresach? czy był ustabilizowany, a może wykazywał trend albo sezonowość? czy wykazywał szybki a może wolny obrót? czy wobec innych pozycji asortymentowych różni się wartością zużycia? czy wpływają na niego czynniki z otoczenia…? Tak duża ilość kryteriów często powoduje że, analizy mają charakter jednowymiarowy (np. tylko na popycie w minionych okresach), przez co wyniki raczej dezinformują, niż informują. foto: PROMAG S.A.
Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Dobrym przykładem zastosowania wielu kryteriów jednocześnie jest analiza ABC. Jest to technika służąca do podziału (klasyfikacji) na grupy od 3 grup wzorcowych (np. A, B, C) do 9 grup, wobec których należy stosować odmienne polityki zarządzania (np. zapasów). Analiza ta opiera się na regule 20/80, zwanej w naukach ekonomicznych zasadą Pareto. Analiza ABC polega na wyodrębnieniu z analizowanego zbioru elementów (np. pozycji asortymentowych) tworzących grupę 20% liczebności, która generuje 80% efektów w drugim zbiorze elementów (np. obrotów, zysków, wartości).
Zastosowanie reguły 20/80 w biznesie i poza nim Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Zastosowanie reguły 20/80 w biznesie i poza nim 80% zysku wypracowują 20% pracowników, 80% obrotu całkowitego generuje 20% naszych klientów, 80% wartości zakupów będzie pochodziło od 20% dostawców, 80% wypadków powoduje 20% kierowców, 80% czasu nosimy 20% wszystkich naszych ubrań, 80% uczniów ZSCKU im. S. Batorego w Koninie pochodzi z 20% miejscowości, 80% wyników wypływa tylko z 20% przyczyn. foto: iStockphoto.com foto: iStockphoto.com
Grupy według klasyfikacji abc A (x) 80% 20% Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Grupy według klasyfikacji abc Dla całości asortymentu zależności układają się następująco: Jak zastosować tę regułę do zarządzania zapasami? Jak odpowiednio pogrupować zgodnie z przyjętym kryterium (np. wartości obrotu, marzy, wartości zapasu), a także co istotne w magazynie – ze względu na wielkość i częstość pobrań? Przecież w tylko w jednym małym sklepie mamy np. nawet 100 tysięcy pozycji asortymentowych! Grupa wg klasyfikacji ABC Procentowy udział łącznej wartości obrotu danej grupy w obrocie całkowitym Procentowy udział liczebności danej grupy w odniesieniu do liczebności wszystkich rozpatrywanych pozycji A (x) 80% 20% B (y) 15% 30% C (z) 5% 50%
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) W przypadku zapasów prawie zawsze sprawdza się reguła 80/20. Stad też jest bardzo popularną metoda analizowania zapasów, pozwala na ustalenie wśród tysięcy pozycji zapasów tych, które wymagają szczególnej troski z uwagi na ich koszty utrzymania czy np. koszty zamrożenia środków obrotowych. Przykład takiej analizy zawiera tabela 1. Dla uproszczenia przyjęto iż, w firmie sprzedaje się 25 różnych towarów. Do obliczeń wykorzystamy popularny arkusz kalkulacyjny EXCEL. Tabela poniżej przedstawia alfabetyczny wykaz towarów sprzedawanych w ciągu ostatniego roku w sklepie Bibuła, w dziale z artykułami papierniczymi. Polecenie: należy dokonać podziału asortymentu w na grupy A, B, C przyjmując kryterium wartość sprzedaży (A80%, B15%, C5%).
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) W kolumnie „Towary” zebrano w porządku alfabetycznym towary, które podamy analizie. Następne kolumny to cena jednostkowa (jest to?), ilości sprzedaży w tym okresie oraz wartość sprzedaży – kolor żółty (gdybyśmy jej nie mieli to jak można ją obliczyć ?). Analizę ABC przeprowadzimy według kryterium wartości sprzedaży. foto: iStockphoto.com
Sprzedaż ilościowa [szt.] Wartość sprzedaży [zł] Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) LP Towar Cena jednostkowa [zł] Sprzedaż ilościowa [szt.] Wartość sprzedaży [zł] 1 Atrament typ A 5 360 1800 2 Atrament typ B 10 220 2200 3 Atrament typ C 6 30 180 4 Brulion typ A 1000 5000 Długopis typ A 135 270 Długopis typ B 34 170 7 Długopis typ C 3000 15000 8 Gra planszowa typ A 11,25 16 9 35 140 Gumka typ A 1,5 120 11 Komplet cyrkli typ A 20 200 12 Komplet cyrkli typ B 150 13 Ołówek typ A 80 160 14 Ołówek typ B 2,5 400 15 Piórnik typ A 350 Piórnik typ B 11,5 230 17 Pióro typ A 18 Pióro typ B 100 1500 19 Puzzle duże typ A 70 Puzzle małe typ A 21 Puzzle małe typu B 56 280 22 Puzzle średnie typ A 300 23 Zeszyt typ A 2500 10000 24 Zeszyt typ B 5,5 40 25 Zeszyt typ C 1400 7000
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) Analizę ABC przebiega według następującego schematu: wstawiamy tabelę do Excela porządkujemy badany zbiór pozycji asortymentu według kryterium malejącej wartości obrotu. Zaznacz całą tabelę i następnie → dane/sortuj/kolumnę E/malejąco/ok
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) W kolumnie F obliczamy wartość skumulowaną - narastające sumy obrotów. W oknie F2 wpisz =E2 enter, a w oknie F3 wpisz =F2+E3 enter i przeciągnij w dół. W kolumnie G obliczamy narastający udział procentowy w całkowitym obrocie. W oknie G2 wpisz =F2/$F$26*100 enter i przeciągnij w dół.
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) W kolumnie H dokonaj podziału: grupa A (A ≤ 80) grupa B (80 B ≤ 95) grupa C (95 < C)
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) Cały asortyment został pogrupowany na 3 podstawowe grupy A, B i C. Reguła 80/20 stanowi podstawę klasyfikacji asortymentu według wartości obrotu (zużycia) i pozwala wyodrębnić szczególnie ważne pozycje. Wartościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% wartości Rentownościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% zysku Kryterium - wartość sprzedaży Asortyment podzielony zgodnie z zasadą Pareto Liczebność Grupa A - wartościowo 80% To towary o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych Długopis typ C Zeszyt typ A Zeszyt typ C Brulion typ A Komplet cyrkli typ B 20% Grupa B - wartościowo 15% To materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych Atrament typ B Atrament typ A Pióro typ B Ołówek typ B Piórnik typ A Puzzle małe typ A 30% Grupa C - wartościowo 5% To towary o niskiej wartości i (lub) małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych Puzzle średnie typ A,Puzzle małe typu B, Długopis typ A, Piórnik typ B, Zeszyt typ B Komplet cyrkli typ A, Atrament typ C, Gra planszowa typ A, Gumka typ A, Długopis typ B, Ołówek typ A, Pióro typ A, Gra planszowa typ A, Puzzle duże typ A 50%
Przykład analizy abc (wartości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy abc (wartości) Uzasadnione będzie więc odmienne traktowanie każdej z trzech wydzielonych grup: Grupę A (materiały o wysokiej wartości i/lub dużym udziale w kosztach materiałowych ogółem) należy traktować ze szczególną uwaga w zakresie: analizy struktury kosztów, cenowej i rynkowej, przygotowania szczegółowych procedur doboru dostawców, właściwego zarządzania poziomami zapasów, precyzyjnego ustalania zapasów bezpieczeństwa. Dla materiałów z grupy B (materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych) w grę wchodzi droga pośrednia między działaniami właściwymi dla grupy A i grupy C. Dla artykułów z grupy C (materiały o niskiej wartości i/lub małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych) obowiązują następujące zasady: maksymalnej redukcji nakładów oraz stosowania prostych procedur, dążeniu do obniżenia kosztów dostaw i zamówień handlowych działania operacyjne powinny koncentrować się na uproszczeniu procedur dyspozycyjnych i rutynowym składaniu zamówień u stałych dostawców.* *źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce”
Przykład analizy XYZ (ilości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy XYZ (ilości) Podział całego asortymentu zgodnie z zasadą ABC jest z reguły niewystarczająca dla podejmowania optymalnej decyzji związanych z utrzymaniem zapasów. Drugim kryterium obok wartości sprzedaży, powinno być podziału materiałów i towarów według kryterium ilości sprzedaży. Podział do grupy według tego kryterium ilości sprzedaży nazywany jest Analizą XYZ (X-80%, Y-15%, Z-5%). W praktyce zastosowanie podziału XYZ ma sens w połączeniu z klasyfikacją ABC. Dokonujemy podziału na 9 grup relacyjnych. Sposób przeprowadzenia analizy XYZ jest podobny do analizy ABC (potrzebna jest kolumna D – sprzedaż ilościowa).
Przykład analizy XYZ (ilości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy XYZ (ilości)
Przykład analizy XYZ (ilości) Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Przykład analizy XYZ (ilości) Kryterium Grupa X ilościowo To towary wydawane w dużych ilościach, o masowym charakterze (szybko rotacyjne) Grupa Y ilościowo To towary o średniej wielkości, w ujęciu ilościowym (średnio rotacyjne) Grupa Z ilościowo To towary wydawane sporadycznie, w ujęciu jednostkowym (wolno rotujące) Grupa A wartościowo 80% To towary o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych Długopis typ C Zeszyt typ A Zeszyt typ C Brulion typ A Komplet cyrkli typ B Grupa B wartościowo 15% To materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych Ołówek typ B Atrament typ B Atrament typ A Pióro typ B Piórnik typ A Puzzle małe typ A Grupa C wartościowo 5% To towary o niskiej wartości i (lub) małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych Długopis typ A, Gumka typ A, Puzzle średnie typ A, Puzzle małe typu B, Piórnik typ B, Zeszyt typ B Komplet cyrkli typ A, Atrament typ C, Gra planszowa typ A, Długopis typ B, Ołówek typ A, Pióro typ A, Gra planszowa typ A, Puzzle duże typ A
metody i reguły zarządzania zapasami Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie metody i reguły zarządzania zapasami X Y Z A Towary o dużej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. wysoki poziom obsługi, stosowanie metod prognozy, szybko rotujące w magazynie, zapasy koniecznie zmniejszyć np. system Just-in-Time. Towary o średniej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. monitoring poziomu obsługi, zapas zmniejszyć. Towary o małej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. nieutrzymywanie pozycji w zapasie, bardzo duży błąd prognozy, sporadycznie wydawane, dokładna prognoza. B Towary o dużej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, większe błędy prognozy. stosowanie metod prognozy wraz z metodą odnawiania zapasów (dwóch worków), szybko rotujące w magazynie. Towary o średniej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, błędy prognozy. średni poziom obsługi i wolno rotujące. Towary o małej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, większe błędy prognozy. bardzo duży błąd prognozy, sporadycznie wydawane. C Towary o dużej wartości obrotu, niewielkim ilościowym zużyciu, duże błędy prognozy, duża niepewność co do rzeczywistego popytu. uproszczone metody odnawiania zapasów ( dwóch worków). Towary o średniej wartości , duże błędy prognozy duża niepewność co do rzeczywistego popytu obrotu, niewielkim ilościowym zużyciu. uproszczone metody odnawiania zapasów ( dwóch worków) wolno rotujące. Towary o małej wartości obrotu, niewielkim ilościowym, duże błędy prognozy duża niepewność co do rzeczywistego popytu zużyciu. rezygnacja z kontroli stanu zapasów, odnawianie zapasów w systemie jeden za jeden, bardzo duży błąd prognozy.
Rozmieszczenie towarów w magazynie Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Rozmieszczenie towarów w magazynie Możemy też mówić o interpretacji analizy ABC w skali mikro np. w ramach magazynu. Istnieje możliwość zastosowania metody ABC do określenia koncepcji racjonalnego rozmieszczenia zapasu towarów w strefach składowania lub w strefach kompletacji. W przypadku tego rodzaju zastosowań konieczne jest bowiem uwzględnienie dwóch wymiarów przestrzennego rozplanowania ośrodków składowania horyzontalnego (w poziomie) – przyjmujemy podział według częstości wydań oraz wertykalnego (w pionie) – przyjmując podział według wielkości wydań. W procesie horyzontalnego (poziomego) rozmieszczania materiałów decydującym czynnikiem jest częstotliwość pobrań (zamówień) w danym okresie. Materiały najczęściej zamawiane powinny być zlokalizowane możliwie blisko punktu wydawania i/lub pakowania, gdyż wtedy suma czynności manipulacyjno-transportowych ulega minimalizacji. W konsekwencji maleje pracochłonność tych czynności, co jest równoznaczne ze wzrostem efektywności funkcjonowania ośrodka składowania.
Rozmieszczenie towarów w magazynie Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Rozmieszczenie towarów w magazynie Rozmieszczenie grup towarów w poziomie w magazynie o układzie technologicznym przelotowym pokazano poniżej. Towary z grupy A, które są najczęściej popierane, umieszczane są możliwie blisko drogi. Grupa B jest lokowana w środkowej części strefy składowania, a towary zaliczane do grupy C najdalej wyjścia. Dzięki temu skraca się pokonywaną drogę, jak i czas potrzebny do przemieszczania jednostek ładunkowych .
Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie
Rozmieszczeni towarów w magazynie Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Rozmieszczeni towarów w magazynie W rozmieszczenie towarów w układzie wertykalnym (pionowym) na plan pierwszy wysuwa się wielkość ich wydań (czyli ilość zamawiana w danym okresie) . Przedmioty zamawiane w największych ilościach powinny być składowane w obszarze normalnego zasięgu ruchu rąk pracownika magazynowego. Miejsce składowania, wymagające od pracownika pochylenia się lub sięgnięcia w górę, powinny być zarezerwowane dla przedmiotów zamawianych w małych ilościach. Podejmowanie przez pracownika magazynowego przedmiotów z miejsc trudniej dostępnych wymaga bowiem zwiększonego wydatku energetycznego i jest na ogół niekorzystne z punktu widzenia ergonomicznego.
Rozmieszczenie towarów w magazynie Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Rozmieszczenie towarów w magazynie Wyniki analizy ABC według wielkości wydań wykorzystywane są przy określeniu rodzaju i wielkości lokalizacji, z której prowadzona jest kompletacja (np. pole odkładcze, kanał regału przepływowego, półka). Inne zasady stosowanie przy rozmieszczeniu towarów to: umieszczenie lżejszych jednostek ładunkowych nad cięższymi, składowanie towarów płynnych pod suchymi, wypełnianie regałów od dołu do góry.* To od nas zależy, ile zastosowań (interpretacji) będzie miało dane narzędzie oraz jakie korzyści nam przyniesie. Omówiona analiza ABC pozwala na: zarządzać przez odpowiednie grupowanie, klasyfikacje dóbr w licznych zbiorach, zarządzać zapasem w rozległych i wielopoziomowych sieciach dystrybucyjnych, zarządzaniem lokalizacją pozycji w centrach logistycznych czy magazynach, optymalizacje kosztu zamrożenia kapitału, utrzymanie odpowiednich dostępności co wpływa na poziom obsługi klienta, dywersyfikację portfela dostawców, dywersyfikację portfela klientów.** * źródło: A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka ** źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody - ABC w praktyce”
literatura Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Zapasy, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce” A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka
Wyższa Szkoła Logistyki Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Wyższa Szkoła Logistyki Wyższa Szkoła Logistyki jest pierwszą w Polsce uczelnią logistyczną, utworzoną w 2001 roku z inicjatywy Instytutu Logistyki i Magazynowania oraz Centrum Edukacji Logistycznej. Kadra uczelni składa się z wybitnych specjalistów z zakresu logistyki i praktyków gospodarczych. Doceniając wagę doświadczenia jakiego wymaga się dzisiaj od absolwentów uczelni wyższych, WSL umożliwia również odbywanie praktyk i staży w wiodących firmach logistycznych będących partnerami uczelni. Dzięki umowom bilateralnym podpisanym z uczelniami z krajów europejskich studenci WSL korzystający z programu Erasmus wyjeżdżają na studia za granicę. W ramach współpracy z uczelniami z Niemiec i Wielkiej Brytanii mają także możliwość zdobywania podwójnych dyplomów z zakresu logistyki. Wyższa Szkoła Logistyki przejęła rolę patrona edukacyjnego dla szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodach: technik logistyk i technik spedytor w zakresie nowoczesnego kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku. Uczelnia realizuje unikatowy w skali kraju program współpracy z ponad 200 szkołami ponadgimnazjalnymi. Niniejsza prezentacja została opracowana w ramach projektu "Wielkopolska musi wiedzieć" - partnerstwo szkolnictwa zawodowego i rynku pracy kluczem do podniesienia atrakcyjności zawodów technik logistyk i technik spedytor w województwie wielkopolskim (projekt numer: POKL.09.02.00-30-077/09) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.