KOSMETYKA Ze względu na spełniane przez kosmetykę zadania można podzielić ją na: 1. Kosmetykę pielęgnacyjną 2. Kosmetyk leczniczą 3. Kosmetykę upiększającą

l. KOSMETKA PIELĘGNACYJNA l. KOSMETKA PIELĘGNACYJNA * zapobieganie procesom starzenia się Kosmetyka pielęgnacyjne to między innymi tworzenie i stosowanie kosmetyków o potwierdzonej aktywności hamującej procesy fizjologicznego starzenia jak również starzenia skóry związanego z niekorzystnym działaniem czynników zewnętrznych. Obecnie w wielu laboratoriach setki chemików, lekarzy, farmaceutów, pracuje nad tworzeniem nowych receptur kosmetyków. 2. KOSMETYKA LECZNICZA * profilaktyka chorób * leczenie chorób i usuwanie defektów * lecznicze oczyszczanie twarzy * depilacja i epilacja * nagniotki i modzele * usuwanie blizn * peelingi 3. KOSMETYKA UPIĘKSZAJĄCA * tuszowanie wad * podkreślanie dodatnich cech urody

BUDOWA I FUNKCJE SKÓRY SKÓRA - WIADOMOŚCI OGÓLNE Skóra to złożony narząd, oddzielający organizm człowieka od środowiska zewnętrznego. Pokrywa zewnętrzną powierzchnię ciała, chroni organizm przed inwazją drobnoustrojów, ogranicza ekspozycję na czynniki chemiczne i fizyczne. Skóra to największy ludzki organ, wraz z tkanką podskórną stanowi 20% całkowitej masy ciała. Jej ogólna powierzchnia w wieku dojrzałym wynosi przeciętnie od 1,5 do 2 m2, a grubość bez tkanki podskórnej waha się w granicach 1,5 - 4 mm. Skóra pełni wiele ważnych funkcji, bierze aktywny udział w: procesach termoregulacji, regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, odpowiedzi immunologicznej (obronie organizmy przed drobnoustrojami), procesach metabolicznych (np. synteza witaminy D), jest największym narządem zmysłu człowieka, umożliwia prawidłową komunikację ze środowiskiem zewnętrznym. Skóra jest konieczna do utrzymania homeostazy organizmu. Po zniszczeniu tego narządu człowiek ginie w ciągu kilkunastu godzin. Przez cały czas zachodzą w skórze skomplikowane reakcje i zjawiska umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie oraz regenerację, modyfikowane przez wpływ rozmaitych czynników zewnątrz- i wewnątrzpochodnych. Z uwagi na swoje położenie jest stale narażona na działanie szkodliwych czynników środowiskowych. Odgrywa też znaczną rolę w wyrażaniu stanów emocjonalnych (rumienienie się, pocenie itp.). BUDOWA SKÓRY Skóra jest narządem złożonym z trzech podstawowych warstw: *naskórka (warstwa zewnętrzna), *skóry właściwej (warstwa leżąca głębiej), *tkanki podskórnej. Wytworami naskórka i integralną częścią skóry są tzw. przydatki skóry. Przydatkami skóry są: *gruczoły potowe, *gruczoły łojowe, *włosy, *paznokcie. W skórze właściwej znajdziemy ponadto liczne naczynia krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe.

NASKÓREK (łac. epidermis) Naskórek jest warstwą skóry, bezpośrednio kontaktującą się ze środowiskiem zewnętrznym. Jego grubość waha się od zaledwie 0,1 mm do maksymalnie 1 mm. Mimo to właśnie na nim spoczywa największa odpowiedzialność: jego zadaniem jest ochrona głębiej leżących warstw skóry jak również innych tkanek i narządów przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, tworzy też szczelną barierę, uniemożliwiającą utratę przez organizm wody. To zadanie naskórka jest tak samo ważne jak ochrona przed agresywnymi czynnikami środowiska zewnętrznego. Naskórek zbudowany jest z licznych, ściśle przylegających do siebie komórek. Komórki te nazywane są keratynocytami. Keratynocyty wyróżnia zdolność do produkcji białka strukturalnego -keratyny.Keratynocyty to komórki naskórka podlegające procesowi keratynizacji, czyli rogowacenia. Proces ten ma charakter genetycznie zaprogramowanych zmian degeneracyjnych, w wyniku których żywe początkowo komórki zamienione zostają w martwe płytki rogowe, ulegające złuszczaniu. Ubytek komórek na powierzchni, sięgający 15 g na dobę, uzupełniany jest dzięki podziałom komórek znajdujących w najgłębszej warstwie naskórka - warstwie podstawnej. Cały cykl przemian keratynocytu (począwszy od dzielącej się komórki warstwy podstawnej, do martwej, złuszczającej się płytki) trwa zależnie od grubości naskórka od 2 do 4 tygodni. W naskórku, oprócz keratynocytów, znajdują się inne bardzo ważne komórki. Są to komórki barwnikowe - melanocyty, produkujące grupę barwników zwanych melaninami. Melaniny (między innymi eumelanina i feomelanina) chronią komórki naszego organizmu przed szkodliwym wpływem promieniowania ultrafioletowego. Zjawisko opalania polega na zwiększonej syntezie melanin przez melanocyty pod wpływem promieniowania UV. W naskórku znajdują się również komórki układu immunologicznego komórki Langerhansa, chroniące nasz organizm przed drobnoustrojami, a także komórki obwodowego układu nerwowego -komórki Merkla. Naskórek od skóry właściwej oddziela błona podstawną. Komórki naskórka - keratynocyty układają się warstwowo, dlatego w naskórku wyróżnić można kilka podstawowych warstw: • najniżej położona to warstwa podstawna (stratum basale), zbudowana z jednego rzędu intensywnie dzielących się komórek. Dlatego warstwa ta, nazywana jest również warstwą rozrodczą, • warstwa kolczysta (stratum spinosum) znajduję się ponad warstwą podstawna i składa się z kilu warstw keratynocytów, • warstwy ziarnista (stratum granulosum} • warstwa rogowa (stratum corneum), zapewniająca skuteczną ochronę przed czynnikami zewnętrznymi. Jest to warstwa naskórka z licznymi pokładami płaskich, martwych komórek. Jej zewnętrzna część to warstwa oddzielająca się. gdzie keratynocyty ulegają ostatecznemu złuszczeniu. Okres przejścia keratynocytów z warstwy podstawnej do rogowej, gdzie komórki ostatecznie ulegają złuszczaniu, trwa około 28 dni.

SKORA WŁAŚCIWA Skóra właściwa zbudowana jest z włókien łącznotkankowych (między innymi kolagenowych) oraz komórek tkanki łącznej (najważniejsze z nich to fibroblasty). W skórze właściwej wyróżnia się dwie warstwy: • warstwę brodawkowatą • oraz warstwę siateczkowatą

Funkcje skóry Jako zewnętrzna powłoka ciała, skóra pełni wiele ważnych funkcji: chroni ustrój przed urazami mechanicznymi, chroni przed drobnoustrojami, bakteriami, wirusami i grzybami, chroni przed wnikaniem do organizmu różnych związków chemicznych, często substancji toksycznych, zapewnia ochronę przed promieniowaniem UV, chroni przed niskimi i wysokimi temperaturami otoczenia, zapobiega nadmiernej utracie wody dzięki obecności płaszcza wodno-lipidowego oraz substancji międzykomórkowej warstwy rogowej (NMF - naturalny czynnik nawilżający), umożliwia utrzymać optymalną temperaturę ciała dzięki sieci krwionośnych naczyń skórnych, czynności gruczołów potowych oraz tkance podskórnej działającej jak warstwa izolacyjna, spełnia funkcję narządu zmysłu, dzięki niej odczuwać możemy takie wrażenia jak dotyk, ból, ciepło i zimno, bierze udział w metabolizmie białek, lipidów, węglowodanów i witamin m.in., w syntezie witaminy D oraz w procesach odpornościowych, stanowiąc jedną z pierwszych linii obrony immunologicznej, spełnia funkcję ekspresyjną, gdyż jako narząd zewnętrzny odgrywa znaczną rolę przy wyrażaniu stanów emocjonalnych człowieka (pocenie się, czerwienienie itp.).

PRZYDATKI SKÓRY Dodatkowe twory skórne (przydatki skóry) to włosy, paznokcie i gruczoły skóry. Włosy i paznokcie charakteryzują się specyficzną formą rogowacenia, która prowadzi do wytworzenia tzw. twardej keratyny. Włosy Włosy powstają z komórek naskórka, wrastających w głąb skóry aż do warstwy podskórnej. Włosy występują na całej powierzchni skóry z wyjątkiem powierzchni dłoni i stóp oraz przejść skóry w błony śluzowe (okolica odbytu, ujścia narządów moczowo-płciowych, wargi). Długość włosów jest zmienna i wynosi od l mm do 1,5 m., a średni zmienia się w zakresie O 05 do O 5 mm. Gęstość włosów i ich jakość są bardzo różne w rozmaitych okolic ciała i w dużej mierze zależą od czynników genetycznych, hormonalnych itp. Przyjmuje się w przybliżeniu, że na skórze głowy człowieka znajduje się ok. 120 000 mieszków włosowych, a na całym ciele nawet 5 000 000 (5 mln). Miesięczny przyrost włosów waha się w granicach 1-1,5 cm. Każdy włos składa się z części tkwiącej głęboko w skórze, zwanej korzeniem włosa, oraz części wystającej ponad powierzchnię naskórka (a więc części widocznej), zwanej łodyga włosa. Korzeń włosa mieści się w obłym worku nabłonkowym, zwanym mieszkiem włosowym. Mieszki włosowe wykazują cykliczną aktywność, a rosnący w nich włos po pewnym okresie wypada i wszystko zaczyna się od nowa -jest to tzw. cykl włosowy. Cykl włosowy Na cykl włosowy składają się trzy fazy: 1. Faza wzrostu - ANAGEN 2. Faza inwolucji - KATAGEN 3. Faza spoczynku - TELOGEN Mieszki włosowe wykazują cykliczną aktywność: stadium anagenu jest okresem wzrostu włosa; stadium katagenu jest okresem, w którym ustają podziały komórek, a włos przestaje rosnąć; stadium telogenu jest okresem wypadnięcia włosa i odpoczynku komórek macierzy. Włosy różnią się okresami swego wzrostu i trwania, które wynoszą od 3 lat dla włosów pokrywy czaszki do 3-4 miesięcy' dla izęs. Dlatego włosy głowy mogą osiągnąć nawet ponad l m długości a rzęsy tylko kilkanaście milimetrów. Liczba mieszków włosowych po urodzeniu nie powiększa się. Poszczególne mieszki oddziałują jednak różnie na różne sytuacje hormonalne w czasie rozwoju organizmu. Tak zwane obojętne płciowo mieszki włosowe brwi, rzęs, włosów przedramienia nie są wrażliwe na hormony płciowe męskie U obu płci mieszki włosów związanych z dojrzałością płciową, a więc włosów dolnego trójkąta łonowego, włosów pach, owłosienia nóg, produkcją włosów reagują na małe stężenie hormonów płciowych męskich.

Gruczoły skórne Należą do nich gruczoły potowe, łojowe i zapachowe. Za zmodyfikowany gruczoł skórny uważa się również gruczoł mleczny Gruczoły potowe-Istnieją dwa rodzaje gruczołów potowych: 1. Gruczoły potowe zwykle - ekrynowe. 2. Gruczoły apokrynowe (wonne). Pierwszy typ gruczołów występuje w całej skórze, drugi typ natomiast spotykamy w skórze pach, otoczce brodawki sutkowej, w wargach sromowych większych oraz w okolicy około odbytowej. Gruczoły potowe zwykle (ekrynowe) Największa ich gęstość jest w skórze grubej powierzchni dłoni i stóp, najmniej w skórze powiek. Ich wydzielina słóży głównie regulacji temperatury ciała, w mniejszym stopniu wydalaniu produktów przemiany materii (mocznika). Czynność wydzielnicza gruczołów potowych jest kontrolowana przez czynniki emocjonalne, które mogą spowodować nagłe i czasami bardzo intensywne uruchomienie czynności wydzielniczych wszystkich gruczołów potowych. Gruczoły zapachowe (apokrynowe) Gruczoły zapachowe występują w ściśle określonych okolicach ciała: w dołach pachowych, w otoczce brodawek sutkowych, na wzgórku łonowym i wokół odbytu. Ich gęsta wydzielina, o barwie białej lub żółtobrunatnej zależnie od zawartości barwników indoksylowych i pewnych kwasów tłuszczowych, w wyniku działania bakterii przekształca się w substancję o charakterystycznym zapachu. W odległej przeszłości ten zapach miał znaczenie w znalezieniu partnera (Feromony). Czynność tych gruczołów potowych jest pobudzana przez emocje, jak. np. pobudzenie płciowe, ból, wstręt, strach. Wydzielina tych gruczołów jest gęstsza od zwykłego potu i bezwonna. Zapach, który towarzyszy tej wydzielinie jest wynikiem bardzo szybkiego rozkładu tej wydzieliny przez florę bakteryjną skóry. U kobiet czynność tych gruczołów zmienia się w czasie trwania cyklu. W okresie przedmiesiączkowym obserwuje się wzmożoną czynność tych gruczołów, po menopauzie natomiast gruczoły te ulegają zanikowi. Gruczoły łojowe Wydzielina tych gruczołów -łój (sebum) wyprowadzana jest do mieszka włosowego. Wydzielina gruczołów łojowych natłuszcza skórę, utrudnia penetrację bakterii oraz wywiera słabe działanie bakterio- i grzybo statyczne.

Paznokcie Paznokcie są to przezroczyste rogowe płytki utworzone przez naskórek. Ich zadaniem jest ochrona grzbietowych powierzchni paliczków dystalnych palców dłoni i stóp. U naszych przodków miały również znaczenie obronne, umożliwiały zdobywanie pokarmu. Obecnie u człowieka można je uważać za jeden z atawizmów. Blaszka rogowa paznokcia (płytka paznokciowa) Blaszka rogowa paznokcia składa się z licznych warstw ściśle zespolonych, zupełnie zrogowaciałych, martwych komórek. W zrogowaciałych komórkach blaszki paznokcia znajduje się keratyna twarda, białko strukturalne nadające paznokciowi odpowiednią wytrzymałość. Paznokieć przylega do zmodyfikowanego naskórka, który tworzy łożysko paznokcia. Brzeg proksymalny paznokcia jest zagłębiony w rowek łożyska paznokcia. Komórki paznokcia leżące pod tą wgłębioną częścią charakteryzują się intensywną proliferacją (namnażaniem) i tworzą macierz paznokcia. Boczne brzegi paznokcia również są wgłębione w skórę (leżą w tzw. rowkach bocznych). Naskórek rowkach tylnego i rowków bocznych narasta często na powierzchnię wolną paznokcia i tworzy nad nią obrąbek nadpaznokciowy (eponychium). Obrąbek nadpaznokciowy to potocznie zwane skórki, często usuwane przez kobiety. Zakończenia nerwowe w skórze W głębszych warstwach naskórka znajdują się wolne zakończenia nerwowe rejestrujące bodźce o charakterze bólowym. W brodawkach skóry właściwej zlokalizowane są wyspecjalizowane struktury zwane ciałkami Meissnera, które stanowią receptory czucia dotyku. Są to twory kształtu wrzecionowatego, długości 30-100 uro, otoczone torebką łącznotkankową. Inny rodzaj otorbionych receptorów nerwowych stanowią ciałka Vatera-Paciniego, zlokalizowane w głębszych warstwach skóry, łącznie z tkanką podskórną. Układ naczyniowy skóry Układ naczyń krwionośnych skóry położony jest pozapowięziowo między powięzią ciała a naskórkiem. Istnieją jednak ścisłe powiązania anatomiczno-strukturalne z podpowięziowymi naczyniami głębokimi. Trójwymiarowa architektonika układu naczyń krwionośnych skóry wykazuje odpowiednio do budowy warstwowej skóry jest nie tylko zaopatrywanie skóry w krew (odżywianie), lecz także termoregulacja.