Ocena projektu inwestycyjnego w odnawialne źródła energii przez instytucję finansową Rudolf Lauer Nordea Bank Polska SA Warszawa, 14 maja 2007

14 maja 2007Energy Finance2 Odnawialne źródła energii wiatr słońce odpady z gospodarstw domowych i przemysłowe odpady biologiczne torf woda wierzba energetyczna inne

14 maja 2007Energy Finance3 Klasyczna struktura przy transakcjach typu project finance Operator Jednostki państwowe Kupujący Sponsor/-rzy Wykonawca SPV Umowy off-take Koncesje, zezwolenia, itd. Finansowanie Kontrakt pod klucz Kapitał Umowa operacyjna

14 maja 2007Energy Finance4 Kluczowe elementy dla banku Opis projektu i/albo studium wykonalności Struktura finansowania Kluczowe kontrakty Analiza finansowa projektu (przede wszystkim cash flow) Analiza ryzyka

14 maja 2007Energy Finance5 Gotówka jest Królem Projekt finansowy wynika z przepływów pieniężnych (cash flow) Cash flow wynika z budżetu Budżet wynika z biznes planu Wykorzystując biznes plan, powinniśmy rozważyć wszystkie możliwe parametry, zależności, niepewności i których poziomy winny zostać uwzględnione w analizie ryzyk Ważnym elementem są także zabezpieczenia, które winny być dostosowane do analizowanego projektu

14 maja 2007Energy Finance6 10 głównych ryzyk 1. kapitałowe 2. budowlane (ukończenia projektu) 3. techniczne i eksploatacyjne 4. zarządzania i działalności operacyjnej 5. materiałowe 6. rynkowe 7. infrastrukturalne 8. środowiskowe 9. polityczne 10. finansowe

14 maja 2007Energy Finance7 Ryzyko budowlane (ukończenia projektu) niedoszacowanie kosztów na etapie planowania inwestycji, zastosowanie niesprawdzonych urządzeń i/lub technologii, błędy projektowe i/lub wykonawcze, niska jakość wykonania dobór niesolidnych dostawców i/lub wykonawców inwestycji

14 maja 2007Energy Finance8 Ryzyko zarządzania i działalności operacyjnej kwalifikacje osób zarządzających projektem, wydajność pracy, organizacja pracy, odpowiednie mechanizmy kontrolne, właściwa obsługa maszyn i urządzeń.

14 maja 2007Energy Finance9 Ryzyko rynkowe przewidywana zmiana zamożności i standardów życia mieszkańców, tempo przyrostu demograficznego, saldo przepływów migracyjnych, zmiana zapotrzebowania na energię, ciepło itp., zagrożenie związane z konkurencją.

14 maja 2007Energy Finance10 Ryzyko finansowe ryzyko inflacji, ryzyko kursowe, ryzyko stóp procentowych.

14 maja 2007Energy Finance11 Ryzyka techniczne i eksploatacyjne awarie techniczne urządzeń produkcyjnych i instalacji przesyłowych spowodowane błędami wykonawstwa, niska jakością urządzeń lub niewłaściwą obsługą i konserwacją, wzrost kosztów transportu i zakupu paliwa, zwiększone zużycie energii elektrycznej, wody i materiałów, większe niż zakładano straty przesyłu energii.

14 maja 2007Energy Finance12 Najbardziej wysunięty na północ park wiatrowy Havøygavlen Roczna produkcja 120 GWh, wystarcza do zasilania od 5 do 6 tys. gospodarstw domowych w Norwegii. Finansowany przez Nordea i Nordic Investment Bank.

14 maja 2007Energy Finance13 Projekty finansowe i eksportowe Rosnące zaangażowanie w bio-energię

14 maja 2007Energy Finance14 Referencje - Corporate Finance Sale of Katrineholm Energi MSEK 500 Adviser to Municipality of Katrineholm and Birka Energi June 2001 Sale of 32 % in Gulsele to Graninge Adviser to Fortum April 2000 Sale of Ahlström Energi to Graningeverkens AB Adviser to Ahlström Oy June 1999 Sales of shares in Norrköping Energi & Miljö AB to Sydkraft MSEK 1350 Adviser to City of Norrköping June 1999 Sale of Forssan Energia Oy to Vapo MFIM 288 Adviser to City of Forssa June 1999 Merger of Stockholm Energi AB and Gullspång Kraft AB. Formation of Birka Energi Adviser to Owners September 1998 Global Offering MEUR 464 Co-Lead Manager and Retail Lead Manager June 2002 MEUR 464 Co-Lead Manager and Retail Lead Manager June 2002 Sale of 50% of Birka Energi MSEK 27,200 Sole Adviser to Seller (City of Stockholm) November 2001 Merger MDKK 12,200 Adviser March 2004 June 2004 MDKK 2,186 Joint Lead Manager Rights Issue IPO BNOK 26.4 Co-Lead Manager June 2001 Sale of Empower Adviser to PVO & Vattenfall February 2004 IPO of Neste Oil MEUR 577 Joint Lead Manager and bookrunner April 2005 Accelerated Book-Build MDKK 1,400 Joint Global Coordinator March 2006 Divestiture of power assets MEUR 1,900 Adviser to StoraEnso April, 2000 November 2003 Rights Offering of CHF 3,360 million Co-Lead Manager Sale of the Lille Torup gas storage facility EURm 270 Financial adviser to DONG Energy Pending Redemption of minority shares in Nesa A/S DKKm 80 Adviser to Nesa A/S May 2006

14 maja 2007Energy Finance15 Referencje – finansowanie strukturalne MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Sale and financing of hydro power generation assets to Junkaravan (SPC) Financing Lead Arranger Corporate Finance Advisor 1983 MoDo MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Norwegian 40 MW wind power project 14 year project financing Lead Arranger 2002 Arctic Wind MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Construction contract financing of Kista Entré commercial real estate Lead Arranger 2001 MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager PPP/BOT 27 year financing of E39 highway in Norway Lead Arranger of syndicated facility 2002 MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Enhanced receivables purchase facility for Colombia and Equador sales Lead Arranger 2002 MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Trade receivables securitisation facility Lead Arranger 2002 March 2004 Acquistion of forest land for SEK 18,1 bn from Lead Manager NCC/Siab/Ahlstrom/ Vattenfall/Mowlem Formation of Arlandabanan 20 year lease for rolling stock Financing Lead Manager Adviser 1995 Refinancing of Hydro Power MSEK 6500 Adviser to the Owner 1996 Stora Kopparberg Bergslags AB Refinancing of Älvkraft i Värmland AB Adviser to Gullsprång Kraft December, 1998 MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Repurchase and financing of hydro power generation assets in Junkaravan Nordea Finans Lead Arranger Corporate Finance Advisor 2002 MEUR 464Co-Lead Manager andRetail Lead ManagerJune 2002-Retail Lead Manager Repurchase and financing of hydro power generation assets in Iggesund Kraft Nordea Finans Lead Arranger Corporate Finance Advisor 2004 MSEK BOT- leasefinancing of six highspeed trains Arranger and Lessor

14 maja 2007Energy Finance16 ProjektLataKwota mlnMoc Typ finansowania 14 projektów95-99USD MW ECA, Mixed Credit Project Financing Tongyo Jilin, Chiny2000USD 1523 MW Mixed Credit NAE, Minnesota, US2000USD 1132 MW Project Finance WPP Purchase, US2001USD 1620 MW Corp. Finance Shanwei Guang, Chiny 2002DKK 7216 MW Mixed Credit Arctic Wind, Norway2002NOK MW Project Finance NREA, Egipt 2002DKK MW Mixed Credit Wolin North, Polska2002EUR 2525 MW Export Credit Pakri Wind, Estonia2003EUR 1518 MW Doradca North Wind, Filipiny2004USD 1525 MW Mixed Credit North Wind II, Filipiny2005USD 68 MW Mixed Credit 20 projects, Szwecja SEK 5001 – 35 MW Project Finance Project Finance Projekty wiatrowe ~ 400 MW Project Finance Projekty wiatrowe ~ 400 MW