JAK ROZWIJA SIĘ MOWA? Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa kilka lat. Zanim dziecko nauczy się wyrażać swoje myśli, musi przejść wiele etapów, podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytworzenia mowy artykułowanej. Mówienie jest sprawnością, która kształtuje się wolniej i z większym trudem niż inne sprawności motoryczne. Rozwija się ono zgodnie z dojrzewaniem różnych części aparatu mowy. U wszystkich dzieci rozwój mowy przebiega według tych samych prawideł. Zdrowe, normalnie słyszące i normalnie rozwijające się dziecko przyswaja sobie mowę w ciągu pierwszych 5 – 6 lat.1 1 G. Demelowa, Elementy Logopedii. Warszawa 1979, WSiP s. 18.

W rozwoju mowy wyróżnia się następujące etapy: 1. Okres melodii, zwany również okresem przygotowawczym (0-1), 2. Okres wyrazu (1-2), 3. Okres zdania (2-3), 4. Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7).

Jakie są najczęstsze wady wymowy dziecka w wieku wczesnoszkolnym? Sygmatyzm (seplenienie) – nieprawidłowa wymowa głosek środkowojęzykowych (ś, ź, ć, dź), przedniojęzykowo-zębowych (s, z, c, dz) oraz przedniojęzykowo-dziąsłowych (sz, ż, cz, dż). W sygmatyzmie wyróżniamy następujące sposoby realizacji dźwięków: • Elizje- głoski nie są artykułowane, • Substytucje- głoski są zastępowane innymi, np. dla głosek sz, ż, cz, dż typowe substytuty to s, z, c , dz lub ś, ż, ć, dź, • Deformacje- są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia.

Rotacyzm (reranie) - wada wymowy polegająca na nieprawidłowej realizacji głoski r. Wyróżniamy następujące postaci rotacyzmu: • Elizja (mogirotacyzm)- głoska r nie jest artykułowana; • Substytucje (pararotacyzm)- głoska r jest zastępowana przez inne łatwiejsze głoski, np. l, j; • Deformacje ( rotacyzm właściwy)- głoska r ulega zniekształceniu artykulacyjnemu.

Mowa bezdźwięczna - to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych, a także na zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznym. Zaburzeniom dźwięczności (częściowym lub całkowitym) może ulegać 13 par opozycji fonologicznych: b - p, bi - pi, d - t, g - k, gi - ki, dz - c, dż - cz, dź - ć, w - f, wi - fi, z - s, ż - sz, ź - ś .

Inne wady wymowy: • Kappacyzm - jest wadą artykulacyjną, w której zaburzona jest wym owa głoski k i ki, zwykle głoska k zastępowana jest przez głoskę t,  • Gammacyzm - jest wadą artykulacyjną, polegająca na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych g, gi,  • Lambdacyzm - wada wymowy polegająca na nieprawidłowej realizacji głoski l.

jaKIE SĄ Przyczyny wad wymowy? Przyczyną powstawania wad wymowy są najczęściej nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych lub zaburzenia słuchu fonematycznego. Można je podzielić na wewnątrzpochodne (tkwiące w dziecku i środowiskowe. Jednak do najczęstszych przyczyn zaliczamy: deficyt słuchu fizjologicznego (zakłócenia w artykulacji, melodii, intonacji), nieprawidłową budowę aparatu mowy (rozszczep podniebienia, warg, zbyt duży lub mały język, skrócone wędzidełko podjęzykowe, wady zgryzu ), 

częste infekcje górnych dróg oddechowych i przerost trzeciego migdałka, powodują oddychanie przez usta. W konsekwencji wpływa to na osłabienie sprawności mięśni języka, warg, podniebienia miękkiego, których praca jest niezbędna do artykulacji. Dziecko, które źle oddycha, gorzej mówi, dysfunkcję słuchu fonematycznego (odpowiadającego za procesy analizy i syntezy słuchowej, które są niezbędne do nauki czytania), nieprawidłowe połykanie, mówienie do dziecka językiem nianiek – zdrobniale, ograniczone kontakty z matką do 2. r.ż, problemy zdrowotne matki w ciąży, niewłaściwa atmosfera rodzinna, nieprawidłowe wzorce wymowy w domu; wady wymowy rodziców, brak okazji do rozwijania mowy.

Jak wspierać rozwój mowy dziecka?   1. Zadbajmy o poprawność i bogactwo naszych wypowiedzi!.  2. Odpowiadajmy na pytania naszych dzieci w sposób wyczerpują. 3. Zadbajmy o prawidłowy zgryz dziecka! Wady zgryzu są jedną z najczęstszych przyczyn powstawania wad wymowy. 4. Korzystajmy z usług specjalistów! Jeśli nasze dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), zapewnijmy mu koniecznie opiekę specjalisty. Kontrolujmy stan słuchu naszych dzieci, szczególnie w sytuacjach gdy dzieci często chorują, przeziębiają się. 5. Ograniczmy naszym dzieciom dostęp do programów telewizyjnych. Wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka, rozmawiajmy z dziećmi na temat obejrzanego programu, uczmy je budowania wypowiedzi.

6. Zwracajmy uwagę na prawidłowy sposób oddychania 6. Zwracajmy uwagę na prawidłowy sposób oddychania! Uczmy dzieci oddychania nosem. Jeśli nasze dziecko oddycha przez usta, często ma otwartą buzię, chrapie w nocy, często ma zatkany nos- skonsultujmy się ze specjalistą (laryngologiem, foniatrą, logopedą). 7.  Zachęcajmy dzieci do zabaw usprawniających pracę języka i warg! Są to świetne ćwiczenia profilaktyczne. Jeśli Twoje dziecko mówi niewyraźnie, ma problemy artykulacyjne, skonsultuj się z logopedą. 8. Zachęcajmy dzieci do mówienia, motywujmy je tak, by rozmowa była przyjemnością. 9. Bądźmy wyrozumiali i cierpliwi!