System emerytalno-rentowy służb mundurowych Zakład Ubezpieczeń Społecznych System emerytalno-rentowy służb mundurowych Aleksandra Wiktorow Warszawa, 15 czerwca 2011 r.

Biuro Rady Gospodarczej Całkowite wydatki emerytalno-rentowe na służby mundurowe są porównywalne do tych z KRUS, chociaż liczba świadczeniobiorców jest czterokrotnie niższa Liczba świadczenio-biorców tys. osób 7,500 Roczne wydatki na świadczenia emerytalno-rentowe PLN mld, 2010 1,383 169.5 Transfery do OFE 22.5 14.0 Dotacje z budżetu 12.7 ZUS KRUS Mundurowi 50.0 Średnia wysokość świadczenia PLN miesięcznie 2,726 12.6 12.7 Wpływy ze składek 97.0 1,570 1.4 0.0 ZUS KRUS Mundurowi ZUS KRUS Mundurowi Dane dotyczące KRUS i służb mundurowych za 2010 r. Źródło: MF, MON, MSWiA, GUS, KRUS, ZUS, obliczenia własne Biuro Rady Gospodarczej 2

System emerytalno-rentowy służb mundurowych: Polska Brak minimalnego wieku uprawniającego do emerytury Stopa zastąpienia Emerytura jako % ostatniego wynagrodzenia 15 lat służby Emerytura W przypadku osób , które uzyskają grupę inwalidzką, stopa zastąpienia świadczenia może wzrosnąć do 80% (MSWiA) oraz do 90% (MON) Zakładając rozpoczęcie pracy w wieku 19 lat możliwość przejścia na emeryturę w wieku 34 lat (do stażu służby zalicza się okres nauki w wyższej szkole wojskowej, 80,0- 90,0 Wysokość emerytury Wymiar emerytury 40% po 15 latach Za każdy rok służby ponad 15 lat wymiar emerytury wzrasta o 2,6 %podstawy wymiaru; maksymalna emerytura – 75% podstawy wymiaru Podstawę wymiaru stanowi uposażenie z ostatniego miesiąca służby powiększonego odpowiednią o odpowiednią część „13” oraz inne dodatki Łączenie z pracą dozwolone, maksymalne obniżenie – 25% świadczenia 15 20 25 29 x Lata pracy Źródło: Policja.pl, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 3

Biuro Rady Gospodarczej W służbach świadczenia są średnio dwa razy większe niż w ZUS Średnia wielkość świadczeń (z rentami rodzinnymi) PLN Średnia stopa zastąpienia (z rentami rodzinnymi) Średnia długość stażu Średni wiek obecnego świadczeniobiorcy Osoby z orzeczoną grupą inwalidzką (bez rent rodzinnych) Procent świadczeń BOR 3,879 36,5 St. pożarna 2,579 45,3 St. graniczna 3,444 60,0 Policja 2,640 59,8 MON 2,800 14,0 Służba więzienna 2,850 7,3 ZUS 1,570 16,5 Źródło: MSWiA, MON, CZSW, ZUS, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 4

Biuro Rady Gospodarczej Średni staż pracy oraz średni wiek w momencie uzyskania świadczenia jest niższy niż w ZUS Średni staż pracy w momencie uzyskania świadczeń A 1995 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 2010 2009 Świadczenia z ZUS Świadczenia służb mundurowych Średni wiek w momencie uzyskania świadczeń B 1995 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 2010 2009 Świadczenia z ZUS Świadczenia służb mundurowych Źródło: MON, MSWiA, CZSW, ZUS, 2010 r. Biuro Rady Gospodarczej 5

Biuro Rady Gospodarczej Podstawa wyliczania świadczenia emerytalnego – obecnie podstawą jest ostatni miesiąc Średnia wysokość uposażenia dla osób o stażu powyżej 15 lat aktualnie w służbie powiększona o 1/12 nagrody rocznej Średnia wysokość podstawy wymiaru, z którego wyliczane jest świadczenie emerytalne w 2010 r. ASPIRANT ASPIRANT SZTABOWY STARSZY ASPIRANT STARSZY OGNIOMISTRZ Źródło: MSWiA, Komenda Główna PSP Biuro Rady Gospodarczej 6

KIERUNKI REFORMY POWSZECHNEGO SYSTEMU EMERYTALNEGO Osiągnięcie minimalnego wieku emerytalnego jedynym warunkiem uzyskania prawa do emerytury (z wyjątkiem prawa do emerytury minimalnej) Na wysokość emerytury ma wpływ: - cały przebieg pracy zawodowej (emerytura zależy od sumy zgromadzonych składek) - przewidywane przeciętne dalsze trwania życia Ograniczenie wcześniejszych emerytur i wprowadzenie emerytur pomostowych o ograniczonym zakresie podmiotowym, finansowanych z dodatkowej składki i niższym wymiarze Dążenie do podwyższenia wieku emerytalnego Wpływ nowego systemu emerytalnego na wysokość emerytur: Drastyczne obniżenie stopy zastąpienia z 59% obecnie do około 30% w 2050 roku (kapitał początkowy łagodzi to obniżanie w najbliższych kilkunastu latach)

Propozycje zmian systemu emerytur mundurowych I wariant Zmiany tylko dla wstępujących do służby po wprowadzeniu reformy (po 2012 r. jeśli uda się uchwalić ustawy na jesieni 2011 r.) Podwyższenie stażu służby do 20-25 lat Wprowadzenie wieku emerytalnego na poziomie 50-55 lat Zwiększenie maksymalnej wysokości emerytury do 85% podstawy wymiaru II wariant Ewentualne ograniczenie podstawy wymiaru Zmiana zasad łączenia z pracą po zakończeniu służby III wariant Łagodne przechodzenie do systemu powszechnego dla osób krótko pozostających w służbie, z pełnym zachowaniem dotychczasowych praw nabytych (wysokości emerytury za dotychczasową służbę) IV wariant radykalny całkowite włączenie do systemu powszechnego dla wszystkich wstępujących do służby

W państwach, które zreformowały system emerytur mundurowych, długość służby w wojsku jest znacznie wyższa, niż w Polsce A Państwa, które przeprowadziły reformę emerytur mundurowych WOJSKO Minimalna liczba lat do otrzymania emerytury dla osoby wstępującej do służby w wieku 20 lat Najniższa stopa zastąpienia Emerytura jako % ostatniego wynagrodzenia Komentarz Pełną emeryturę w wys. 70% wynagrodzenia otrzymuje się po 30 latach służby i osiągnięciu wieku 61 lat Szwecja 1) 65,0 Można uzyskać wysoką stopę zastąpienia, jednak dopiero po długim okresie pracy Niemcy 1) 72,0 Aby przejść na emeryturę należy osiągnąć odpowiedni wiek i staż pracy Rozróżnienie ze względu na stopień wojskowy USA 50,0 Każdy dodatkowy rok pracy zwiększa stopę zastąpienia o 1,42 pp. UK 22,8 Za każdy kolejny rok pracy stopa zastąpienia zwiększa się: 16-20 o 6,2 pp.; 21-26 o 2,5 pp.; 27 – o 1 pp. Czechy Możliwość uzyskania wysokiej stopy zastąpienia w relacji do krótkiego okresu pracy Polska 40,0 1) Obowiązuje minimalny wiek emerytalny, nie ma minimalnego stażu służby Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2011 9

Biuro Rady Gospodarczej Przykład – wojsko w wybranych krajach: decydując się na długą pracę można liczyć na wysoką stopę zastąpienia A WOJSKO Stopa zastąpienia wynosi 74,95% Wiek emerytalny zależy od stopnia oraz rodzaju wojsk i wynosi od 57 do 61 lat Im wyższy stopień wojskowy, tym dłużej trzeba pracować Do podstawowej stopy zastąpienia wliczane są dodatki Jeżeli decydują się na pracę, muszą zawiesić emeryturę Stopa zastąpienia wynosi 50-100% Najwcześniej można przejść na emeryturę po 20 latach służby W niektórych rodzajach wojsk należy dodatkowo osiągnąć wiek 60 lat Za każdy rok służby stopa zastąpienia zwiększa się o 2,5 pp. Stopa zastąpienia wynosi 50% Minimalny okres służby wynosi 16 lat, maksymalny 34 Po odbyciu maksymalnego okresu pracy otrzymuje się dodatkowo świadczenie wysokości trzykrotnej rocznej pensji Aby zostać objętym świadczeniami należy przepracować minimum 2 lata w wojsku Źródło: MSZ, Ambasada RP w Berlinie, Waszyngtonie i Londynie, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 10

Biuro Rady Gospodarczej W Polsce wiek emerytalny policjantów w stosunku do świadczeń, jakie otrzymują, jest bardzo niski B Państwa, które przeprowadziły reformę emerytur mundurowych POLICJA Minimalna liczba lat do otrzymania emerytury dla osoby wstępującej do służby w wieku 20 lat Najniższa stopa zastąpienia Emerytura jako % ostatniego wynagrodzenia Komentarz Pełną emeryturę w wys. 70% wynagrodzenia otrzymuje się po ukończeniu min. 30 lat służby i osiągnięciu wieku 61 lat Szwecja1 65,0 Minimalny wiek emerytalny 50 lat, ale większość funkcjonariuszy przechodzi na emeryturę po 60 r. życia Niemcy1 58,5 Aby przejść na emeryturę należy osiągnąć wiek 60 lat UK1 45,0 Wymogi różnią się w stanach, w niektórych należy pracować 20 lat i osiągnąć wiek 50 lat, w pozostałych 30 lat i wiek 60 lat USA2 50,0 Za każdy kolejny rok pracy stopa zastapienia zwiększa się: 16-20 o 3 pp.; 21-26 o 2 pp.; 27 – o 1 pp. Czechy 20,0 Możliwość uzyskania wysokiej stopy zastąpienia w relacji do krótkiego okresu pracy Polska 40,0 1 Niemcy, Szwecja i UK mają systemy, gdzie obowiązuje wiek przejścia na emeryturę, a nie liczba lat służby; 2 USA różny staż w różnych stanach Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 11

Biuro Rady Gospodarczej Przykład – Niemcy: policjanci po przejściu na emeryturę mogą pracować, jednak po przekroczeniu dochodu 400 EUR/m-c ich emerytura jest pomniejszana B Wiek przejścia na emeryturę Stopa zastąpienia Emerytura jako % ostatniego wynagrodzenia Wiek 50- 65 Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę w wieku 50 lat, jednak stopa zastąpienia jest niższa Policjant nie może zostać na służbie dłużej niż 40 lat Staż pracy w cywilu liczony jest jak praca w policji Istnieje możliwość wydłużenia pracy maksymalnie do 68 rż. Wysokość emerytury 30 35 40 lata służby Stopa zastąpienia 58,5-73,5% Za każdy rok służby więcej stopa zastąpienia wzrasta o 1,5 pp.; w skali 10 lat to 15 pp. Obliczana jest na podstawie ostatniego wynagrodzenia bez dodatków Nie jest uzależniona od rodzaju wykonywanych zadań W przypadku odejścia na emeryturę w wieku 50 lat stopa zastąpienia wynosi 51% Źródło: MSZ, Ambasada RP w Berlinie, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 12

Biuro Rady Gospodarczej Przykład – Szwecja: policjanci po przejściu na emeryturę mogą pracować jedynie wtedy, gdy zawieszą emeryturę B Wiek przejścia na emeryturę Wysokość emerytury Rok życia 61-67 Stopa zastąpienia 65-67% Wyliczana na podstawie ostatniego uposażenia W okresie 61-65 lat stopa zastąpienia wynosi 65% Najwyższą pensję otrzymuje się w przypadku ukończenia 30 lat służby i osiągnięcia 65 r.ż. – wynosi 70% średniej z zarobków osiąganych w ciągu ostatnich 5 lat Policjant może przejść na emeryturę w wieku 61 lat niezależnie, jak długo przepracował na służbie Może dwukrotnie wnioskować o przedłużenie okresu pracy o rok – po ukończeniu 65 roku życia Przykład – UK: w odróżnieniu od innych państw policjant odchodzący na emeryturę dostaje dodatkowo jednorazowe świadczenie w wysokości czterokrotności rocznej emerytury Rok życia 60-65 Stopa zastąpienia 45-50% Na emeryturę można przejść po minimum 35 latach pracy Dodatkowo, wiek przejścia na emeryturę zależy od stopnia awansu Źródło: MSZ, Ambasada RP w Sztokholmie, Ambasada RP w Londynie, 2011 Biuro Rady Gospodarczej 13

Biuro Rady Gospodarczej Przykłady – służby mundurowe w wybranych państwach Wszystkich obywateli obowiązują te same przepisy emerytalne Prawo do świadczeń nabywa się z chwilą ukończenia 65 roku życia Dodatkowym warunkiem jest konieczność opłacenia min. 240 składek (20 l.) Austria Prawo do emerytury mundurowej nabywa się po przepracowaniu 20 lat Stopa zastąpienia wynosi wtedy 50%, za każdy dodatkowy rok pracy nalicza się 3%, jednak nie więcej niż 75% Białoruś Wiek emerytalny uzależniony jest od stopnia służbowego Aby przejść na emeryturę należy spełnić warunek stażu pracy i wieku Maksymalna stopa zastąpienia wynosi 75% Francja Nie istnieją szczegółowe uregulowania emerytalne dla funkcjonariuszy Wiek emerytalny wynosi 65 lat, w uzasadnionych przypadkach 60 Stopa zastąpienia wynosi 80% Holandia Wiek emerytalny funkcjonariuszy został określony na 65 lat Istnieje możliwość skorzystania z emerytury pomostowej Hiszpania Źródło: analiza własna Biuro Rady Gospodarczej 14