Mierzymy, ważymy, liczymy – w jaki sposób styl życia wpływa na nasze zdrowie. Ewelina Borowiec Michał Gnida Paulina Miłoś Mirosław Zych Klaudia Trzpis Marcin Szyfner Marzena Sanecka Sebastian Miłoś Barbara Sapała Dawid Rzemieniarz

Ruch jest podstawowym atrybutem życia, a aktywność ruchowa towarzyszy człowiekowi od jego poczęcia aż do śmierci.

Nie ulega wątpliwości, iż każdy ruch jest efektem współdziałania podłoża biologicznego (aparatu ruchu, źródeł energii itp.) oraz psycho- społecznego (celu, motywacji itp.). Dlatego w pełni uzasadnione jest wyróżnianie w ruchu jego strony potencjalnej (móc, chcieć, umieć) i efektywnej (przebieg ruchu i jego skutek).

Przez ideę ruchu rozumiemy jego cel (motyw działania) Przez ideę ruchu rozumiemy jego cel (motyw działania). Motywy działalności ruchowej człowieka mogą być różne, mianowicie: bezpośrednia potrzeba życiowa (zaspokojenie głodu lub pragnienia, wykonywanie czynności samoobsługowych, porządkowych itp.), osiąganie stawianego sobie celu (przejście z miejsca na miejsce, przeniesienie przedmiotu itp.), realizacja potrzeb natury hedonistycznej (zabawa, przechadzka, rozrywka itp.), poczucie konieczności lub obowiązku, potrzeby twórcze (muzyka, malarstwo), potrzeba współzawodnictwa (sport). W naszym przypadku skupimy się na ostatniej grupie- mianowicie ruchu w sporcie.

W przypadku sportu -cechy ruchu nazywane są cechami motorycznymi W przypadku sportu -cechy ruchu nazywane są cechami motorycznymi. Zdefiniowano je jako takie właściwości ilościowe organizmu, przez które ujawnia się przetwarzanie energii zawartej w naturalnych zasobach energetycznych ustroju oraz uzewnętrznienie działalności całego aparatu nerwowo- mięśniowego przy podejmowaniu różnorodnych czynności ruchowych. Właściwości te ujawniają się w postaci; zwinności, siły, skoczności, szybkości, gibkości i wytrzymałości.

Przy omówieniu każdej z wyżej wymienionych cech, niezbędne jest zapoznanie sie z fachowymi terminami: - okres progresywny- czyli ewolucja/ rozwój przypadający na okres dzieciństwa i młodości (do 20- 25 r.ż.), - okres stabilizacji– równowaga, występująca u człowieka dorosłego (do około 40- 45 r.ż.), - okres regresywny (inwolucja) –czyli starzenie się organizmu, występuje spadek wydolności i zdolności organizmu do wysiłku fizycznego.

ZWINNOŚĆ

Zwinność oznacza to samo co koordynacja ruchowa Zwinność oznacza to samo co koordynacja ruchowa. Jest to zdolność organizmu do wykonywania szybkich i precyzyjnych ruchów. Jest sumą szybkości i zręczności, umiejętności szybkiego przestawiania się z jednych ściśle skoordynowanych ruchów na inne oraz dokonywania szybkiego wyboru odpowiedniego aktu ruchowego w nieoczekiwanie powstających nowych sytuacjach. Zwinność w przeciwieństwie do innych zdolności motorycznych jest głównie cechą nabytą, uwarunkowaną stanem i stopniem rozwoju układu nerwowego, dlatego też wzrasta wraz z rozwojem osobniczym.

Rozwój koordynacji ruchowej zaczyna się w wieku niemowlęcym (ok 3 miesiąca) i rozwija się w dalszych latach. Główny etap progresywny trwa krótko, bo kończy się pomiędzy 12-17 rokiem życia i jest mało dynamiczny, natomiast okres względnej stabilizacji jest bardzo długi. Procesy inwolucyjne zaczynają sie dopiero w piątej dekadzie życia u kobiet i szóstej u mężczyzn. Warto dodać iż w całym okresie zróżnicowanie dymorficzne jest małe na korzyść płci męskiej. Nieznaczne jego nasilenie daje sie zauważyć tylko w dzieciństwie i późnej starości.

Podstawowa metoda kształcenia i doskonalenia sprawności koordynacyjnej jestcelowo ukierunkowana na zmienność ćwiczeń (sposobu oraz warunków ich wykonania). Poprzez wielkość, różnorodność i zmienność warunków wykonania ćwiczeń wzbogacane są doświadczenia ruchowe. W tym kontekście szczególne znaczenie przypisać należy grom zespołowym. Wymagają one bowiem najwyższego poziomu koordynacji ruchowej, a wiec przestrzennej dokładności ruchów wykonywanych w minimalnych jednostkach czasu i w zmieniających sie warunkach. Dlatego odpowiednio dobrane i zastosowane ćwiczenia z zakresu gier zespołowych mogą stymulować rozwój m.in.: orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, umiejętności łączenia i dostosowania ruchów.

Przykładowe ćwiczenia rozwijające koordynację: biegi z przewrotem na materacu, bieg wahadłowy 10 x 5, biegi krótkie z zadaniami dodatkowymi, trening obwodowy- z dużą ilością stacji, tor przeszkód, ćwiczenia koordynacyjne.

SIŁA

Siła mięśniowa- to cecha motoryczna organizmu w zakresie pokonywania oporu zewnętrznego lub oporu własnego ciała kosztem wysiłku fizycznego (skurczu mięśni).

Najlepszym okresem rozwoju siły u obydwu płci jest wiek pomiędzy 7 a 19 rokiem życia. U dziewcząt przyrosty siły są wolniejsze niż u chłopców, wcześniej też osiągają one możliwości maksymalne (ok.19-20 roku życia, natomiast chłopcy między 21 a 25 r. ż ). Po tym okresie występuje stabilizacja trwająca u obojga płci do wieku 31-35 lat, po czym rozpoczyna się powolna inwolucja, wyraźniejsza po 55 roku życia. Warto zwrócić uwagę na dość długi okres stabilizacji zdolności siłowych, który u kobiet trwa: od 16 do 55r., zaś u mężczyzn od 19 do 50 roku życia.

Siłę kształtujemy przez stosowanie ćwiczeń mających działanie na wybrany miesień lub grupę mięśni; ćwiczenia z hantlami, ciężarkami, sztangą, na atlasie itp. (ćwiczenia z lekkim obciążeniem z dużą ilością powtórzeń lub serii oraz ćwiczenia z dużym obciążeniem- przy niewielkiej ilości powtórzeń i seriach), ćwiczenia w których pokonujemy własny ciężar ciała; pompki, przysiady, itp. podciąganie na drążku, rzuty np. piłki lekarskiej znad głowy, brzuszki, ćwiczenia siły w parach.

SKOCZNOŚĆ

Skoczność- jest wieloczynnikową funkcją dwóch cech podstawowych: szybkości i siły oraz budowy i proporcji ciała. Wyraża moc pracy mięśniowej i określa zdolność przemieszczania ciała w przestrzeni poprzez fazę lotu.

W badaniach populacyjnych skoczność najczęściej mierzy się wyskokiem dosiężnym lub za pomocą skoku w dal obunóż z miejsca. W prowadzonych testach poziom rozwoju skoczności u dziewcząt wzrastał jedynie do 18 r.ż., a u mężczyzn do 20 roku życia. Do 14 roku zróżnicowanie poziomu rozwoju skoczności jest niewielkie. W kolejnych latach do 18 r. życia wyniki są zdecydowanie lepsze dla płci męskiej. Okres stabilizacji jest bardzo krótki- trwa 2 lata i zaczyna się regres ok. 20-22 r. życia.

Do ćwiczeń poprawiających skoczność zaliczamy; podskoki obunóż w miejscu, skoki: jednonóż lub obunóż z pokonywaniem pewnej odległości lub wysokości, wieloskoki płaskie, skoki dosiężne, skoki lekkoatletyczne, skoki pojedyncze- wykonane z miejsca przez przeszkodę, zeskoki w głąb.

SZYBKOŚĆ  

Szybkość- to cecha motoryczna charakteryzująca zdolność człowieka do wykonywania określonych ruchów w jak najkrótszym czasie, mogą one dotyczyć ruchu całego ciała bądź jego części ( przy założeniu że zadanie nie trwa długo i nie wywołuje zmęczenia). Wyodrębnia się 3 podstawowe formy przejawiania się szybkości; czas reakcji, prędkość pojedynczego ruchu i częstotliwość ruchów.

Zdolności szybkościowe w okresie progresywnego rozwoju wykazują bardzo szybkie tempo rozwoju. Szybkość ruchów rozwija się bardzo dynamicznie u obojga płci od 7 do 13 roku życia i nie wykazuje w tym okresie dymorfizmu. Maksymalne możliwości dziewczęta osiągają wcześniej- w wieku ok 14-18 lat. Natomiast w wieku 15-19 lat obserwuje się szybszy rozwój zdolności szybkościowych u chłopców. U obojga płci maksimum szybkości ruchów przypada na 19 rok życia. Okres stabilizacji jest u obydwu grup krótki- i średnio przypada od 17 do 20 roku życia. Procesy inwolucyjne zdolności szybkościowych u mężczyzn i kobiet przebiegają dość wolno do 45 roku życia, a następnie diametralnie spadają.

Do ćwiczeń pozytywnie wpływających na poprawę wyników w testach szybkościowych zaliczamy; biegi na krótkich dystansach m.in; 30,40 i 60 m., skipingi, start na sygnał dźwiękowy- kształtujące szybkość reakcji, starty z różnych pozycji, biegi krótkie z przyspieszeniem tzw. interwały.

GIBKOŚĆ

Gibkość- to zdolność do uzyskiwania dużej ruchomości w stawach, czyli dużej amplitudy w wykonywanych ruchach. Amplituda ruchów człowieka zależy przede wszystkim od kształtu stawów, elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł.

Najlepszym okresem dla kształtowania gibkości jest wiek od 7 do 10/11 roku życia. W późniejszych latach wyłącznie w stawach kręgosłupa zwiększa sie amplituda ruchu, która trwa do 13/14 r.ż., jednak ogólnie rzecz biorąc od 10/11 r.ż. następuje naturalny regres ruchomości we wszystkich stawach. Pewny poziom stabilizacji gibkości, a dokładniej części dotyczącej kręgosłupa, utrzymuje się średnio do 16- 18 r. ż., a następnie notuje się jej regres.

Ćwiczenia gibkościowe powinny być wykonywane często, powolnie z narastającą obszernością i z dużą ilością powtórzeń. Do najczęstszych ćwiczeń wykonywanych w treningu gibkościowym są; siady kroczno- rozkroczne i kroczno- wykroczne tzw. ,,szpagat”, podpór tyłem leżąc łukiem tzw. ,,mostek”, skłony w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej, wykroki i uniki, przyciąganie pięty do pośladka w staniu jednonóż, ,,skłon japoński” skłony dosiężne w staniu lub siadzie.

WYTRZYMAŁOŚĆ

Wytrzymałość to cecha motoryczna charakteryzująca zdolność organizmu do wykonywania długotrwałego wysiłku o określonej intensywności przy podwyższonej odporności na zmęczenie.

Poziom wytrzymałości zależy od czynników; - fizjologicznych (zasobu źródeł energetycznych, sprawności i szybkości ich wykorzystania, aktywności enzymów itp.), - somatycznych (wysokości i masy ciała, proporcji między włóknami szybko i wolnokurczliwymi), - koordynacyjnych (stopnia opanowania techniki uprawianej konkurencji bądź dyscypliny), - psychicznych (siły woli, dojrzałości psychicznej).

Rozwój zdolności wytrzymałościowych – mierzonych wynikiem biegu długiego – przebiega w wieku szkolnym odmiennie u obojga płci. Chłopcy wykazują wyraźną poprawę między 7 a 18 rokiem życia, przy czym szczególnie szybki progres obserwuje się między 7 a 10 oraz 14 a 16 rokiem życia. U dziewcząt okresem progresywnym jest tylko wiek od 7-13 lat, jednak przyrosty wyników są znacznie mniejsze niż u chłopców. Po 13 roku życia obserwuje się wśród dziewcząt obniżenie wyników wywołane zapewne trzema czynnikami: przyrostem masy tłuszczowej po okresie skoku pokwitaniowego, spadkiem aktywności ruchowej oraz obniżeniem się poziomu wydolności aerobowej. Podsumowując najlepsze wyniki uzyskane w testach wytrzymałościowych u dziewcząt przypadają na okres od13-16 roku życia, natomiast u chłopców to okres od 16-20 roku.

Najlepszymi ćwiczeniami kształtującymi wytrzymałość są; biegi przełajowe, duża zabawa biegowa, gry sportowe- gdy występuje długotrwały wysiłek np.; koszykówka, piłka ręczna, piłka nożna, ćwiczenia gimnastyczne- prowadzone w szybkim tempie i długim czasie trwania np. obwody ćwiczebne, intensywne formy aerobiku itp., Test Coopera, Beep Test, biegi długie o jednakowej intensywności lub interwały, wszelkiego rodzaju ćwiczenia trwające przez długi okres czasu i określonej intensywności.