Dominika Milczarek Modele w ekonomii Zajęcia z metodologii ekonomii

2 Plan Struktura wyjaśnienia naukowego: prawa, hipotezy, teorie, modele.

3 Nauka i metoda naukowa F. Neal, R. Shone „Proces budowy modeli ekonomicznych”, PWN Nauka jest wiedzą i procesem jej systematycznego gromadzenia Cel: wyjaśnienie zjawisk obserwowalnych i przewidywanych (nie zaobserwowanych do tej pory)

4 Definicja wyjaśnienia naukowego Próba wytłumaczenia tego, co początkowo nie jest zrozumiałe, Pokazanie w jaki sposób prawa uzasadniają zachodzenie pewnych zdarzeń, Rozpatrywanie pewnych faktów w ramach pewnych teorii, w celu ich zrozumienia i zinterpretowania, Może odbywać się na podstawie praw nauki, hipotez, teorii, modeli...

5 Uogólnienie empiryczne jeśli związki między zjawiskami występują z pewną regularnością odnosi się do zjawiska opartego na obserwacji odnosi się do wszystkich elementów (zjawisk) danej klasy, a nie do poszczególnych jednostek np. „Drzewa liściaste jesienią tracą liście.” Ale czy takie uogólnienie empiryczne można uznać za prawo nauki?

6 Prawa nauki (1) Przesłanki w formie zdań syntetycznych czyli takich, których prawdziwość zależy od zbadania zjawisk w naszym otoczeniu Mogą być wyrażone w formie zdania ogólnego lub równania matematycznego Wyrażają związek między konkretnymi zjawiskami Wskazanie zdania ogólnego jako prawa przez naukowców odbywa się na zasadach dowolnych, a zwroty typu „prawo”, „prawo natury” czy „prawo nauki” jest synonimem.

7 Prawa nauki (2) Cechy: obserwacja empiryczna jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do tego, by ustanowić prawo nauki. mogą być przyczynowo-skutkowe (wymuszają implikują sekwencję zdarzeń) np. Jeśli podgrzeje się miedź, to ona się rozszerza /podgrzewanie miedzi jest przyczyną, a rozszerzanie skutkiem/ lub opisowe (opisują związki między danymi wielkościami) np. prawo idealnych gazów Boyle’a (iloczyn ciśnienia gazu (p) i jego objętości (V) jest proporcjonalny do jego absolutnej temperatury (T).

8 Hipotezy Przypuszczenie mające ułatwić wyjaśnienie zjawiska Dotyczy tego co nie było obserwowane do tej pory, ale może być poddane obserwacji Określa rodzaj faktów, które wybieramy do analizy, wpływając tym samym na kierunek naszych badań Formułowanie hipotez, aby ich następstwa można było poddać odpowiednim testom. Prawo nauki jest hipotezą, która jest zdaniem ogólnym, zweryfikowanym przy użyciu rygorystycznych testów

9 Prawa i hipotezy probabilistyczne deterministyczne – zdania ogólne odnoszące się do wszystkich elementów danej klasy zdarzeń; są na pewno prawdziwe i nie dopuszczają żadnych wyjątków „drzewa liściaste tracą liście na jesieni” probabilistyczne – zdanie odnoszące się do grupy, a nie do konkretnego jej członka, natomiast wniosek dotyczy jednego członka zbiorowości; „powszechnie wiadomo, że palenie papierosów zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc”

10 Fakty Fakty nie wyjaśniają niczego, a nabierają znaczenia dopiero wtedy, gdy są interpretowane w ramach pewnego schematu wyjaśniania np. rejestr przestępstw jest kolekcją faktów, z której nie można nic wywnioskować badanie związku pomiędzy (1) napadami rabunkowymi a (2) ubóstwem staje się hipotezą do dalszej analizy w procesie wyjaśniania.

11 Teorie Prawa charakteryzujące się wysokim stopniem ogólności Obejmują pojęcia teoretyczne (pojęcia, które nie są obserwowalne), które nabierają znaczenia jedynie w ramach definicji używanych w tej teorii np. atom, racjonalność, użyteczność, etc. Mogą wyjaśniać hipotezy np. teoria popytu wyjaśnia hipotezę dotyczącą popytu Cel: uporządkowanie mnóstwa pojedynczych zdarzeń (tak by stały się one zrozumiałe) oraz względnie dokładne prognozowanie przebiegu przyszłych zdarzeń

12 Modele w naukach społecznych Model to uproszczony obraz części realnego świata. Model to hipotetyczna konstrukcja myślowa obejmująca układ założeń przyjętych w ekonomii dla uchwycenia najważniejszych cech i zależności występujących w danym procesie ekonomicznym. Ta sama rzecz czy zjawisko może mieć wiele modeli.

13 Modele w naukach społecznych Model teoretyczny jest modelem teorii (opiera się na pojęciach teoretycznych np. konkurencja, użyteczność, racjonalność) Model jest pośrednim sposobem weryfikacji teorii, gdyż te zawierają pojęcia teoretyczne, które są nieobserwowalne np. model popytu i podaży, używa pojęć takich jak „racjonalność”, „rynek”, „konkurencja” etc.

14 Modele w naukach społecznych Podstawowe umiejętności przydatne do tworzenia modeli: Umiejętność abstrakcji – przejścia od rzeczywistości do modelu; Zdolność do derywacji – tworzenia licznych implikacji wyprowadzanych z modelu; Zdolność do ewaluacji modelu; Znajomość zestawu podstawowych modeli wykorzystywanych w naukach społecznych. Źródło: Lave i Marcha An Introduction to Models in the Social Sciences.

15 Modele w naukach społecznych Modele indywidualnego wyboru inwestycje, głosowanie, zachowanie konsumenta Modele wymiany Specjalne przypadki indywidualnego czy społecznego wyboru (handel, polityka) Modele adaptacji Modyfikacja zachowań jako reakcja na doświadczenia (zmiany organizacyjne lub kulturowe) Modele dyfuzji Przenikanie wzorów zachowań, wiedzy, itd. (innowacje) Źródło: Lave i Marcha An Introduction to Models in the Social Sciences.

16 Modele w naukach społecznych Jak zbudować dobry model? Dobry model musi być testowalny; Nie można zakochać się we własnych modelach (dążenie do ewaluacji modelu, a nie jego obrona); Należy mieć na uwadze alternatywne modele; Piękny model, to model prosty; Piękny model, to model płodny (dający wiele możliwości i przewidywalnych skutków); Piękny model, to model w dużym stopniu nieprzewidywalny (dający interesujące, zaskakujące implikacje). Źródło: Lave i Marcha An Introduction to Models in the Social Sciences.