OPCJE AKCYJNE NA GPW Zespół Rekomendacji i Analiz Giełdowych Departament Klientów Detalicznych Katowice, Październik 2005

DEFINICJA OPCJI Opcja to instrument dający jej nabywcy prawo do: kupna ( opcja kupna ) lub sprzedaży ( opcja sprzedaży) w przyszłym terminie po określonej z góry cenie zwanej ceną wykonania określonej ilości instrumentu bazowego dla tej opcji

RODZAJE OPCJI Rodzaje opcji - –w zależności od tego czy prawo dotyczy kupna i sprzedaży opcja kupna (call) opcja sprzedaży (put) –w zależności od tego kiedy można zażądać wykonania opcji opcja amerykańska (może być wykonana w dowolnym dniu do wygaśnięcia) opcja atlantycka (może być wykonana po określonej dacie) opcja europejska (może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia) –w zależności od tego na jaki instrument bazowy jest wystawiona opcja opcje walutowe opcje akcyjne opcje procentowe opcje indeksowe

PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE OPCJI - WARTOŚĆ OPCJI I CENA WYKONANIA Zyski dla posiadacza opcji kupna (pozycja długa w opcji kupna) C - wartość opcji kupna X - cena wykonania opcji kupna Czynniki kształtujące wartość opcji: 1. Aktualna wartość akcji S 2. Cena wykonania X 3. Czas pozostający do wygaśnięcia 4. Zmienność wartości indeksu 5. Wolna od ryzyka stopa procentowa Zysk Wartość akcji S X C

MODEL BLACKA-SCHOLESA WYCENY OPCJI KUPNA I SPRZEDAŻY Założenia: przyszłe relatywne zmiany cen są niezależne od zmian historycznych i bieżących rozkład prawdopodobieństwa zmian cen ma postać rozkładu logarytmo-normalnego c - cena opcji kupna p - cena opcji sprzedaży S - aktualna wartość akcji X - cena wykonania akcji r - stopa procentowa wolna od ryzyka T - czas pozostający do wygaśnięcia  - odchylenie standardowe (zmienność) c = f (S, X, r, T,  )

WPŁYW ZMIENNOŚCI NA CENĘ OPCJI Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji z zyskiem Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji z zyskiem Zmienność Cena opcji sprzedaż Cena opcji kupna

WPŁYW CZASU DO WYGAŚNIĘCIA OPCJI NA CENĘ OPCJI Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji kupna z zyskiem Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji sprzedaży z zyskiem Czas do wygaśnięcia Cena opcji sprzedaży Cena opcji kupna

WPŁYW CENY WYKONANIA NA CENĘ OPCJI Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji kupna z zyskiem Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji sprzedaży z zyskiem Cena wykonania Cena opcji sprzedaży Cena opcji kupna

WPŁYW AKTUALNEJ WARTOŚCI AKCJI NA CENĘ OPCJI Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji kupna z zyskiem Wzrost prawdopodobieństwa wykonania opcji sprzedaży z zyskiem Wartość akcji Cena opcji sprzedaży Cena opcji kupna

RODZAJE OPCJI ZE WZGLĘDU NA RÓŻNICĘ CENY WYKONANIA I WARTOŚCI AKCJI Terminologia opcje at-the-money (ATM) Opcje których kurs wykonania jest bliski bieżącego kursu akcji opcje in-the-money (ITM) Opcje dla których kurs akcji znajduje się po stronie zysku tzn. dla opcji kupna – Kurs akcji > Kurs wykonania dla opcji sprzedaży – Kurs akcji < Kurs wykonania opcje out-of-the-money (OTM) Opcje dla których kurs akcji znajduje się po stronie straty tzn. dla opcji kupna – Kurs akcji < Kurs wykonania dla opcji sprzedaży – Kurs akcji > Kurs wykonania

RODZAJE OPCJI ZE WZGLĘDU NA RÓŻNICĘ CENY WYKONANIA I WARTOŚCI AKCJI Opcja typu call Opcja typu put Wartość akcji Zysk Opcja out-of-the-money Opcja at-the-money Opcja in-the-money C X Wartość akcji Zysk Opcja out-of-the-money Opcja at-the-money Opcja in-the-money C X

WARTOŚĆ CZASOWA I WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJI Opcja call cena wykonania x wartość akcji Wartość wewnętrzna opcji Wartość czasowa opcji

WARTOŚĆ CZASOWA I WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJI – PRZYKŁAD OW20L GRUDNIOWA OPCJA KUPNA WIG20 CENA OPCJI ZYSK

RODZAJE POZYCJI ZAJĘTYCH NA RYNKU OPCJI Zysk Strata Opcja call Opcja put x x Long call nabywca Short call wystawca Long put nabywca Short put wystawca

PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA OPCJI KUPNA y Pozycja krótka na opcji kupna (short call) Pozycja długa na opcji kupna (long call) c -c y x s x s y = -c y = s - x - c y = c y = x - s + c Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej X – cena wykonania opcji S – wartość akcji w dniu wygaśnięcia opcji C- cena opcji kupna (premia)

PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA OPCJI SPRZEDAŻY Pozycja krótka na opcji sprzedaży (short put) y Pozycja długa na opcji sprzedaży (long put) p x s y = -p y = x - s - p y = p y = s - x + p y x s Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej X – cena wykonania opcji S – wartość akcji w dniu wygaśnięcia opcji p- cena opcji sprzedaży (premia)

PRZEPŁYWY FINANSOWE DLA OPCJI GRUDNIOWYCH DLA INDEKSU WIG20 Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt y = -c y = s - x - c y = c y = x - s + c y = -p y = x - s - p y = p y = s - x + p long call short call long put Short put Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej X – cena wykonania opcji S – wartość indeksu WIG20 C- cena opcji kupna (premia) P – cena opcji sprzedaży (premia) S<X S>X

MAKSYMALNE ZYSKI I STRATY DLA OPCJI KUPNA Zyski x Wartość akcji -c Maksymalna strata w wyniku spadku kursu akcji jest równa cenie opcji c Pozycja długa na opcji kupna (NABYWCA OPCJI) x Wartość akcji Zyski c Pozycja krótka na opcji kupna (WYSTAWCA OPCJI) Maksymalna strata w wyniku wzrostu kursu akcji jest nieograniczona !

MAKSYMALNE ZYSKI I STRATY DLA OPCJI SPRZEDAŻY x Wartość akcji Zyski Maksymalna strata w wyniku wzrostu kursu akcji jest równa cenie opcji p -p Pozycja długa na opcji sprzedaży (NABYWCA OPCJI) x Pozycja krótka na opcji sprzedaży (WYSTAWCA OPCJI) Zyski p Maksymalna strata w wyniku spadku kursu akcji jest nieograniczona ! Wartość akcji

JAK ZARABIAĆ NA OPCJACH ? Sposób najprostszy –Kupno opcji kupna lub sprzedaży oraz poczekanie do terminu wygaśnięcia –W terminie wygaśnięcia otrzymamy kwotę rozliczenia (wygraną z opcji) jeżeli Dla opcji kupna – kurs akcji wzrośnie powyżej kursu wykonania opcji Dla opcji sprzedaży – kurs akcji spadnie poniżej kursu wykonania opcji –Jeżeli błędnie przewidzieliśmy zmianę kursu akcji wówczas w terminie wygaśnięcia opcji nie otrzymamy NIC –Wygraną z opcji wypłaca kupującemu wystawca opcji

JAK ZARABIAĆ NA OPCJACH ? Handlowanie premią opcyjną –Co w przypadku jeżeli nie chcemy czekać do terminu wygaśnięcia? –Można bardzo dobrze zarabiać wykorzystując zmianę wartości premii opcyjnej –Po kupnie opcji można ją sprzedać dla innego inwestora (odsprzedać po wyższej cenie) Jeżeli cena sprzedaży opcji będzie wyższa od ceny po której opcje kupiliśmy wówczas zarabiamy –Można wielokrotnie kupować i sprzedawać opcje nawet w trakcie jednej sesji giełdowej (day-trading) –Zmienność kursu opcji jest bardzo duża dlatego ten sposób zarabiania może przynieść bardzo duże stopy zwrotu

POZYCJA DŁUGA DLA SPREADU OPCJI KUPNA

POZYCJA DŁUGA DLA SPREADU OPCJI SPRZEDAŻY

POZYCJA KRÓTKA DLA SPREADU OPCJI KUPNA

POZYCJA KRÓTKA DLA SPREADU OPCJI SPRZEDAŻY

POZYCJA DŁUGA DLA STRADDLE

POZYCJA KRÓTKA DLA STRADDLE

POZYCJA DŁUGA DLA STRANGLE

POZYCJA KRÓTKA DLA STRANGLE

SPREAD MOTYLA WYKORZYSTUJĄCY OPCJE KUPNA Pozycja długa dla opcji kupna Pozycja krótka dla opcji kupna X1X2 X3

PRZEWIDYWANIA RYNKOWE I STRATEGIE OPCYJNE

POZYCJA KRÓTKA DLA SPREADU OPCJI KUPNA PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt

POZYCJA DŁUGA DLA SPREADU OPCJI KUPNA PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt

POZYCJA DŁUGA DLA STRADDLE PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt

POZYCJA KRÓTKA DLA STRANGLE PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt

SPREAD MOTYLA PRZEPŁYWY FINANSOWE W DNIU WYGAŚNIĘCIA Opcje grudniowe w dniu wartość indeksu S = 2520 pkt

PRZYKŁADY I MOŻLIWE SCENARIUSZE WYDARZEŃ NA RYNKU PRZY WYKORZYSTANIU OPCJI KUPNA I SPRZEDAZY

1 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI KUPNA kurs TPSA = 23 zł w dniu nabycia opcji y x s y = s - x - c y = -c Pozycja długa na opcji kupna (long call) Oznaczenia : Y – zysk/strat z opcji zrealizowany w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji C- cena opcji kupna w dniu zawarcia transakcji Inwestor spodziewa się wzrostu kursu TPSA i nabył opcję kupna po 375 zł (0.75 zł *500 akcji) z kursem wykonania 24 zł, wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł C= 0.75 zł*500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie wartość s=22 zł to inwestor poniesie stratę w wysokości 375 zł liczoną według wzoru : Y = – c Y = -0.75*500 akcji = zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 22 zł i jest poniżej ceny wykonania i poniżej kursu TPSA z dnia nabycia opcji

2 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI KUPNA kurs TPSA = 23 zł w dniu nabycia opcji y x s y = s - x - c y = -c Pozycja długa na opcji kupna (long call) Oznaczenia : Y – zysk/strat z opcji zrealizowany w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji C- cena opcji kupna w dniu zawarcia transakcji Inwestor spodziewa się wzrostu kursu TPSA i nabył opcję kupna po 375 zł (0.75 zł *500 akcji) z kursem wykonania 24 zł, wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł C= 0.75 zł*500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie wartość s=24.5 zł to inwestor poniesie stratę w wysokości 125 zł liczoną według wzoru : Y = s – x – c Y = ( )*500 akcji = zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 24.5 zł i jest powyżej kursu wykonania i kursu TPSA z dnia nabycia opcji

3 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI KUPNA kurs TPSA = 23 zł w dniu nabycia opcji y x s y = s - x - c y = -c Pozycja długa na opcji kupna (long call) Oznaczenia : Y – zysk/strat z opcji zrealizowany w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji C- cena opcji kupna w dniu zawarcia transakcji Inwestor spodziewa się wzrostu kursu TPSA i nabył opcję kupna po 375 zł (0.75 zł *500 akcji) z kursem wykonania 24 zł, wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł C= 0.75 zł*500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie wartość s=25.5 zł to inwestor osiągnie zysk w wysokości 375 zł liczoną według wzoru : Y = s – x – c Y = ( )*500 akcji = 375 zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 25.5 zł i jest powyżej ceny wykonania która wynosi 24 zł

1 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI SPRZEDAŻY kurs TPSA = 25 zł w dniu nabycia opcji y x s Pozycja długa na opcji sprzedaży (long put) y = x - s - p y = -p Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji p- cena opcji sprzedaży w dniu zawarcia transakcji Inwestor spodziewa się spadku kursu TPSA i nabył opcję sprzedaży po 375 zł (0.75 zł*500 akcji) z ceną wykonania 24 zł wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł P = 0.75 zł * 500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie poziom s=22 zł to inwestor osiągnie zysk w wysokości 625 zł liczony według wzoru : Y = x - s - p Y = (24 – 22 –0.75 ) * 500 = 625 zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 22 zł i jest poniżej kursu wykonania i kursu TPSA z dnia nabycia opcji

2 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI SPRZEDAŻY kurs TPSA = 25 zł w dniu nabycia opcji y x s Pozycja długa na opcji sprzedaży (long put) y = x - s - p y = -p Inwestor spodziewa się spadku kursu TPSA i nabył opcję sprzedaży po 375 zł (0.75 zł*500 akcji) z ceną wykonania 24 zł wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł P = 0.75 zł * 500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie poziom s=23.5 zł to inwestor poniesie stratę w wysokości 125 zł liczoną według wzoru : Y = x - s - p Y = (24 – 23.5 –0.75 ) * 500 = zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 23.5 zł i jest poniżej kursu wykonania i poniżej kursu TPSA z dnia nabycia opcji Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji p- cena opcji sprzedaży w dniu zawarcia transakcji

3 PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA OPCJI SPRZEDAŻY kurs TPSA = 25 zł w dniu nabycia opcji y x s Pozycja długa na opcji sprzedaży (long put) y = x - s - p y = -p Inwestor spodziewa się spadku kursu TPSA i nabył opcję sprzedaży po 375 zł (0.75 zł*500 akcji) z ceną wykonania 24 zł wygasającą w grudniu 2005 roku czyli mamy : X = 24 zł P = 0.75 zł * 500 akcji = 375 zł Jeśli w dniu wykonania opcji wartość kursu TPSA osiągnie poziom s=27 zł to inwestor poniesie stratę w wysokości 375 zł liczoną według wzoru : Y = - p Y = –0.75 * 500 = zł W dniu wygaśnięcia opcji kurs TPSA wynosi 27 zł i jest powyżej kursu wykonania i kursu TPSA w dniu nabycia opcji Oznaczenia : Y - zysk z strategii opcyjnej w dniu wygaśnięcia opcji X – cena wykonania opcji S – wartość kursu TPSA w dniu wygaśnięcia opcji p- cena opcji sprzedaży w dniu zawarcia transakcji

ZASADY OBROTU OPCJI NA GPW

ZASADY OBROTU(1) Instrumenty bazowe Akcje najbardziej płynnych spółek W obrocie początkowo znajdą się opcje na akcje Telekomunikacja Polska – 500 akcji PKN ORLEN – 500 akcji PROKOM – 100 akcji KGHM – 500 akcji PEKAO – 100 akcji

ZASADY OBROTU (2) Terminy wygaśnięcia opcji Ile terminów?Zawsze pozostają w obrocie opcje wygasające w 2 terminach wygaśnięcia W których miesiącach wygasają Najbliższe 2 miesiące z marcowego cyklu kwartalnego Marzec Czerwiec Wrzesień Grudzień Jedna seria pozostaje w obrocie 6 miesięcy W którym dniuTrzeci piątek miesiąca wygaśnięcia

Nazwa skrócona OXYZkrcccp ONazwa instrumentu – OPCJA XYZNazwa instrumentu bazowego – np. PKN – PKNORLEN kOpcja kupna Opcja sprzedaży Marzec C O Czerwiec F R Wrzesień I U Grudzień L X rOstatnia cyfra roku wygaśnięcia cccWartość kursu wykonania opcji pKod określający operacje na opcjach w związku z operacjami na instrumencie bazowym: D – dywidenda, P – prawo poboru, S – podział wartości nominalnej, M – podział spółki, Z – inne zdarzenie ZASADY OBROTU (3)

Nazwa skrócona – przykłady OPKNI5042OPKN – opcja na akcje PKN ORLEN I5 – opcja kupna wygasająca we wrześniu 2005 roku 042 – z kursem wykonania 42 zł OKGHL5037POKGH – opcja na akcje KGHM L5 – opcje kupna wygasające w grudniu 2005 roku 037 – z kursem wykonania 37 zł P – której parametry zostały zmodyfikowane w związku z prawem poboru ZASADY OBROTU (4)

ZASADY OBROTU (5) Wartości jakie mogą przyjmować kursy wykonania – opcje na AKCJE Opcje naPrzedział wartości kursów wykonania Odległości pomiędzy kursami wykonania Przykładowe wartości AKCJE> zł100 zł1.000 zł, zł 500 zł50 zł500 zł, 550 zł 260 zł20 zł260 zł, 280 zł 100 zł10 zł100 zł, 110 zł 50 zł5 zł50 zł, 55 zł 20 zł2 zł20 zł, 22 zł < 20 zł1 zł19 zł, 18 zł Nie wprowadza się opcji z kursami wykonania poniżej 1 zł

ZASADY OBROTU (7) Zasada wprowadzania kursów wykonania na nowy termin wygaśnięcia Na nowy termin wygaśnięcia wprowadzanych jest 8 serii opcji ›4 serie opcji kupna oraz ›4 serie opcji sprzedaży Są to następujące serie ›1 seria „po cenie” (at-the-money) ›1 serie „w cenie” (in-the-money) ›2 seria „poza ceną” (out-of-the-money)

ZASADY OBROTU (8) Zasada wprowadzania kursów wykonania na nowy termin wygaśnięcia Przykład Kurs akcji31,50 zł Opcje kupnaOpcje sprzedaży 28 złOTM ITM30 zł OTM ATM32 zł ATM OTM34 zł ITM OTM36 zł

ZASADY OBROTU (9) Zasada wprowadzania dodatkowych kursów wykonania Kolejne kursy wykonania są wprowadzane w przypadku przekroczenia przez kurs zamknięcia instrumentu bazowego ›Przedostatniego kursu wykonania „poza-ceną” lub ›Ostatniego kursu wykonania „w cenie”

ZASADY OBROTU (10) Przykład wprowadzania nowych opcji KUPNA Kurs zamknięcia akcji Sesja T 31,50 36 Kursy wykonania Sesja T+1 34, Sesja T+2 33, Sesja T+3 30, Sesja T+4 29,

ZASADY OBROTU (11) Kurs zamknięcia akcji Sesja T 31, Kursy wykonania Sesja T+1 34, Sesja T+2 33, Sesja T+3 30, Sesja T+4 29, Przykład wprowadzania nowych opcji SPRZEDAŻY

ZASADY OBROTU (12) Modyfikacja parametrów opcji w wyniku Dywidendy Prawa poboru Zmiany wartości nominalnej Modyfikacji mogą ulec Kurs wykonania opcji oraz/lub Liczba akcji przypadająca na jedną opcję Modyfikacja parametrów opcji

Co podlega modyfikacji? Kurs wykonania opcji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję pozostaje bez zmian Jakie dywidendy? Tylko duże dywidendy które maja istotny wpływ na wartość opcji (>10% kursu akcji) Jakie są zasady modyfikacji? Kurs wykonania jest pomniejszany o kwotę dywidendy na akcję Wynik jest zaokrąglany do wartości całkowitej Kiedy korekta? Po ostatnim dniu notowania akcji z prawem do dywidendy Korekta jest dokonywana na wszystkich seriach opcji które w tym dniu są notowane na giełdzie Modyfikacja parametrów opcji - Dywidenda ZASADY OBROTU (13)

ZASADY OBROTU (14) Modyfikacja parametrów opcji – Dywidenda Przykład – Opcje kupna na akcje spółki ABC wygasające we wrześniu 2005 Dywidenda na akcję5,2 zł Średni ważony kurs akcji50 zł Kursy wykonania opcji48, 50, 55, 60 Sprawdzenie czy korekta powinna być przeprowadzona 5,2 zł / 50 zł = 10,40% 10,40% > 10% (tak korekta powinna być przeprowadzona) Korekta kursów wykonaniaKalkulacje po zaokrągleniu 48 – 5,2 = 42, – 5,2 = 44, – 5,2 = 49, – 5,2 = 54,80 55

ZASADY OBROTU (15) Modyfikacja parametrów opcji – Dywidenda – Przykład cd.. Zestawienie wyników Kursy wykonania przed modyfikacją Kursy wykonania po modyfikacji Nazwy opcji przed modyfikacją OABCI5048 OABCI5050 OABCI5055 OABCI5060 Nazwy opcji po modyfikacji OABCI5043D OABCI5045D OABCI5050D OABCI5055D

ZASADY OBROTU (16) Modyfikacja parametrów opcji – Prawo Poboru Co podlega modyfikacji? Kurs wykonania opcji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję Które prawa poboru Wszystkie Niezależnie od ich wartości Kiedy korekta? Po ostatnim dniu notowania akcji z prawem poboru Korekta jest dokonywana na wszystkich seriach opcji które w tym dniu są notowane na giełdzie

ZASADY OBROTU (17) Modyfikacja parametrów opcji – Prawo Poboru – cd Jakie są zasady modyfikacji? Kurs wykonania jest pomniejszany poprzez podzielenie przez współczynnik korekty Liczba akcji przypadająca na jedną opcję jest powiększana poprzez przemnożenie przez współczynnik korekty Wzór na współczynnik korekty Gdzie a – kurs zamknięcia akcji w ostatnim dniu notowania akcji z prawem poboru, b – cena emisyjna akcji nowej emisji, n – liczba akcji uprawniająca na nabycia „m” akcji nowej emisji, m – liczba akcji nowej emisji którą otrzymujemy w zamian za „n” akcji starej emisji Wynik jest zaokrąglany do wartości całkowitej

ZASADY OBROTU (18) Modyfikacja parametrów opcji – Prawo poboru – Przykład cd. Przykład – Opcje sprzedaży na akcje ABC wygasające w grudniu 2006 Parametry dywidendyZgodnie z oznaczeniami z poprzedniego slajdu a – 110, b – 100, n – 2, m – 1 Współczynnik korekty= 110 / [(110 x x 1) / (2 + 1)] = 1,0313 Kursy wykonania opcji100, 110, 120, 130 Liczba akcji przypadająca na opcję100 Korekta kursów wykonaniaKalkulacje po zaokrągleniu 100 / 1,0313 = 96, / 1,0313 = 106, / 1,0313 = 116, / 1,0313 = 126, Korekta liczby akcji przypadających na jedną opcję Kalkulacje po zaokrągleniu 100 x 1,0313 = 103,13 103

ZASADY OBROTU (19) Modyfikacja parametrów opcji – Prawo poboru – Przykład cd. Zestawienie wyników Kursy wykonania przed modyfikacją Kursy wykonania po modyfikacji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję przed modyfikacją Liczba akcji przypadająca na jedną opcję po modyfikacji Nazwy opcji przed modyfikacją OABCX6100 OABCX6110 OABCX6120 OABCX6130 Nazwy opcji po modyfikacji OABCX6097P OABCX6107P OABCX6117P OABCX6126P

ZASADY OBROTU (20) Co podlega modyfikacji? Kurs wykonania opcji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję Jakie są zasady modyfikacji? Kurs wykonania jest zmieniany w identyczny sposób jak zmienia się wartość nominalna akcji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję zmienia się odwrotnie jak zmienia się wartość nominalna akcji Wynik jest zaokrąglany do wartości całkowitej Kiedy korekta? Po ostatnim dniu notowania akcji przed zmianą Korekta jest dokonywana na wszystkich seriach opcji które w tym dniu są notowane na giełdzie Zmiana liczby akcji przypadających na jedną opcję jest na stałe (obowiązuje również dla serii opcji wprowadzanych do obrotu na nowe terminy wygaśnięcia) Modyfikacja parametrów opcji – Zmiana wartości nominalnej

ZASADY OBROTU (21) Modyfikacja parametrów opcji – Zmiana wartości nominalnej Przykład – opcje kupna na akcje ABC wygasające w marcu 2007 Zmiana wartości nominalnejNastępuje podzielenie na pół wartości nominalnej akcji Kursy wykonania opcji100, 110, 120, 130 Liczba akcji przypadająca na jedną opcję100 Korekta kursów wykonaniaKalkulacje 100 / 2 = / 2 = / 2 = / 2 = 65 Korekta liczby akcji przypadających na jedną opcję Kalkulacje 100 x 2 = 200

ZASADY OBROTU (22) Modyfikacja parametrów opcji – Zmiana wartości nomin. – przykład cd. Zestawienie wyników Kursy wykonania przed modyfikacją Kursy wykonania po modyfikacji Liczba akcji przypadająca na jedną opcję przed modyfikacją Liczba akcji przypadająca na jedną opcję po modyfikacji Nazwy opcji przed modyfikacją OABCC7100 OABCC7110 OABCC7120 OABCC7130 Nazwy opcji po modyfikacji OABCC7050S OABCC7055S OABCC7060S OABCC7065S

ZASADY OBROTU (23) Kwota rozliczenia Dla opcji kupna (kurs rozliczeniowy – kurs wykonania) x m Dla opcji sprzedaży (kurs wykonania – kurs rozliczeniowy) x m Gdzie „m” oznacza: Dla opcji na WIG20 –mnożnik = 10 zł, Dla opcji na akcje –liczbę akcji przypadającą na jedną akcje (np. dla opcji na TPSA = 500 akcji)

ZASADY OBROTU (24) Kurs rozliczeniowyAlgorytm identyczny jak dla futures na ten sam instrument bazowy co dla opcji Dla opcji na WIG20 kurs rozliczeniowy jest kalkulowany jako: Średnia arytmetyczna z wartości indeksu z ostatniej godziny notowań ciągłych i wartości indeksu na zamknięciu Dla opcji na akcje kurs rozliczeniowy jest kalkulowany jako: Ważona obrotami średnia arytmetyczna kursów wszystkich transakcji zawartych na sesji

ZASADY OBROTU (25) Jednostka notowaniaDla opcji na WIG20 notowanie w punktach indeksowych Dla opcji na akcje notowanie w złotych za jedną sztukę akcji System notowańNotowania ciągłe w godzinach 9:00 – 16:30 WidełkiDla opcji na WIG20 +/- 100 punktów indeksowych Dla opcji na akcje widełki określane w złotych wartość widełek jest wyznaczana raz na kwartał jako 5% średniej arytmetycznej z ostatnich 20 kursów zamknięcia instrumentu bazowego z poprzedniego kwartału

WARUNKI OBROTU – DEPOZYTY (1) Depozyty wymagane tylko od wystawcówDepozyty wymagane tylko od wystawców Finansowa gwarancja wypłaty dla nabywcy kwoty rozliczeniaFinansowa gwarancja wypłaty dla nabywcy kwoty rozliczenia Kalkulowana jest wartość depozytu (w zł)Kalkulowana jest wartość depozytu (w zł) Wspólne mechanizmy z futuresWspólne mechanizmy z futures ›Depozyt wstępny i właściwy (minimalny dla klienta) ›Uzupełnianie depozytu ›Składniki depozytu (gotówka, papiery wartościowe) Długie pozycje w opcjach pomniejszają wartość depozytu (jeżeli są w cenie)Długie pozycje w opcjach pomniejszają wartość depozytu (jeżeli są w cenie)

WARUNKI OBROTU – DEPOZYTY (2) Wartość depozytu dla opcji powinnaWartość depozytu dla opcji powinna ›Dla nabywców opcji – gwarantować wypłatę kwoty rozliczenia ›Dla domu maklerskiego – umożliwić zamknięcie pozycji klienta który depozytów nie uzupełnia Naliczanie depozytów w oparciu o codzienną analizę możliwego rozwoju sytuacji na najbliższej sesjiNaliczanie depozytów w oparciu o codzienną analizę możliwego rozwoju sytuacji na najbliższej sesji 16 scenariuszy16 scenariuszy ›Zmiany wartości instrumentu bazowego ›Zmiany zmienności instrumentu bazowego Kalkulacja wartości teoretycznej opcjiKalkulacja wartości teoretycznej opcji Najgorszy dla wystawcy scenariusz (największy wzrost premii) wyznacza depozyt zabezpieczającyNajgorszy dla wystawcy scenariusz (największy wzrost premii) wyznacza depozyt zabezpieczający

WARUNKI OBROTU – DEPOZYTY (3) Depozyt pobierany od klienta Depozyt dla transakcji nierozliczonejDepozyt dla transakcji nierozliczonej ›Stanowi różnicę pomiędzy wstępnym depozytem a wartością rynkową opcji ›Przykład. Depozyt wstępny – złDepozyt wstępny – zł Wartość opcji – złWartość opcji – zł Depozyt wymagany od klienta = zł – zł = złDepozyt wymagany od klienta = zł – zł = zł

MATERIAŁY EDUKACYJNE Wyznaczanie depozytu dla opcjiNależy skorzystać z arkusza kalkulacyjnego dostępnego na stronie Lista papierów wartościowych które mogą być składnikami depozytu Lista dostępna jest na stronie Strona internetowa internetowa Mail odpowiedź w ciągu 24hMail odpowiedź w ciągu Zawartość strony internetowejZawartość strony internetowej ›Warunki Obrotu,Standardy,Materiały edukacyjne,Arkusz do wyceny opcji, ›Wskaźniki,Wyniki notowań. W prezentacji wykorzystano materiały edukacyjne GPW