Podstawowe instrumenty pochodne dr Mirosław Budzicki

Struktura wykładu Instrumenty bazowe i pochodne Podział instrumentów pochodnych Kontrakty terminowe Opcje Inne instrumenty pochodne

1. Instrumenty bazowe i pochodne Instrumenty pochodne początkowo budowane były na bazie notowań surowców oraz produktów rolnych. Pojawienie się derywatów było odpowiedzią na silne zmiany cen rynkowych, zaburzających warunki gospodarowania. Obecnie jednak większego znaczenia nabrały pochodne instrumenty finansowe. instrumenty bazowe – instrumenty finansowe, na podstawie których konstruowane są prawa pochodne (np. akcje, obligacje, indeksy itp.) derywaty (instrumenty pochodne) – instrumenty, których cena jest determinowana przez cenę instrumentu bazowego (np. opcja kupna akcji, kontrakt na obligacje lub indeks itp.)

2. Podział instrumentów pochodnych Ze względu na miejsce obrotu: instrumenty rynku regulowanego instrumenty rynku nieregulowanego (Over-of-Counter - OTC, głównie rynek międzybankowy) Ze względu na ciążące na stronach umowy zobowiązania: Warunkowe (realizacja zależy od ustalonych warunków): opcje na pary walutowe, na aktywa (w tym na akcje, towary itp.), na indeks, na stopę procentową, a także warranty, prawa wbudowane w istniejące instrumenty finansowe, instrumenty strukturyzowane Bezwarunkowe: kontrakty terminowe (forward i futures), a także swapy na stopę procentową, walutowe

3. Kontrakty terminowe Kontrakt terminowy – umowa zobowiązująca kupującego do nabycia określonego instrumentu bazowego w wyznaczonym terminie, natomiast sprzedającego do jego dostarczenia po ustalonym kursie rozliczenia. Podstawowymi parametrami transakcji są: Instrument bazowy Termin wykonania Sposób realizacji umowy (dostawy, rozliczenia itp.) Wartość umowy Cenę transakcji Cena wykonania

Kontrakty futures i forward KONTRAKTY FORWARD Rynek nieregulowany Warunki umowy negocjowane indywidualnie Trzymane do terminu wygaśnięcia Ryzyko niewypłacalności Rozliczenie w terminie realizacji KONTRAKTY FUTURES Rynek regulowany Warunki standardowe określone regulaminem Przedmiot ciągłego obrotu (też w systemie intraday) Izby rozliczeniowe Marking-to-market – rozliczanie dzień po dniu

Wycena kontraktów terminowych Kupujący Sprzedający * cena wykonania wynosi 25 Cena terminowa jest wyznaczana jako wartość przyszła z uwzględnieniem kapitalizacji ciągłej. Cena ustalona na innym poziomie będzie powodowała realizacji transakcji arbitrażu.

4. Opcje Opcja – umowa dająca nabywcy prawo (nie obowiązek!) kupna/sprzedaży określonego instrumentu bazowego w wyznaczonym terminie, jednocześnie nakładająca na wystawcę obowiązek do jego sprzedaży/kupna po ustalonym kursie rozliczenia w przypadku wystawienia takiego żądania przez nabywcę. Wystawca opcji otrzymuje premię od nabywcy. Podstawowymi parametrami transakcji są: Instrument bazowy Data wygaśnięcia Sposób realizacji umowy (dostawy, rozliczenia itp.) Wartość umowy Premia Cena wykonania Rodzaj opcji – kupno/sprzedaż (call/put)

Opcje Długa pozycja (nabywca) – opcja kupna (call) Długa pozycja (nabywca) – opcja sprzedaży (put) Krótka pozycja (wystawca) – opcja kupna (call) Krótka pozycja (wystawca) – opcja sprzedaży (put) Premia z tytułu otrzymanej opcji WYSTAWCA OPCJI Opcja call/put NABYWCA OPCJI Potencjalna realizacja opcji na żądanie nabywcy

Opcje Umowa opcyjna zawierana jest pomiędzy: nabywcą – pozycja długa Nabywca – opcja call Wystawca – opcja call Wynik finansowy Wynik finansowy Cena akcji w dniu wykonania Cena akcji w dniu wykonania Umowa opcyjna zawierana jest pomiędzy: nabywcą – pozycja długa wystawca – pozycja krótka

Opcje Nabywca – opcja put Wystawca – opcja put Wynik finansowy Cena akcji w dniu wykonania Cena akcji w dniu wykonania

5. Przykładowe instrumenty pochodne Swapy (wymiana zobowiązań między stronami umowy): walutowe – złożone z dwóch transakcji wymiany waluty X na Y oraz w kolejnym ustalonym terminie Y na X procentowe (np. IRS) – polegające na wymianie stóp procentowych (np. stałej stopy procentowej na zmienną) kredytowe (np. CDS) – wystawca zabezpieczenia zobowiązuje się do przekazania nabywcy rekompensaty w przypadku wystąpienia zdarzenia kredytowego określonego w umowie. Nabywca z kolei wpłaca na rzecz wystawcy określone kwoty w ustalonych okresach. Warranty opcyjne – prawo przysługujące nabywcy warrantu opcyjnego wobec emitenta do żądania w ustalonym terminie zapłaty kwoty zależnej od ceny wykonania i ceny rynkowej lub do dostawy instrumentu bazowego.