Prywatni użytkownicy a prawa autorskie Sieci komputerowe

Zasady dozwolonego korzystania Utwory (w tym muzykę) można kopiować i wymieniać się nimi w gronie rodziny i bliskich znajomych. Można też je swobodnie nagrywać. Dotyczy to zarówno audycji radiowych jak i telewizyjnych. Obecnie nie ma przepisu który inaczej traktowałby Internet - jeśli coś jest w Internecie, możemy teoretycznie z niego korzystać, tak jak z radia czy TV - innymi słowy możemy ściągnąć sobie film czy mp3. Cała ta konstrukcja nazywa się dozwolonym użytkiem prywatnym (osobistym) (art. 23 prawa autorskiego)

Kopia cyfrowa Instytucja dozwolonego użytku osobistego w dobie cyfrowej nie zdaje egzaminu. W czasach analogowych kopia na kasetach czy taśmach była gorsza od oryginału. Zakres kopiowania też nie był zbyt duży – krąg znajomych. W Internecie sytuacja wygląda całkowicie inaczej – dostęp do udostępnianych danych ma praktycznie każdy, a bit oryginału jest tożsamy z bitem kopii. Tak szeroko ujmowany dozwolony użytek osobisty godzi w interesy twórcy. Stąd apel i tendencja do zmiany przepisów, a co najmniej interpretacji obowiązującego prawa.

Ściąganie utworów Istnieje wykładnia, która zezwala ściągać pliki z Internetu w ramach dozwolonego użytku osobistego (choć nie w każdym kraju). Wolno ściągnąć (nie udostępnić!) od każdego, nawet jak nie pozostaje z nami w związku osobistym Wymaga się jednak, by to były utwory uprzednio rozpowszechnione. Nie dotyczy nowych utworów i premierowych.

Udostępnianie utworów Rozpowszechniać pliki nam wolno, ale tylko w ramach rodziny i bliskich znajomych (dokładnie przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego). Płytę z muzyką można dać siostrze lub koledze, Nie można jej jednak dać do ściągnięcia każdemu przez Internet (Ten „każdy” Internauta nie pozostaje w związku osobistym z nami). Teoretycznie w porządku jest zamknięty serwer wpuszczający tylko znajomych po weryfikacji. Możliwość udostępniania znajomym z grup dyskusyjnych czy serwisów społecznościowych (ale zamkniętych). Wyklucza to sieci P2P, bo wymuszają udostępnianie plików.

Skazanie za mp3 W przypadku utworów MP3 czy filmów, policja lub ZAiKS muszą udowodnić fakt rozpowszechnienia plików. Samo ich posiadanie nie stanowi podstawy do aresztowania. Wyjątek podejrzenie handlu nielegalnymi kopiami. Namierzenie wymaga obserwację adresu IP i śledzenie ruchu (tego, co wysyłamy). To czynność pracochłonna Namierzający musi mieć prawo żądania od providera (dostawcy internetu) informacji kto się kryje za danym IP, Takie prawo żądania ma tylko policja. Praw tych nie ma autor ani producent - muszą iść do sądu lub prokuratora z prośbą, aby takie organy zadały odpowiednie pytanie providerowi. Co jest często wykonywane.

Programy komputerowe Wcześniejsze informacje nie odnoszą się do programów komputerowych. Programy nie mają dozwolonego użytku prywatnego. Programów nie wolno ani rozpowszechniać, ani ściągać, ani nawet pożyczać legalnej kopii. Posiadając nielegalne programy, nie ma się, szans na obronę. Podstawą do skazania jest znalezienie nielegalnej kopii programu – czy to zainstalowanej na komputerze, czy znalezionej płytki na półce. Nie ma dozwolonego użytku, tak więc nie można mieć kopii (poza kopią bezpieczeństwa, jak się ma oryginał).

Sprawa karna W przypadku naruszenia praw autorskich ma się do czynienia z dwoma niezależnymi ścieżkami: prawem karnym (policja, prokuratura) prawem cywilnym (producent, autor). W zakresie tego pierwszego będą nas karać za złamanie przepisów karnych, grozi nam więzienie, ograniczenie wolności (np. zakaz opuszczania kraju) lub grzywna. To drugie zajmie się roszczeniem odszkodowawczym, czyli autor może żądać od nas pieniędzy za naruszenie jego praw.

Organy kontrolujące Tylko i wyłącznie może kontrolować Policja. ABW i CBA raczej piratami się nie zajmują. Praw do tego nie ma ani producent, ani żaden „kontroler”. Jak ktoś taki się zmaterializuje to oszust - dzwonić na policję. Teoretycznie może przyjść przedstawiciel autora czy producenta i poprosić o prawo kontroli - ale nie ma obowiązku go wpuszczać. Może on jednak skontrolować firmę - osobę prawną. Policja powinna mieć nakaz od prokuratora, ale nie musi, bo są sytuacje kiedy może wejść „na blachę”. W wypadku podejrzenia ukrycia dowodów przestępstwa lub przy złapaniu na gorącym uczynku. Tak więc policję zawsze grzecznie wpuszczamy.

Uprawnienia policji Może skontrolować nam komputer, może też go zatrzymać. Dotyczy to również nielegalnych nośników lub aparatury do kopiowania. Nie może nałożyć żadnych kar, mandatów itp. Jak takie żądanie się pojawia - oszuści. Teoretycznie może się zdarzyć (choć nie powinno), że z policją przyjdzie przedstawiciel producenta (np. z organizacji BSA) i zaproponuje ugodę - płacimy x złotych za to, że producent nie będzie nas ścigać. Taka ugoda ma znaczenie w zakresie prawa cywilnego, a nie karnego (z jednym wyjątkiem opisanym poniżej). Jak się zgodzimy nie grozi nam roszczenie odszkodowawcze w sądzie cywilnym, Nie oznacza to końca kłopotów z prawem karnym.

Sprawa karna W zależności od kwalifikacji naszych czynów (można wymyślić kilka zarzutów z różnych artykułów kodeksu karnego i prawa autorskiego) grozi nam grzywna lub do 2 - 5 lat więzienia (art. 116 i 117 prawa autorskiego). Jeśli nie zarabiamy na rozpowszechnianiu utworów, jest to nasz pierwszy raz, ryzyko więzienia jest niewielkie. Mogą sprawę warunkowo umorzyć, mogą skazać na więzienie z zawieszeniem (okres próby), mogą dać grzywnę. Znacząca część przestępstw związanych z naruszeniem praw autorskich w Internecie jest ścigana na wniosek pokrzywdzonego. Jak dogadamy się z autorem i zapłacimy mu odszkodowanie, warto wynegocjować, aby wniosku o ściganie nie składał.

Sprawa cywilna Autor czy producent może nas pozwać do sądu cywilnego i zażądać odszkodowania. W praktyce najprawdopodobniej zażąda na podstawie art. 79 prawa autorskiego "potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia" czyli trzy razy tyle, ile normalnie musielibyśmy zapłacić. może też zażądać jeszcze ekstra podwójnego wynagrodzenia na tzw. fundusz promocji twórczości. Producent mógłby więc teoretycznie żądać trzykrotności opłaty licencyjnej za rozpowszechnianie utworu, czyli trzy razy tyle, ile musielibyśmy mu zapłacić, by nam dał zgodę na umieszczenie pliku w Internecie. Są to kwoty niebotycznie wyższe od ceny "kupna" mp3 w sieci.

Sprawa cywilna – podstawy prawne To producent i dystrybutor decydują kto ma prawo do dzielenia się utworami. Internauta, który na swojej stronie, albo poprzez sieci P2P wystawia np. film jest w sieci widoczny. To wystarczy, by na wniosek przedstawiciela prawnego pokrzywdzonego policja zainteresowała się taką osobą i wszczęła postępowanie przygotowawcze w sprawie. Wystawiając w sieci plik do ściągnięcia pozbawia się zarobku producenta, który taki utwór sprzedaje. W przypadku pojedynczego pliku muzycznego - około 40 groszy. Tyle wynoszą tantiemy pobierane np. przez ZAiKS. Jeżeli użytkownik sieci korzysta z utworu wbrew zasadom ustalonym przez posiadacza majątkowych praw autorskich, może zostać zobowiązany do podwójnej, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości opłaty licencyjnej na rzecz autora.

Sprawa cywilna – utwór rozpowszechniony Ściąganie utworu jest nielegalnie w wypadku gdy nie został wprowadzony do obrotu w danym kraju. Internauta posiadajacy taki film/muzykę może odpowiadać za to w procesie cywilnym. Utworem rozpowszechnionym jest każdy utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie – sprzedaż w sklepach, dodanie do czasopisma, wykonanie w radiu, TV (ale nie w kinie!). Taki utwór można ściągać legalnie do użytku własnego. Istnieje kwestia, czy utwór wyemitowany w telewizji można ściągać z Internetu, który jest innym medium. Jeśli nie był legalnie umieszczony, to pewne interpretacje prawa to uniemożliwiają.

Napisy do filmów Wiele serwisów zawiera napisy do filmów zarówno polskich jak i zagranicznych. Zalety takich napisów: Wykorzystanie przez głuchoniemych Możliwość zmiany wielkości wyświetlanych liter – przydatne dla niedowidzących Napisy do filmów nieemitowanych w Polsce Często lepsza jakość tłumaczeń niż oryginalnych wersji dystrybutorów

Napisy do filmów Dystrybutor posiada wyłączne prawa do rozpowszechnianych filmów. Dotyczy to również ścieżki dźwiękowej i napisów. Tłumaczyć teksty do filmów wolno, ale tylko na własny użytek. Tłumaczeń nie wolno udostępniać bez zgody dystrybutora. Ponadto napisy są pomocą dla osób sciągajacych nielegalne kopie filmów.

Niektóre pytania związane z prawem autorskim

Ściąganie plików o lepszej jakości Wiele legalnych serwisów z muzyką (np. strona zespołu, ) zawiera piosenki o niskiej jakości, lub zawierające fragment utworu. Stanowią one ofertę promocyjną i można ich legalnie słuchać. Czy można sobie legalnie ściągnąć plik z P2P, który jest kompletny lub ma wysokie bitrate? Zastąpienie plików legalnych zubożonych, plikiem ściągniętym nielegalnie jest przestępstwem. Traktowane jest to jako posiadanie nielegalnej kopii.

Legalna konwersja na inny format Czy mając płytę z muzyką można ją przerobić na MP3? Czy mając płytę z filmem można go przerobić na DivX? Prawo polskie zezwala na konwersję legalnie posiadanych utworów (filmów, muzyki). Posiadając płytę CD można ją skonwertować do MP3, FLAC, OGG by móc posłuchać jej na odtwarzaczu MP3 lub komputerze. Legalny filmy DVD można konwertować na DivX, VCD, QT, RMVB. Tak przekonwertowanych utworów nie wolno jednak rozpowszechniać. Takie konwersje są traktowane jako kopia, co oznacza, ze wolno używać tylko jednej naraz. Programy do konwersji na inne formaty są legalne.

Kopie płyt Czy mając płytę z muzyką można zrobić jej legalną kopię? Prawo zezwala na wykonanie jednej kopii zapasowej programu, filmu, muzyki do użytku osobistego. Nie można używać jednocześnie oryginału i kopii Można używać kopii, a oryginał trzymać w schowku. Kopia musi być przetrzymywana razem z oryginałem (wyjątek – firmy archiwizacyjne).

Kopia zabezpieczonej płyty Niektóre płyty są zabezpieczone przed kopiowaniem. Podobnie niektóre pliki muzyczne i filmowe mają wbudowane zabezpieczenia. Czy można takie zabezpieczenia usunąć, by wykonać kopie lub skorzystać z dozwolonego użytku? Ta kwestia jest nie wyjaśniona. Łamanie zabezpieczeń jest wykroczeniem Użytkownik ma prawo do kopii bezpieczeństwa lub odtworzenia pliku na innym odtwarzaczu Wyjaśnienia są sprzeczne

Wirtualne napędy? Czy można utworzyć obraz płyty z grą i grać nią na komputerze korzystając np. z Virtual CD? Jeżeli się posiada legalny nośnik z grą, to taka operacja jest traktowana jako wykonanie kopii. Można wykonać tylko jeden obraz płyty. Można tak grać, ale oryginalna płyta nie może być jednocześnie używana.

Czasowe przetrzymanie pliku Czy można przechowywać ściągnięte nielegalnie utwory przez pewien czas (24h, 48h)? Nie można. Prawo polskie nie zezwala na taki proceder. Nie zawiera instytucji „pożyczenia utworu” lub „chwilowego korzystania”.

Sieci P2P Czy można legalnie ściągać pliki za pomocą P2P? Sieć P2P działa na zasadzie ściągania i jednoczesnego rozpowszechniania pliku Prawo polskie zabrania nielegalnego rozpowszechniania utworów objętych prawem autorskim. A programy jednocześnie rozpowszechniają. Formalnie nie ma problemu, gdy zablokowana zostanie możliwość udostępniania plików. Pliki ściągnięte tą drogą podlegają ustawie o niedozwolonym wykorzystaniu praw autorskich. Czy można ściągać pliki za pomocą P2P,a udostępniać tylko część pliku? Prawo nie pozwala na udostępnianie nawet fragmentu takiego pliku.

Legalne nagrania muzyczne cz.1 Strony z legalną muzyką w formacie MP3 www.mp3.wp.pl (strona z darmowymi utworami) Internetowe archiwa publiczne Utwory do których prawa autorskie wygasły Prawo autorskie majątkowe jest ważne 75 lat po śmierci twórcy lub od pierwszego wykonania. Sklepy internetowe Legalne utwory płatne. Własne nagrania

Legalne nagrania muzyczne cz.2 Nagrywane audycje z radia internetowego Wolno je pobierać opierając się na dozwolonym użytku prywatnym (art. 23 prawa autorskiego). Nagrywając plik z radia internetowego nie rozpowszechnia się go, w odróżnieniu od P2P. Pliki udostępniane przez nowe zespoły muzyczne Traktowane są jako forma promocji twórczości. Często można je kupić.