Elementy konstrukcyjne utworu. Podtytuł, motto, apostrofa, puenta

Podtytuł Tekst podany pod tytułem czegoś, uzupełniający go o dodatkowe informacje. (Słownik języka polskiego, PWN) Wyraz lub wyrażenie uzupełniające tytuł właściwy dokumentu, występujące na stronie tytułowej lub jej odpowiedniku. (STERNIK słownik terminologiczny z zakresu bibliografii i katalogowania)

Podtytuł uzupełnia tytuł dzieła literackiego; zawiera zwykle komentarz do tytułu; wyjaśnia, często celowo dwuznaczny, sens tytułu właściwego. Reduta Ordona Opowiadanie Adiutanta A. Mickiewicz Koncert życzeń Opowiadanie babuni z kraju chrześcijańskiego T. Różewicz

Ćwiczenie Do podanych tytułów zaproponuj podtytuły: Las liściasty …………………………………. Moje podróże ………………………………….. Kwiatem być

Motto Cytat umieszczony na początku utworu literackiego lub którejś z jego części (rozdziału, pieśni), stanowiący coś w rodzaju wprowadzenia w jego problematykę, będący komentarzem, objaśnieniem, myślą przewodnią. Motto stanowi zarazem odwołanie do przytaczanego autorytetu. (Słownik szkolny, Terminy literackie, WSiP)

Motto Poprzez umieszczenie motta autor daje często klucz do znaczeń swego utworu a równocześnie sygnalizuje fakt jego osadzenia w określonej tradycji myślowej i literackiej. There are more things in Heaven and Earth, Than are dreamt of in your philosophy. Shakespeare Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom. (A. Mickiewicz, Dziady cz. II)

Ćwiczenie Który cytat mógłby stać się mottem autocharakterystyki? Uzasadnij wybór. Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono. (W. Szymborska) Znane są tysiące sposobów zabijania czasu, ale nikt nie wie, jak go wskrzesić. (A. Einstein) Nie zawsze to, co widzimy, jest prawdą. (Haruki Murakami)

Apostrofa Bezpośredni zwrot do adresata: osoby, upersonifikowanej idei, Boga, bóstwa, stosowany w przemówieniach lub podniosłych utworach poetyckich; odmianą apostrofy jest inwokacja, zwrot do bóstwa lub muzy, umieszczany głównie na początku utworu epickiego, np. Homer Iliada; A. Mickiewicz Pan Tadeusz. (Słownik szkolny, Terminy literackie, WSiP)

Apostrofa nadaje wypowiedzi podniosły, uroczysty ton; Młodości! Ty nad poziomy wylatuj, a okiem słońca Ludzkości całe ogromy Przeniknij z końca do końca (A. Mickiewicz Oda do młodości) nadaje wypowiedzi podniosły, uroczysty ton; wyraża postawę emocjonalną mówiącego wobec adresata; pełni funkcję perswazyjną.

Ćwiczenie Napisz apostrofę skierowaną do: bóstwa …………………………………….. przedmiotu członka rodziny …………………………………......

(Słownik szkolny, Terminy literackie, WSiP) Puenta Z [franc. pointe = szpic, ostrze, dowcip], końcowy moment wypowiedzi literackiej zaskakujący i niedający się przewidzieć na podstawie jej przebiegu, a jednak uderzający trafnością sformułowania, ujawniający ukryty dotąd istotny sens całej wypowiedzi, często o charakterze paradoksu. (Słownik szkolny, Terminy literackie, WSiP)

Nową przypowieść Polak sobie kupi, Puenta - jest jednym z najważniejszych elementów dowcipu; - ma pozycję finalną, zamykającą; - pełni funkcję znaku zawracania, zaskakując, każe jeszcze raz spojrzeć na utwór. Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi. (J. Kochanowski Pieśń V)

Ćwiczenie Wskaż puentę w wierszu: Jak można ją zinterpretować? Nie widziałam cię już od miesiąca. I nic. Jestem może bledsza, trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca, lecz można żyć bez powietrza! (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Miłość) Jak można ją zinterpretować?