Tomasz Klemt Marcin ksit Opcje finansowe, w tym opcje egzotyczne, zbywalne strategie opcyjne i ich zastosowania Tomasz Klemt Marcin ksit

Opcje finansowe Instrument finansowy Prawo nabywcy do transakcji na wcześniej ustalonych warunkach w przyszłości Zobowiązanie sprzedającego do zrealizowania kontraktu niezależnie od sytuacji na rynku w zamian za premię opcyjną Możliwość straty Opcje z warunkową premią

Cechy definiujące opcje Cena wykonania (K) (exercise price, striking price) – jest to cena, po jakiej opcja będzie zrealizowana; jest ona ustalona w momencie wystawienia opcji i nie zmienia się Cena opcji, zwana premią (P) (option premium) – jest to cena prawa, które nabywa posiadacz opcji (prawo to dotyczy przyszłych warunków sprzedaży bądź kupna instrumentu bazowego); jest to wartość rynkowa opcji zmieniająca się w czasie; Cena instrumentu bazowego (S) – jest to wartość rynkowa instrumentu, na który opiewa opcja; Data wygaśnięcia opcji (expiration date) – jest to termin, po którym opcja nie może być wykonana i traci ważność;

Cechy definiujące opcje c.d. Termin wykonania opcji (exercise date) – jest to termin, w którym opcja może zostać wykonana. W związku z tym wyróżnia się dwa typy opcji: opcja amerykańska - Posiadacz opcji amerykańskiej może ją wykonać w dowolnym dniu od momentu jej nabycia do terminu wygaśnięcia. opcja europejska - Posiadacz opcji europejskiej może ją wykonać jedynie w dniu, w którym przypada termin wygaśnięcia opcji.

Motywy zawierania kontraktów opcyjnych Zabezpieczenie przed niekorzystnymi zmianami cen instrumentu bazowego Spekulacja na spadku lub wzroście instrumentu bazowego Arbitraż między rynkiem instrumentów pochodnych a rynkiem instrumentów bazowych

Kontrakty opcyjne i pozycje Opcja kupna: Pozycja długa - kupno opcji kupna (long call) Pozycja krótka - sprzedaż opcji kupna (short call) Opcja sprzedaży: Pozycja długa - kupno opcji sprzedaży (long put) Pozycja krótka - sprzedaż opcji sprzedaży (short put)

Rodzaje instrumentów Miejsce obrotu Opcje giełdowe (stock options) (over the counter market options) Opcje pozagiełdowe

Rodzaje instrumentów Struktura opcji Opcje proste Strategie opcyjne

Rodzaje instrumentów Opcje terminowe (futures, swapy, inne opcje) Rodzaj instrumentu bazowego Opcje kasowe (instrumenty kasowe) Opcje terminowe (futures, swapy, inne opcje)

Opcje nieprzenaszalne Rodzaje instrumentów Przenaszalność Opcje przenaszalne Opcje nieprzenaszalne

Rodzaje opcji Opcje standardowe (plain vanilla options) Rodzaj profilu wypłaty Opcje standardowe (plain vanilla options) Opcje egzotyczne

Opcje egzotyczne Opcje egzotyczne: jest to kontrakt opcyjny, gwarantujący strukturę dochodu odmienną niż standardowe opcje kupna i sprzedaży Opcje azjatyckie – rozliczenie zależy od średniej ceny instrumentu bazowego w okresie ważności opcji typ 1 - cena średnia pełni rolę ceny końcowej, wypłata opcji kupna: max{Sśr-K, 0} typ 2 - cena średnia pełni rolę ceny realizacji, wypłata opcji kupna: max{ST – Sśr , 0} Opcje typu lookback – rozliczenie zależy od minimalnej bądź maksymalnej ceny instrumentu bazowego w okresie ważności opcji wypłata opcji kupna: max { ST – Smin , 0} wypłata opcji sprzedaży: max { Smax - ST , 0}

Opcje egzotyczne Opcje barierowe Funkcja wypłaty opcji zależy od faktu, czy w ciągu jej okresu ważności cena instrumentu bazowego osiągnęła lub przekroczyła pewną wartość (barierę) Lub Funkcja wypłaty opcji zależy od faktu, czy w ciągu jej okresu ważności cena instrumentu bazowego pozostawała w ustalonym przedziale

Opcje egzotyczne Opcje barierowe – wykonywane automatycznie, gdy cena instrumentu bazowego osiągnie pewien poziom w określonym przedziale czasu Opcje binarne – wypłacają określoną wartość po przekroczeniu przez cenę rynkową danej ceny wykonania w przypadku opcji typu crash-or-nothing lub wydają aktywa bazowe, gdy opcja ma charakter asset-or-nothing. Mogą występować w połączeniu z barierą.

Opcje egzotyczne Opcje binarne – rodzaj opcji barierowych Jeśli opcja kupna jest w cenie (ST –K >0), właściciel opcji otrzymuje ustaloną kwotę (niezależną od różnicy ST –K ), w przeciwnym przypadku nie następuje przepływ gotówki. Podobnie opcja sprzedaży daje ustaloną kwotę wypłaty jeśli tylko K - ST > 0 Typy (warunek wypłaty ustalonej kwoty): One –Touch-Down (cena referencyjna osiąga barierę lub spada poniżej) One –Touch-Up (cena ref. osiąga barierę lub rośnie powyżej) No –Touch-Down (c. r. nie osiąga bariery, nie spada poniżej bariery) No –Touch-Up (c. r. nie osiąga bariery, nie rośnie powyżej bariery) Double-One-Touch (cena ref. dotyka lub pokonuję jedną z barier ) Double-No-Touch (cena ref. utrzymuje się między dolną a górną barierą )

Opcje egzotyczne Opcje tęczowe – obejmują kilka różnych rodzajów aktywów a ich wykonanie następuje, tylko jeżeli dla wszystkich aktywów, jakich dotyczy spełniony jest określony warunek. Znajdują zastosowanie przy wycenie bogactw naturalnych, ponieważ wartość takich zasobów zależy od odpowiedniej ilości surowca i jego ceny – czyli opcji odkrycia wielkości złoża i ceny umożliwiającej eksploatację.

Opcje waniliowe vs. egzotyczne OPCJE EGZOTYCZNE Zawdzięczają nazwę prostocie swej budowy, jak najprostsze spośród lodów- LODY WANILIOWE. Opisane przez kilka z góry określonych parametrów: cenę wykonania termin wygasania rodzaj waluty nominał premię. Czytelne i zrozumiałe, ich bezpieczne wykorzystanie nie wymaga niezwykle specjalistycznej wiedzy Szczególnie właściwe do zabezpieczania walutowych ryzyk długoterminowych eksporterów [sprzedaży PUT] i importerów [kupna CALL] Ich wykorzystanie dla zabezpieczenia ryzyk walutowych można porównać do wykorzystania polis ubezpieczeniowych Warunkują prawa ich nabywcy od ziszczenia się pewnych warunków często od nabywcy niezależnych Posiadają w stosunku do opcji waniliowych dodatkowe parametry: bariery górne UP i dolne DOWN włączniki IN wyłączniki OUT okresy obserwacji uśrednienia itp. Skomplikowane, bezpieczne w użyciu tylko przez wyspecjalizowanych fachowców [patrz dyrektywa MIFID] Zazwyczaj tańsze od waniliowych, a przez to „atrakcyjniejsze” Służą do agresywnej spekulacji [FUNDUSZE HEDGINGOWE] NIE SŁUŻĄ do zabezpieczania ryzyk walutowych, nie można ich w żaden sposób porównać do polis ubezpieczeniowych

Strategie opcyjne Strategia opcyjna – kombinacja dwóch lub większej liczby pozycji w opcjach oraz kontraktach terminowych lub innych instrumentach bazowych. W zależności od przewidywań dotyczących zmian lub braku zmiany ceny instrumentu bazowego w dniu wykonania opcji stosuje się różne warianty strategii.

Strategia byka

Strategia motyla

Wynik na opcji Opcja jest in-the-money jeśli natychmiastowe wykonanie opcji powoduje dodatni przepływ pieniężny dla nabywcy opcji. Opcja jest at-the-money jeśli jej natychmiastowe wykonanie przynosi zerowy przepływ pieniężny dla nabywcy kontraktu. Opcja jest out-of-the-money jeśli natychmiastowe wykonanie opcji powoduje ujemny przepływ pieniężny dla nabywcy opcji.

Wynik na opcji c.d.

Wartość opcji Wartość wewnętrzna - wartość jaką inwestor uzyskałby, gdyby zrealizował opcję teraz Dla opcji call: max (St - K;0) Dla opcji put: max (K - St;0) Wartość czasowa - wartość wynikająca z szansy na korzystną dla inwestora zmianę ceny

Wartość opcji

Premia opcyjna - czynniki wpływające Zmiana ceny instrumentu bazowego Cena wykonania Czas pozostały do wygaśnięcia opcji Zmienność instrumentu bazowego Dywidenda Stopa procentowa wolna od ryzyka

Wycena opcji Model dwumianowy - może być stosowany do wyceny europejskich, ale także amerykańskich opcji. Wadą jest założenie o dwustanowym charakterze zmian cen. Model Blacka – Scholesa - częściej wykorzystywany do wyceny opcji niż model dwumianowy, jednak może być stosowany tylko do opcji europejskich

Model dwumianowy - wahania cen wzrost ceny instrumentu bazowego następuje według stopy u (u > 1) z prawdopodobieństwem q spadek ceny instrumentu bazowego następuje według stopy d (d < 1) z prawdopodobieństwem (1-q)

Model dwumianowy - schemat zmiany ceny

Nazewnictwo opcji na GPW Opcje indeksowe gdzie: O - rodzaj instrumentu (opcje) XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony przez Zarząd Giełdy) k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony przez Zarząd Giełdy) r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia ccc - kurs wykonania (kurs wykonania opcji = kurs w nazwie skróconej pomnożony przez 10) Przykład: OW20F5200 Instrument bazowy - indeks WIG20a Typ opcji - opcja kupna Miesiąc wygaśnięcia - czerwiec 2005 (3 piątek) Kurs wykonania - 2.000 pkt indeksowych (200 x 10) O XYZ k r ccc  miesiąc kod opcji kupna kod opcji sprzedaży  marzec  C  O  czerwiec  F  R  wrzesień  I  U  grudzień  L  X

Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A. Przedsiębiorstwa eksportowe kupowały opcję sprzedaży euro (long put) z ceną wykonania np. 3,75 zł. Oznacza to, że zabezpieczały się, że za jedno euro uzyskają nie mniej niż 3,75 zł. Aby sfinansować zakup drogiej opcji, banki proponowały, aby przedsiębiorstwa sprzedały im opcje kupna euro (short call) po cenie wykonania 3,75. Oznacza to, że zobowiązały się do sprzedaży euro bankom po 3,75, gdy cena rynkowa będzie wyższa (np. 3,80). Jest to tzw. strategia zerokosztowa i w tamtych warunkach ciągłej aprecjacji złotego było to bardzo korzystnym wyborem dla firm. Ponadto w dalszym ciągu ryzyko w tej sytuacji jest ograniczone, ponieważ firmy mają walutę obcą pochodzącą z przychodów z eksportu.

Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A. c.d. Jednak korzyści finansowe jakie uzyskiwały z tej konstrukcji były tak znaczne, że podjęły się spekulacji i zaczęły wystawiać opcję call na kwoty przewyższające ich wpływy z rynków zagranicznych. Narażali się w ten sposób na ryzyko, że przy osłabieniu złotego bank zgłosi się po walutę, której nie mają na rachunku. Musieliby wtedy kupić euro po 3,80 na rynku i sprzedać je bankowi po 3,75. W tym momencie potencjalne straty mocno wzrastają. Tak też się stało: wraz z początkiem kryzysu w drugiej połowie 2008 roku kurs złotego do euro zaczął się mocno osłabiać podlegając przy tym także dużej zmienności. Ilustruje to poniższy wykres.

Kurs EUR/PLN od 01.08.2008 do 20.02.2009

Zastosowanie opcji - case study KHS Krosno S.A. c.d. Na początku 2009 roku za euro płacono prawie 5 zł. Przedsiębiorstwa, które zawarły umowy opcyjnie na kwoty przewyższające wpływy dewizowe musiały kupować euro w cenie spot (rynkowej) i odsprzedawać bankom w cenie umownej – znacznie niższej. Nieudana spekulacja spowodowała wielomilionowe straty wśród znacznej liczby przedsiębiorstw (JSW, Katowicki Holding Węglowy, Węglokoks). Na koniec roku wycena opcji walutowych Huty Szkła Kroson, które wygasają w 2009 roku o, wyniosła -38 mln zł, które firma musiała zaksięgować jako straty. Stało się to bezpośrednią przyczyną upadku spółki.

Tomasz Klemt Marcin ksit Opcje finansowe, w tym opcje egzotyczne, zbywalne strategie opcyjne i ich zastosowania Tomasz Klemt Marcin ksit