Jak Starożytni zmierzyli odległość do słońca? Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Pomiary odległości w starozytnej Grecji • Jednostki długości: daktylos, kondylos, doron, dichas, lichas, pous, pechus, orguia, stadion • Urządzenia pomiarowe • Ile stadionów jest do słońca? Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Jak dzisiaj mierzymy odległość do słońca? • Obserwacje położeń ciał niebieskich – informacja tylko o względnych odległościach. • Trzeba znać przynajmniej jedną odległość w metrach. • Na szczęście mamy fale radiowe! • Radarowy pomiar odległości do Wenus Odległosć Ziemia-Słońce = 150 mln km Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Arystarch z Samos (310-240 p.n.e) • Znamy kątowe rozmiary księżyca i słońca (0.5o) • Wiemy że słońce jest dalej niż księżyc ale ile razy? • Chcemy powiązać odległość do księżyca z odległością do słońca. Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Względna odległość księżyca i słońca • Gdy księżyc jest w połowie oświetlony: a a = ? DS-Z DK-Z • Pomiar Arystarcha: • Współczesne dane: a = 89o40’ a = 87o DS-Z= 390 DK-Z DS-Z= 19 DK-Z Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN Odległość do księżyca • Jak zmierzyć odległość do księżyca? • Gdybyśmy znali wielkość księżyca... Prezent – zaćmienie księżyca! zaćmienie1 zaćmienie2 Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Wnioski z zaćmienia księżyca • Cień ziemi jest dwa razy większy niż księżyc. • Czyli księżyc jest dwa razy mniejszy od ziemi... • Arystarch uzyskał: • Współczesne dane: RK = 0.35 RZ RK = 0.27 RZ DK-Z = 19 RZ DK-Z = 60 RZ DS-Z = 19 DK-Z = 361 RZ DS-Z = 23400 RZ Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN Rozmiary słońca • Mamy odległość do słońca, mamy rozmiar kątowy... DS.-Z RS q znamy rozmiar rzeczywisty słońca! • Wynik Arystarcha: • Współczesne dane: RS = 6.75 RZ RS = 109 RZ Słońce jest większe od ziemi! Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Czekając na Eratostenesa... • Wszytkie wyniki Arystarcha wyrażone promieniach ziemi. • Trzeba wyrazić promień ziemi w stadionach • Eratostenes z Cyreny (276-196 p.n.e) RZ = 250000 stadionów Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN Wyniki Arystarcha Arystarch Dzisiaj DK-Z 19 RZ 60 RZ RK 0.35 RZ 0.27 RZ DS-Z 361 RZ 23400 RZ RS 6.75 RZ 109 RZ Słońce jest większe od ziemi więc to ziemia krąży wokół słońca a nie odwrotnie! Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Wrzechświat Arystarcha • System heliocentryczny • Zarzuty Arystotelesa i innych brak paralaksy Ziemia w swoim ruchu zostawiłaby księżyc na kręcącej się wokół wlasnej osi ziemi działyby się ,,dziwne’’ rzeczy Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN

Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN Festiwal Nauki Warszawa 2003 Rafał Demkowicz-Dobrzański CFT PAN