Dymorfizm płciowy Dwupostaciowość – różnice drugorzędowych i trzeciorzędowych cech płciowych między organizmami męskimi i żeńskimi (K.K. Enc. Biol.)

Heterogametyczność męska i żeńska Chromosomy płci Heterogametyczność męska i żeńska

Plemnik i komórka jajowa

Zapłodnienie

Wyróżnia się cechy płci: Pierwszorzędowe – determinowane przez chromosomy płci wchodzące w zestaw zygoty co warunkuje rozwój wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych oraz dróg wyprowadzających. Drugorzędowe – zespół cech morfologicznych (somatycznych i czynnościowych) różniących mężczyznę i kobietę. Cechy te rozwijają się pod wpływem hormonów płciowych i dotyczą różnic proporcji budowy, umięśnienia, budowy kośćca, krtani, owłosienia, barwy głosu. Trzeciorzędowe – uwarunkowane są podobnie jak drugorzędowe czynnikami wewnątrzwydzielniczymi, lecz w większym stopniu podlegają one wpływom środowiska. Do cech tych zalicza się również objawy zachowań seksualnych. Czwartorzędowe – cywilizacyjno-kulturowe czynniki wzmacniające cechy płci. Cechy te zostały wypracowane w rozwoju historycznym grup ludzkich i oddziałują na ludzi od momentu urodzenia. Należą do nich między innymi różnice formy językowej on, ona, ono, czesania włosów, sposobu ubierania.

Dymorfizm płciowy Regularne różnice wielkości i kształtu cech anatomicznych między osobnikami męskimi i żeńskimi danego gatunku.

Księga rodzaju Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań, 2000 Potem Pan Bóg rzekł: „Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc” Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta lądowe… Wtedy Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zastąpił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyzny, mężczyzna powiedział: Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała niewiastą, bo z mężczyzny została wzięta.

Podstawowe pojęcia płci: Chromosomalna – jest określana rodzajem chromosomów płciowych, które zostały przekazane przez parę rodzicielską. Chromatynowa – obecność ciałek Barra (chromatyna płciowa) w jądrach komórek kobiet lub ich brak u mężczyzn. Płeć chromosomalna i chromatynowa stanowią o płci genetycznej. Gonadalna – zależy od formowania się typu gonady jądra bądź jajnika. Hormonalna – warunkowana rodzajem i ilością wydzielanych hormonów płciowych. Somatyczna – określana rozwojem zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych oraz cech trzeciorzędowych. Metrykalna – ustalana po urodzeniu na podstawie budowy narządów płciowych zewnętrznych ( płci genitalnej) Psychiczna – jest raczej nabytym w rozwoju poczuciem przynależności do płci i orientacją psychoseksualną.

Organizacja społeczna a dymorfizm płciowy. (strategie życiowe)

Monogamia W układach monogamicznych praktycznie brak jest dymorfizmu płciowego w zakresie masy ciała i wielkości kłów. Takim przykładem w obrębie naczelnych mogą być gibony.

Poliginia jednosamcowa Jeden dominujący samiec, kilka dorosłych samic. Typowy układ dla goryli. Bardzo podobny układ występuje w społecznościach haremowych.

Poliginia wielosamcowa f f f f f f Samce są ze sobą spokrewnione,

Rozproszona poliginia jednosamcowa f f f f f f f f Typowa organizacja społeczna dla orangutanów

Wielkość jąder Goryl Szympans Homo sapiens

Definicja psychofizjologiczna Pod pojęciem dymorfizmu płciowego rozumiemy zespół różnic występujących w budowie, wielkości i proporcjach różnych wymiarów somatycznych, wykształceniu szeregu cech funkcjonalnych, psychicznych, a zaznaczających się między należącymi do tego samego gatunku osobnikami męskimi i żeńskimi.

Antropolodzy z Poznania Pojęcie płci obejmuje zespół cech odróżniających w obrębie gatunku osobniki męskie wytwarzające plemniki od osobników żeńskich wytwarzających komórki jajowe (Malinowski, Strzałko, 1985)

Nie mamy problemów z odróżnieniem płci ?! X Y X X

Dymorfizm w ontogenezie Dymorfizm płciowy w chwili urodzenia dziecka jest mały i dla wymiarów ciała łącznie z masą wynosi około 2-3%. (Malinowski, 1980) Cechy dymorficzne kształtują się wyraźniej w okresie pokwitania i u dorosłych ludzi dla wymiarów ciała dochodzą do około 8%.

Jak z tym dymorfizmem? U ludzi przeciętny mężczyzna jest 10 % wyższy, 20 % cięższy, 50% silniejszy w muskulaturze górnej części ciała i 100 % silniejszy w uścisku dłoni niż przeciętna kobieta.

Strategie rozrodcze naczelnych Samce zainteresowane są dostępem do dojrzałych samic Samice zainteresowane są dostępem do pożywienia

Wskaźnik sprawności „Wskaźnik sprawności” – to biologiczna cecha, która wyewoluowała specjalnie w celu ogłaszania sprawności (dostosowania). Oznacza ona skłonność do przetrwania i pomyślnego rozmnożenia się.

Jak z dymorfizmem? U ludzi przeciętny mężczyzna jest 10 % wyższy, 20 % cięższy, 50% silniejszy w muskulaturze górnej części ciała i 100 % silniejszy w uścisku dłoni niż przeciętna kobieta.

Inteligencja a rozród Czy twórcza inteligencja mogła być ozdobą seksualną? Czy samice mogły i chciały ją preferować? Tak naprawdę twórcza inteligencja nie musiała się odnosić tylko i wyłącznie do samców!!!

Płeć biologiczna Zespół cech anatomicznych i fizjologicznych, które różnicują osobniki żeńskie i męskie. Rozróżnia się anatomiczne cechy płci pierwszorzędowe (gonady), cechy drugorzędne (genitalia) i cechy trzeciorzędne (np.: rodzaj owłosienia, proporcje wymiarów tułowia itd.). Cechy fizjologiczne odnoszą się do rozrodczości: osobniki żeńskie produkują jaja, przejawiają okresową płodność. Osobniki męskie produkują plemniki. (Jan Kaiser, Słownik Psychologii, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, 2005)

Typy skrajne Skrajnie męski – większe rozmiary ciała, potężny rozrost górnej części ciała, duża głowa z wystającym profilem twarzy, mocny kark, silna obręcz barkowa, szeroka klatka piersiowa, wąska miednica, silnie umięśnione kończyny.

Schwarzenegger i baletnica

Typy skrajne Skrajnie żeński – mniejsze rozmiary ciała, mniejsza głowa, drobniejsze rozmiary górnej części ciała. Zarys tułowia rozszerza się w kierunku miednicy i bioder, na których odkłada się obfita tkanka tłuszczowa. Ustawienie kończyn, zarówno dolnych jak i górnych jest również odmienne u każdej płci. U kobiet łokcie i kolana maja ustawienie lekko koślawe, to jest w kształcie litery X, u mężczyzn ustawienie wykazuje tendencje do szpotawości (Gajewski, 1988)

Szkocki polityk, Cyril Smith

Para z grupy Dinka

Ocena płci na podstawie szkieletu Osobnicy dorośli i dzieci Groby ciałopalne Podstawowe problemy

Kość łonowa męska i żeńska

Budowa kości łonowej

Zachowania rodzicielskie!? Długość życia?! Różnice płciowe dotyczące budowy narządów rozrodczych wydają się oczywiste Cechy, które wydają się nie mieć bezpośredniego związku z rozmnażaniem: Rozmiary ciała?! Poziom agresji?! Zachowania rodzicielskie!? Długość życia?! (James W. Kalat, „Biologiczne podstawy psychologii”,PWN, 2006.

David M. Buss „Psychologia ewolucyjna” Devendra Singh, (1993,1995), Stosunek obwodu talii do obwodu bioder (WHR) przed okresem dojrzewania jest u obu płci bardzo podobny i wynosi 0.85 do 0.95. Potem na skutek gromadzenia dużej ilości tłuszczu na kobiecych biodrach – WHR staje się znacznie niższe u kobiet niż mężczyzn. U zdrowych kobiet i zdolnych do rozrodu WHR wynosi 0.67 do 0.80, podczas gdy u mężczyzn pozostaje w dawnych granicach – od 0.85 do 0.95.

Płeć psychologiczna Przynależność do określonej płci wynikająca z charakterystycznych cech zachowań społecznych, zainteresowań itp. W związku ze zmianami kulturowymi zaobserwowano pewnego rodzaju unifikację płci w wymiarze psychologicznym i społecznym. Okazało się, że każda osoba może posiadać cechy charakterystyczne dla płci przeciwnej.

Wyróżnia się cztery typy płci psychologicznej: Płeć psychologiczna Wyróżnia się cztery typy płci psychologicznej: Androgyniczny (wysokie natężenie zarówno cech męskich, jak i kobiecych) Nieokreślony seksualnie Psychologicznie odpowiadający płci biologicznej Skrzyżowany (kobiecy mężczyźni, męskie kobiety) Typ androgyniczny traktuje się jako najlepiej przystosowany społecznie. (Jan Kaiser, Słownik Psychologii, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, 2005)

Doreen Kimura „Płeć i poznanie” PIW, 2006 Zdrada panowie!!! Mężczyźni zazwyczaj bardziej przeżywają dowody fizycznej niewierności partnerki, natomiast kobiety w większym stopniu dotyka zdrada emocjonalna. Doreen Kimura „Płeć i poznanie” PIW, 2006

Postrzeganie Słoiki i poziom wody. Ciecz Ciecz

Przestrzeń Trafianie do celu - ++++ Orientacja przestrzenna - ++++ Pamięć lokalizacji przestrzennej ++-- Wizualizacja przestrzenna ++-- Wyodrębnianie +--- Percepcja przestrzenna ???

William Cartwright „Kobiety” Kobiety znieść potrafię, w jednym z dwóch sposobie: Gdy ma pod sobą pościel, lub całun – na sobie. Jaki-taki pożytek jest z niej przez dwie chwile: Gdy kładzie się do łóżka, lub znika w mogile. By stłumić niechęć, jaką do tej płci powziąłem, Musi być, jedno z dwojga, ogniem lub popiołem. „Fioletowa krowa” Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej” Tłum. Stanisław Barańczak.a5, 1993

Dorothy Parker „Fioletowa krowa” Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej” Tłum. Stanisław Barańczak.a5, 1993 „Men seldom make passes At girls who wear glasses.” Gdy dziewczę nosi okulary, Mężczyzna rzadko ma zamiary. Modę na podryw okularnic Niełatwo jest upopularnić.

Anonim „Fioletowa krowa” Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej” Tłum. Stanisław Barańczak.a5, 1993 Limeryk W środku pampy śpiewał gaucho Bruno: „Dźwięcz gitary mej miłosna struno! Podnieca mnie i dama, I pastuch, kawał chama, Ale lama to numero uno”

William Makepeace Thackeray Historia Henryka Esmonda, II,15 (1852) We love being in love. Kochamy się kochać.

„Debiut” Josif Brodski, 1970 (tłum. Stanisław Barańczak) „Później w pokoju swym składał wzdłuż kantów spodnie, nie patrząc na tracący potem klucz, pasujący do tak wielu zamków, a tak wstrząśnięty swym pierwszym obrotem.”

Teorie dotyczące rozmnażania płciowego John Maynard Smith, Eors Szathmary, „Tajemnica przełomów ewolucji” PWN, Warszawa,2000 1. Dobór faworyzuje populacje rozmnażające się płciowo: Populacje płciowe szybciej ewoluują Populacje bezpłciowe akumulują szkodliwe mutacje 2. Dobór faworyzuje osobniki rozmnażające się płciowo Osobnikowi opłaca się mieć zróżnicowane genetycznie potomstwo Rozmnażanie płciowe ułatwia reperację uszkodzonego DNA Nawet wewnątrz populacji dobór może faworyzować osobniki rozmnażające się płciowo z tych samych powodów, co wymienione powyżej: w zmiennym środowisku ich potomstwo może być lepiej przystosowane do nowych warunków lub w niezmiennych warunkach ich potomstwo ma mniej szkodliwych mutacji 3. Dobór faworyzuje geny, które sprawiają, że osobniki zlewają się ze sobą – ponieważ dzięki temu gen obecny w jednej z komórek może się przenieść do drugiej.

Podobieństwo (Desmond Morris „Magia ciała)

Marcel Proust W poszukiwaniu straconego czasu. Nie ma Albertyny (1925) „Zostawmy ładne kobiety Mężczyznom bez wyobraźni.” Coco Chanel (zasłyszane) „Cytaty mądre i zabawne” – wybrał Henryk Markiewicz, WL, 2001 „Starość nie chroni przed miłością, Ale miłość chroni przed starością”

Artystka fotograf Leni Riefenstahl (1902-2003) z mężczyzną ludu Nuba Artystka fotograf Leni Riefenstahl (1902-2003) z mężczyzną ludu Nuba. (Magia ciała, Desmond Morris) Leni z Goebelsem (1937)

Ginący chromosom Y

Społeczeństwa DINK - sów Double - podwójne Income - dochody No – żadnych Kids - dzieci

A jednak kobiety dominują!