SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE POPULARNE WŚRÓD MŁODZIEŻY
W świadomości dorosłych utrzymują się ukształtowane w latach 80-tych stereotypy dotyczące używania narkotyków. Najbardziej popularnym narkotykiem była wówczas polska heroina, czyli tzw. kompot. Tymczasem w ciągu ostatnich 30 lat doszło do poważnych zmian we wzorcach używania substancji psychoaktywnych. W latach 2008-2010 rozprzestrzeniła się epidemia dopalaczy, na popularności zyskała marihuana i haszysz oraz pozamedyczne przyjmowanie różnego rodzaju leków.
PRZYCZYNY UKSZTAŁTOWANIA SIĘ NOWYCH WZORCÓW UŻYWANIA NARKOTYKÓW: niska cena – w granicach 20-50 zł za dawkę, co wiąże się ze spadkiem spożycia drogich narkotyków, dostępność i legalność – młodzi ludzie sięgają chętnie po substancje nie zabronione prawem, unikanie wykrycia – preferowane są substancje o krótkim czasie działania, ideologia zakładająca nieszkodliwość – substancje z apteki czy marihuana są w pewnych stanach zalecana przez lekarzy, potrzeba rozrywki – niezbędnik na spotkaniach towarzyskich.
PORTRETY UŻYTKOWNIKA LEKÓW W CELACH POZAMEDYCZNYCH: nie ma kontaktu z patologicznym środowiskiem rówieśniczym, ma zaburzone relacje rodzinne, nie spełnia aspiracji rodzicielskich lub własnych, nastolatki z obsesją kontroli masy ciała, nastolatki przy próbach samobójczych- ,,krzyk o pomoc”, dzieci rodzin dobrze usytuowanych, gdzie rodzice zaspakajają wyłącznie potrzeby materialne i nie poświęcają dzieciom czasu.
Skala zjawiska odurzania się W Polsce wg różnych badań, szacuję się , że około 20% nastolatków miało kontakt ze zjawiskiem nadużywania leków w celach pozamedycznych, paleniem marihuany czy haszyszu bądź przyjmowaniem dopalaczy. Na przykład w Republice Czeskiej w okresie obowiązywania ustawy o legitymowaniu się w czasie zakupu leków zawierających substancje psychoaktywne, ich sprzedaż spadła o 60%.
Na podstawie badań zleconych przez Krajowe Biuro ds Na podstawie badań zleconych przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, przeprowadzonych w 2013 roku wynika że: większość rodziców jest przekonana, że są w stanie rozpoznać stan odurzenia, rozumieją swoje dzieci, znają ich problemy i problem nadużywania różnych substancji nie dotyczy ich rodziny, badana młodzież ma wysoki poziom świadomości na temat odurzania się lekami- zna nazwy substancji, rezultaty jakie można osiągnąć używając poszczególne z nich, zna dawki i sposoby przyjmowania oraz jak zabezpieczyć się przed efektami odurzenia.
MARIHUANA I HASZYSZ Narkotyki uważane za mniej szkodliwe – w niektórych krajach można posiadać niewielkie ilości na własny użytek. Najczęstszy sposób użycia obu substancji to palenie w skrętach lub fajkach wodnych.
Zarówno marihuana jak i haszysz są względnie tanie – do 20 zł za gram, który wystarcza dla kilku debiutantów. Substancja psychoaktywna to tetrahydrokannabinol (THC). Po użyciu następuje poprawa samopoczucia, uczucie beztroski, wesołkowatość, gadatliwość. Po ok.2-3 h –zamknięcie się w sobie, koncentracja na doznaniach wewnętrznych – nadwrażliwość wzrokowa i słuchowa, zmiany postrzegania czasu i przestrzeni. Łączny czas działania narkotyku na psychikę wynosi 5-6h.
Długotrwałe używanie THC powoduje uzależnienie psychiczne i inne zmiany sfery psychicznej: zanik zainteresowań, motywacji i ambicji, spadek energii życiowej, apatię, niezdolność do dłuższego skupiania uwagi, zaburzenia pamięci, upośledzenie zdolność rozwiazywania problemów. Uzależnienia fizyczne pojawiają się późno i nie jest szczególnie dotkliwe: zaburzenia snu, utrata łaknienia, nadmierne pocenia się, lęki.
LEKI USPAKAJAJĄCE I NASENNE Leki te stosowane bez zalecenia lekarza, są po marihuanie i haszyszu najbardziej popularną grupą substancji używanych przez młodych ludzi. Szczególnie popularne są benzodiazepiny, które działają uspokajająco i rozluźniająco. Benzidiazepiny szybko uzależniają fizycznie i psychicznie dlatego są przepisywane na krótki okres czasu. Uzależnienie powoduje spowolnienie myśli, mowy, napady lęku oraz agresji, ograniczenia zainteresowań i aktywności. Po odstawieniu następują silne objawy abstynencyjne: drżenie języka i rąk, wymioty, bezsenność, zaburzenia ciśnienia i pracy serca, silne leki i urojenia.
LEKI PRZECIWKASZLOWE I PRZECIWPRZEZIĘBIENIOWE Dekstrometorfan (DXM) jest bardzo popularnym związkiem w tej grupie lekarstw. Używany w dawkach 5-10 razy większych, niż zalecanych przez lekarzy , działa euforyzująco i zwiększa poczucie otwartości na innych, wywołuje halucynacje i poczucie oderwania od ciała. Silnie uzależnia psychicznie oraz powoduje objawy abstynencji takie jak: bóle mięśni i stawów, biegunkę, wymioty, zaczerwienienie i swędzenie skóry, podwyższenie temperatury ciała, zaburzenia koordynacji ruchowej, agresywność.
KODEINA Stosowana w lekach przeciwkaszlowych. Przyjmowana w nadmiarze znosi odczuwanie bólu, wywołuje euforie, senność, wprowadza w stan niewrażliwość na przykre doznania. Uzależnia szybko psychicznie – nawet w ciągu kilkunastu dni. Fizyczne objawy uzależnienia to: drażliwość, brak chęci do działania, problemy ze snem, bóle głowy.
BENZYDAMINA I INNE SUBSTANCJE STYMULUJĄCE Jest podstawowym składnikiem popularnych leków przeciwzapalnych dostępnych w aptekach bez recepty, używanych w formie żelu, tabletek do ssania, płynów do płukania. Wywołuje euforię, poczucie błogostanu, halucynacje wzrokowe i słuchowe, spowolnienie ruchowe. Po ustąpieniu działania benzydaminy występuje złe samopoczucie, osłabienie, drżenie rąk, bezsenność. Podobne działania stymulujące wykazuj dostępne w aptekach leki zawierające inne związki-efedrynę i pseudoefedrynę oraz xylometazolin. Są to popularne składniki leków na przeziębienie i specyfików pomagających w odchudzaniu. Xylometazolin jest powszechnie stosowanym składnikiem kropli do nosa.
DOPALACZE Termin potocznie używany dla określenia różnych substancji psychoaktywnych, których dotychczas nie zdążono ustawowo zakazać, produkowanych w nielegalnych laboratoriach. Dopalacze w porównaniu z poprzednio omawianymi środkami są droższe (jednorazowe użycie kosztuje min. 40 zł) i bardziej toksyczne. Niebezpieczeństwo sięgania po nie polega na tym, że użytkownicy nie wiedzą w jakich dawkach je stosować oraz zawartość i skład substancji czynnych jest bardzo różny. Efektem używania dopalaczy są zaburzenia psychiczne i neurologiczne – euforia, drżenie i skurcze mięśni, nadmierna potliwość, zmiany temperatury ciała, szczękościski, omamy.
Nawet jednorazowy kontakt z substancjami psychoaktywnymi nie powinien być lekceważony, gdyż może okazać się, że jest początkiem dalszych destrukcyjnych zachowań.
Źródła: 1. ,,Poradnik dla rodziców o lekach, dopalaczach bez histerii” Źródła: 1. ,,Poradnik dla rodziców o lekach, dopalaczach bez histerii”. KBdPN 2. M. Brown ,,Zjawisko używania przez młodzież leków nasennych i uspakajających ….” Raport Lipiec 2013r.