Przemoc w rodzinie Orzecznictwo sądów powszechnych w 2011 roku Ministerstwo Sprawiedliwości Przemoc w rodzinie Orzecznictwo sądów powszechnych w 2011 roku oraz działania Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Warszawa, dnia 20 lipca 2012 roku Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Zespół ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie

W 2011 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano ogółem: 1. Orzecznictwo W 2011 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano ogółem: 416.637 (412.930 - 2010) osób. Z tego wymierzono: 88.907 - kar grzywny (samoistnych) 21,3% 50.330 - kar ograniczenia wolności 12,0 % 277.318 - kar pozbawienia wolności 67,5 %

Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce

Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za wszystkie przestępstwa w latach 1999 - 2011

Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk 1. W 2011 roku w Sądach Rejonowych w Polsce osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem: 16.077 (16.239 - 2010) osób. Z tego: 13.588 - skazano (13.569 - 2010); 444 - uniewinniono; 1.241 - warunkowo umorzono postępowanie; 799 - umorzono postępowanie; 736 - tymczasowo aresztowano.

Stosunek procentowy rodzajów orzeczeń Sądów Rejonowych w zakresie art Stosunek procentowy rodzajów orzeczeń Sądów Rejonowych w zakresie art. 207 § 1 kk

167 - kary grzywny (samoistnych); 615 - kar ograniczenia wolności; 2. W 2011 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano z art. 207 § 1 kk ogółem: 13.588 (13.569-2010, 14.506 - 2009) osób. Z tego wymierzono: 167 - kary grzywny (samoistnych); 615 - kar ograniczenia wolności; 12.806 - kar pozbawienia wolności; - 1.718 - bezwzględnych; - 11.088- z warunkowym zawieszeniem wykonania.

Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk

Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za przestępstwo z art Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za przestępstwo z art. 207 § 1 kk w latach 1999 – 2011

Stosunek procentowy wymiaru kary pozbawienia wolności orzekanej w Sądach Rejonowych w Polsce w 2011 roku z art. 207 § 1 kk

Z 11.088 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora oddano 7711 osoby - 69,7% (67%-2010, 62%-2009) Szacunkowo w danej chwili pod dozorem kuratorów sądowych przebywa ok.. 25.000-30.000 sprawców przemocy w rodzinie). Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk było 4.407 małoletnich, 14.517 kobiet oraz 2.012 mężczyzn (po raz pierwszy badamy liczbę mężczyzn, dane ich dotyczące mogą być więc niedowartościowane!). Z art. 335 § 1 kpk skazano 3.937, a z art. 387 § 1 kpk – 2.774, co łącznie stanowi 6.711 (49%, 48% - 2010, 42% - 2009, wszystkie przestępstwa w 2011– 55,5%!).

2. Zmiany ustawowe – nowe środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym, niezależnie od postępowania karnego (np. przed wszczęciem postępowania); w postępowaniu karnym, na etapie postępowania przygotowawczego; po zakończeniu postępowania karnego – środki karne lub probacyjne, orzekane w orzeczeniu kończącym, na czas określony.

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania orzekane na wniosek przez sąd cywilny (niezależnie od postępowania karnego); uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje osobie dotkniętej przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą – członkiem rodziny (wpis – 40 zł), przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu przemocy, termin do rozpoznania sprawy – 1 miesiąc, wykonalność orzeczenia – z chwilą ogłoszenia, nowe uregulowania prawne (1046 kpc) – skuteczna egzekucja bez konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub uchylenie).

W 2011 roku wpłynęły co najmniej 197 (353 – 2010) wnioski o zobowiązanie sprawcy do opuszczenia lokalu, z czego w co najmniej 49 (138 – 2010) przypadkach żądanie uwzględniono; żądanie oddalono jedynie w 10 (41 – 2010) przypadkach. Reszta spraw pozostawała w toku. Spadek liczby tego typu spraw w sądzie wynika prawdopodobnie z tego, że po raz pierwszy gromadzono je w formularzach statystycznych, a także z tego, że w niektórych sądach sprawy te rozpoznawane są w przez Wydziały Rodzinne i Nieletnich, zamiast w Wydziałach Cywilnych, co wypływa na zaniżenie danych. Szacuje się, że liczba tego typu spraw jest w rzeczywistości na porównywalnym lub wyższym poziomie aniżeli w 2010 roku

Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego b) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym - przygotowawczym Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego (275a kpk) przez podejrzanego wspólnie zamieszkującego z pokrzywdzonym; przesłanka – uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził; środek ten stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesięcy z możliwością przedłużenia przez sąd na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż jeden); oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe.

Liczba zastosowanych środków zapobiegawczych w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w II półroczu 2010 oraz 2011 roku

c) Środki karne orzekane wobec sprawcy przemocy w rodzinie w postępowaniu sądowym Zakaz zbliżania się do określonych osób (pokrzywdzonego) – sąd powinien wskazać odległość od osób chronionych - 106 orzeczeń w 2011 roku, (26 - 2010); Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym - 110 orzeczeń w 2011 roku (20 - 2010); przesłanka – skazanie za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym wobec osoby najbliższej; środki karne mogą być połączone z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego organu w określonych odstępach czasu; zakaz zbliżania orzeka się w latach od roku do lat 15; nakaz opuszczenia lokalu orzeka się w latach od roku do lat 10; (oba można także na zawsze przy ponownym skazaniu za to samo przestępstwo).

Środki probacyjne orzekane wobec sprawcy przemocy w rodzinie Zakaz zbliżania się do określonych osób (art. 72 § 1 pkt 7a kk) - 190 orzeczeń w 2011 roku, (99 - 2010); Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 72 § 1 pkt 7b kk) - 406 orzeczeń w 2011 roku, (279 - 2010); przesłanka – orzeczenie w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary (zwykle kary pozbawienia wolności), ewentualnie warunkowego umorzenia postępowania; środki probacyjne (orzekane także łącznie) stosuje sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki probacyjne orzeka się w okresie próby w latach od 2 do 5 lat (sąd wskazuje odległość od osób chronionych oraz sposób kontaktu).

Liczba zastosowanych środków probacyjnych w postaci zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego w 2010 oraz w 2011 roku

Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w latach 2009-2011

3. Zmiany ustawowe – nowe podstawy do orzekania obowiązków probacyjnych Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – od 1.08.2010 roku) – art. 72 § 1 pkt 6a kk – nałożenie obowiązku uczestnictwa skazanego w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych bez jego zgody (art. 74 § 1 kk); Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – od 2.01.2012 roku) – art. 67 § 3 kk) – nałożenie w/w obowiązku przy warunkowym umorzeniu postępowania.

art. 72 § 1 pkt 6a kk – obowiązek uczestnictwa w programach korekcyjno – edukacyjnych – wobec 296 osób (253 – 2010, 145 – 2009); art. 72 § 1 pkt 7 kk – obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach – wobec 317 (170 – 2010, 90 – 2009); art. 72 § 1 pkt 7a kk – obowiązek powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób – wobec 592 osób (554 – 2010, 375 – 2009);

Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych w latach 2009-2011

Za znęcanie się nad członkami rodziny z art Za znęcanie się nad członkami rodziny z art. 207 kk w ostatnim dniu roku 2011 w zakładach karnych przebywało ogółem 5.222 osadzonych (5.059 - 2010, 5.150 - 2009 osadzonych). Jak wynika z danych statystycznych, w jednostkach penitencjarnych w 2011 roku zrealizowano ogółem 428 edycji programów edukacyjno-korekcyjnych (315 edycji – 2010), w których uczestniczyło ogółem 4.230 skazanych z art. 207 kk (3.609 – 2010).

Wnioski większość skazanych z art. 207 kk, osadzonych w jednostkach penitencjarnych, zostało poddanych oddziaływaniom korekcyjno-edukacyjnym (4.230 w 2011 roku), natomiast skazani pozostający na wolności są poddawania takim programom bardzo rzadko bądź wcale (296 osoby w 2011 roku z sądów - 6,5%! ze wszystkich 4475 osób, które uczestniczyło w programach – dane z MPiPS).

Sposoby zwiększenia liczby osób kierowanych z sądów na programy oddziaływań k-e Zwiększenie liczby wniosków prokuratora z art. 335 § 1 kpk zawierających propozycję zastosowania wobec oskarżonego obowiązku uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, Uzależnianie uwzględnienia przez sąd wniosku oskarżonego z art. 387 kpk, od jego uczestnictwa w tego typu oddziaływaniach, Zwiększenie liczby wniosków kuratorów sądowych do sądu w toku postępowania wykonawczego o orzeczenie takiego obowiązku probacyjnego, Uzależnianie uwzględnienia przez sąd penitencjarny zgody na warunkowe zwolnienie od umieszczenia we wniosku dyrektora zakładu karnego lub samego skazanego w/w obowiązku probacyjnego, Poszerzenie wiedzy sędziów na temat konkretnych programów stosowanych w obszarze właściwości sądu.

4. Pozostałe prawne formy ochrony osób pokrzywdzonych przestępstwem Wprowadzenie specjalnej, szybkiej procedury dotyczącej osadzenia sprawcy przemocy w wyniku naruszenia warunków probacyjnych: wniosek kuratora sądowego o zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności albo o odwołanie warunkowego zwolnienia; zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skazanego na termin posiedzenia; nowa podstawa do obligatoryjnego zarządzenia albo odwołania w postaci stwierdzenia ponownego używania przemocy wobec osoby najbliższej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą; postanowienie wydane przez sąd podlega wykonaniu z chwilą jego wydania.

Policja Kurator zawodowy Sąd Zakład karny Informacja o zdarzeniu 112 997 801 12 00 02 Policja Kurator zawodowy wniosek Nakaz zatrzymania i doprowadzenia Sąd Zakład karny Posiedzenie natychmiastowa wykonalność

Porozumienie – MS, KGP, PARPA, dot Porozumienie – MS, KGP, PARPA, dot. telefonu interwencyjno-informacyjnego wobec osób skazanych uprzednio za czyn przemocy w rodzinie Procedury - współpracy służby kuratorskiej oraz funkcjonariuszy Policji w stosunku do skazanych w związku z popełnieniem czynów karalnych polegających na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej 801 12 00 02 Policja Kurator sądowy

Z danych statystycznych za 2011 rok wynika, że kuratorzy zawodowi na podstawie art. 12d ustawy złożyli 1152 (372 – 2010) wnioski, sąd rozpatrzył 814 wniosków, zostało uwzględnionych 575 - 70% (200 – 2010, 53%). Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało dla kuratorów sądowych wzory wniosków w tego typu sprawach (wnioski są do pobrania na stronie internetowej MS: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie/przemoc-w-rodzinie--diagnoza-zjawiska-i-reakcja-organow-wymiaru-sprawiedliwosci/ lub poprzez kliknięcie na obraz wniosku w prezentacji)

Liczba złożonych oraz uwzględnionych wniosków kuratorów zawodowych z art. 12d ustawy w II półroczu 2010 oraz w 2011

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało także dla kuratorów sądowych wzór informatora dla pokrzywdzonego przestępstwem przemocy w rodzinie (wnioski są do pobrania na stronie internetowej MS: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie/przemoc-w-rodzinie--diagnoza-zjawiska-i-reakcja-organow-wymiaru-sprawiedliwosci/ lub poprzez kliknięcie na obraz wniosku w prezentacji). Wzory w/w wniosków, jak i informatora, zostały wysłane do wszystkich sądów i kuratorów sądowych z poleceniem ich stosowania.

Porozumienie – MS oraz MPiPS o współpracy na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 1) opracowywanie i wdrażanie projektów służących ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. Karta praw osoby dotkniętej przemocą w rodzinie); 2) wzmocnienie współpracy między służbami realizującymi zadania w obszarze właściwości Stron, w celu szybkiej i właściwej wymiany informacji, służącej skutecznej ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. kuratorzy sądowi i pracownicy socjalni);

Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw W 2011 roku Ministerstwo Sprawiedliwości kontynuowało ogólnopolski program pomocowy „Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw”, którą tworzą Ośrodki Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem; Aktualnie w całym kraju funkcjonuje 15 Ośrodków. Część z nich utworzyła filie oraz punkty pomocy, a część przygotowuje się do ich otwarcia. W chwili obecnej na terenie całej Polski w ramach Sieci funkcjonuje łącznie 51 miejsc, w których udzielana jest pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem. Ośrodki są prowadzone przez organizacje pozarządowe świadczące pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem, z wykorzystaniem ich bazy lokalowej.

15 Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem

Ministerstwo Sprawiedliwości w porozumieniu z MPiPS, KGP i PG przygotowało Bazę danych osób nadzorujących lub koordynujących pracę służb realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie(…). Baza ta została rozesłana do wszystkich urzędów oraz reprezentujących je osób znajdujących się w tejże. Została także umieszczona na stronach internetowych urzędów centralnych. W chwili obecnej baza jest systematycznie aktualizowana (kliknięcie na następny slajd połączy ze stroną internetową, na której znajduje się baza – do pobrania).

Strona internetowa MS Na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości utworzono dwie dodatkowe zakładki poświęcone przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie[1] oraz przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci[2]. W zakładkach tych zawarto informacje skierowane zarówno dla pokrzywdzonych, jak i służb zajmujących się w/w problematyką, zamieszczono m.in. akty prawne, wykazy placówek pomocowych, informacje o prawach przysługujących pokrzywdzonym, a także o wydarzeniach, których organizatorem bądź uczestnikiem jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Zakładki te są systematycznie aktualizowane (raz na kwartał), by stanowić dla osób zainteresowanych dogodne źródło informacji. [1] http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie/. [2] http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-wobec-dzieci/.

Strona www.pokrzywdzeni.gov.pl W 2011 roku w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki” 2007-2013 - projekt „Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości” została zmodernizowana strona www.pokrzydzeni.gov.pl, której nadano bardziej interaktywny i „przyjazny odbiorcy” charakter. Na stronie tej osoby zainteresowane mogą zapoznać się z „Informatorem dla pokrzywdzonego”, w którym przystępnym językiem zostały opisane ich prawa i obowiązki w procesie karnym. Ponadto mogą skorzystać ze wzorów pism procesowych, a także zapoznać się aktami prawnymi niezbędnymi w dochodzeniu swoich praw w postępowaniu karnym i cywilnym. Na stronie znajduje się także lista Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem z danymi kontaktowymi oraz baza innych organizacji społecznych, które prowadzą różnorodną działalność pomocową. Zamieszczone są także informacje o bieżących działaniach podejmowanych na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem.

Tydzień Pomocy Ofiarom Przestępstw W roku 2000 powstała w Ministerstwie Sprawiedliwości idea obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw”, mająca na celu zwrócenie szczególnej uwagi na potrzeby i prawa osób pokrzywdzonych przestępstwem. Idea ta związana jest z Międzynarodowym Dniem Ofiar Przestępstw obchodzonym w dniu 22 lutego. W Polsce ten dzień jest również ustanowiony Dniem Ofiar Przestępstw na mocy ustawy z dnia 12 lutego 2003 r. o ustanowieniu 22 lutego Dniem Ofiar Przestępstw (Dz.U. nr 59 poz. 517). Ministerstwo Sprawiedliwości w dniach 21-26 lutego każdego roku organizuje „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw” - akcję informacyjną dla osób pokrzywdzonych przestępstwem.

Koniec Prezentację opracował: Michał Lewoc – sędzia Koordynator Zespołu ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwo Sprawiedliwości Al.. Ujazdowskie 11 00-950 Warszawa telefon: (022) 23-90-675 e-mail: MLewoc@ms.gov.pl Prezentacja może być wykorzystywana do celów szkoleniowych i edukacyjnych przez osoby lub podmioty, które pobrały ją ze strony www.ms.gov.pl,, pod warunkiem powołania się na źródło.