ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA

art. 471 k.c.: „Dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi” przesłanki odpowiedzialności kontraktowej

Okoliczności, za które dłużnik odpowiada: 1) art. 472 k.c.: „Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności” wzorzec należytej staranności według kryteriów obiektywnych; staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju (art. 355 § 1 k.c.) wzorzec skonkretyzowany zasada: nie uwzględnia się indywidualnych cech dłużnika profesjonaliści – zasąpienie miernika powszechnego miernikiem grupowym albo pogląd o podwyższonym mierniku należytej staranności (art. 355 § 2 k.c.) niezachowanie należytej staranności – element bezprawności czy winy?

2) ustawa: zawężenie rozszerzenie 3) umowa: surowiej łagodniej art. 473 k.c.: „§ 1. Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. § 2. Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie”.

Odpowiedzialność za inne osoby (wykonawców, pomocników i przedstawiciela ustawowego) art. 474 k.c.: „Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika”. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Ciężar dowodu: art. 6 k.c. według dominującego stanowiska doktryny z faktem, iż dłużnik nie wykonał zobowiązania lub wykonał je nienależycie jest sprzężone domniemanie prawne, że nastąpiło to wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (art. 471 k.c.) pogląd przeciwny: np. Domański, Warkałło, Stefaniak, Żuławska, Skąpski

NIEMOŻLIWOŚĆ ŚWIADCZENIA: 2 ujęcia: 1) koncepcja relatywna (subiektywna) 2) koncepcja obiektywna – dominuje przyczyny fizyczne, społeczne i prawne przeszkody muszą mieć charakter trwały tzw. niemożliwość gospodarcza (praktyczna) świadczenia

Skutki niemożliwości świadczenia: różne skutki, decyduje: 1) czas, w którym doszło do zdarzenia uniemożliwiającego wykonanie zobowiązania 2) odpowiedzialność dłużnika za to zdarzenie pierwotna niemożliwość świadczenia – zobowiązanie w ogóle nie powstaje (art. 387 § 1 k.c.), impossibilium nulla obligatio est; możliwa odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo (art. 387 § 1 k.c.) następcza niemożliwość świadczenia – już po powstaniu stosunku zobowiązaniowego; szczególnie unormowany przypadek niewykonania zobowiązania (art. 475, 493, 495 k.c.)

OPÓŹNIENIE I ZWŁOKA DŁUŻNIKA spełnienie świadczenia jest możliwe, ale nie zostało ono wykonane w terminie 2 rodzaje opóźnienia (art. 476 k.c.): 1) opóźnienie zwykłe, proste, sensu stricto 2) zwłoka

Następstwa opóźnienia zwykłego: co do świadczeń niepieniężnych brak uregulowania w szczególny sposób jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obowiązany jest zapłacić wierzycielowi odsetki za czas opóźnienia, chociażby wierzyciel nie poniósł z tego powodu żadnej szkody (art. 481 § 1 k.c.) odsetki ustawowe, a wyższe tylko wtedy, gdy zostały one ustalone przez strony (art. 481 § 2 k.c.)

Następstwa zwłoki: reguła ogólna: wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia szczególne następstwa: art. 477 § 1 k.c. : „W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. § 2: Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.” jeżeli dłużnik popadł w zwłokę ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, a wierzyciel poniósł szkodę wyższą, niż wynoszą odsetki za opóźnienie, może ponadto żądać uzupełniającego odszkodowania do pokrycia pełnej szkody (art. 481 § 3 k.c.)

„Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości, dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym” (art. 478 k.c.) dłużnik odpowiada nawet za przypadek, tzw. przypadek mieszany (casus mixtus)

Wierzycielowi przysługuje uprawnienie do wykonania zastępczego w razie niewykonania: 1) gdy przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel może nabyć na koszt dłużnika taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki (art. 479 k.c.) 2) „W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika” (art. 480 § 1 k.c.) 3) „Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił” (art. 480 § 2 k.c.) „W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił” (art. 480 § 3 k.c.) obok uprawnienia do wykonania zastępczego roszczenie o odszkodowanie za ewentualną szkodę wynikłą ze zwłoki

Następstwa zwłoki w umowach wzajemnych: główna modyfikacja – przyznanie wierzycielowi alternatywnego prawa odstąpienia od umowy wzajemnej art. 491 k.c. uprzednie wyznaczenie odpowiedniego terminu dodatkowego – zasada jego wyznaczanie nie jest konieczne, gdy (art. 492 k.c.): 1) uprawnienie do natychmiastowego odstąpienia zostało zastrzeżone w umowie (lex commissoria) 2) wykonanie zobowiązania przez jedną stronę po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zbowiązania albo na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce art. 4921 k.c.: „Jeżeli strona obowiązana do spełnienia świadczenia oświadczy, że świadczenia tego nie spełni, druga strona może odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego, także przed nadejściem oznaczonego terminu spełnienia świadczenia”

Prawo zatrzymania (ius retentionis) Art. 461 § 1 k.c.: „Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania). § 2: Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych”.

ZWŁOKA WIERZYCIELA art. 354 k.c. wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu (art. 486 § 2 k.c.): 1) uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia 2) odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione 3) oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie

W razie zwłoki wierzyciela, dłużnik: może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, co zwalnia go z obowiązku pieczy może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 486 § 1 k.c.) niespełnienie w terminie świadczenia wskutek zwłoki wierzyciela powoduje uchylenie ujemnych dla dłużnika konsekwencji związanych z jego zwłoką, a nawet opóźnieniem (Z.Radwański, A. Olejniczak) na dłużniku nadal ciąży odpowiedzialność za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, chyba że złoży przedmiot świadczenia do depozytu sądowego