WADY OŚWIADCZEŃ WOLI

5 wad oświadczeń woli: brak świadomości lub swobody, pozorność, błąd, podstęp, groźba (art. 82- 88 k.c.) normy ius cogens dotyczą wszystkich czynności prawnych

Brak świadomości lub swobody Art. 82 k.c.: „Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych”

powód takiego stanu nie jest prawnie relewantny brak świadomości – brak rozeznania, niemożność zrozumienia działań własnych lub innych osób; stan przejściowy lub trwały brak swobody – stan psychiczny, który pozwala rozpoznać sens własnego lub cudzego zachowania, ale wyłącza możliwość kierowania swoim postępowaniem; może być chwilowy

sankcja: bezwzględna nieważność oświadczenia woli ciężar dowodu: art. 6 k.c.

Pozorność Art. 83 k.c.: „§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze”.

dotyczy dwustronnych czynności prawnych i jednostronnych czynności prawnych, zależących od zakomunikowania ich drugiej stronie czynność pozorna i ukryta (dyssymuowana)

sankcja: bezwzględna nieważność czynności pozornej ważność czynności ukrytej ocenia się według jej właściwości ciężar dowodu: art. 6 k.c. ograniczenie sankcji – art. 83 § 2 k.c. art. 7 k.c. – domniemanie dobrej wiary

Błąd Art. 84 k.c.: „§ 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. § 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny)”.

mylne wyobrażenie człowieka o rzeczywistości lub brak jakiegokolwiek wyobrażenia o niej prawnie relewantny jest błąd, który: 1) dotyczy treści czynności prawnej 2) jest istotny 3) przy odpłatnej czynności prawnej - jeżeli oświadczenie woli było złożone innej osobie: błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć

Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca Art. 85 k.c.: „Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia”.

skutki prawne błędu prawnie doniosłego: czynność prawna jest ważna; możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą wsteczną (ex tunc) termin zawity – 1 rok Art. 88 k.c.: „§ 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. § 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia (...)”.

Podstęp Art. 86 k.c.: „§ 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. § 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna”.

charakter prawny podstępu: 1) nie jest szczególną postacią błędu, ale odrębną wadą oświadczenia woli (A. Ohanowicz, B. Lewaszkiewicz - Petrykowska, Z. Radwański) 2) jest postacią błędu (R. Longchamps de Berier, S. Szer, S. Grzybowski, A. Wolter, K. Stefaniuk, J. Ignatowicz, K. Piasecki)

mylne wyobrażenie skłaniającego oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy jest spowodowane nagannym działaniem innej osoby jest wątpliwe, czy podstępnie działa ten, kto udziela nieprawdziwych odpowiedzi na niedozwolone pytania (Z. Radwański) nieistotne jest, czy działający dążył do uzyskania jakiejś korzyści nieistotne jest, czy miał świadomość, że kontrahent przy znajomości prawdziwego stanu rzeczy nie dokonałby czynności prawnej

osoba działająca podstępnie: 1) druga strona czynności prawnej 2) osoba trzecia

skutki prawne: czynność prawna jest ważna; możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli termin zawity – 1 rok od wykrycia błędu przez ofiarę podstępu (art. 86 § 1 i 88 k.c.) skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą wsteczną (ex tunc)

Groźba Art. 87 k.c.: „Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe”.

groźba musi być bezprawna zapowiedź dokonania czynu zabronionego przez system prawny albo dozwolonego, ale nie w celu skłonienia kogoś do złożenia oświadczenia woli o określonej treści także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

groźba musi być poważna powoduje poważne niebezpieczeństwo dla dóbr osobistych lub majątkowych o poważnej groźbie można mówić także mając na względzie to, że jest ona realna jaki miernik oceny - subiektywny czy obiektywny? 1) „jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać niebezpieczeństwa” – miernik subiektywny (A. Wolter, K. Stefaniuk, J. Ignatowicz) 2) osoba typowa, ale w konkretnej sytuacji osobistej lub majątkowej (Z. Radwański)

grożący: 1) druga strona czynności prawnej 2) osoba trzecia   osoba zagrożona: 1) składający oświadczenie woli 2) jakakolwiek osoba trzecia

skutki prawne: czynność prawna jest ważna; możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli termin zawity – 1 rok od chwili, w której stan obawy ustał (gdy groźba nie może już być wykonana lub gdy zło, którym grożono, już się ziściło) skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą wsteczną (ex tunc) art. 88 k.c.: „§ 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem (...) groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. § 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: (...) w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał”.