INSTRUMENTY POCHODNE

Instrumenty pochodne /definicja Instrument pochodny – umowa o przeprowadzeniu w przyszłości pewnej transakcji. Przedmiotem transakcji mogą być towary lub produkty finansowe, których cena uzależniona jest od wybranych indeksów giełdowych, kursów walut, stóp procentowych, itp. Termin wykonania transakcji oraz cena transakcji są ustalone w momencie jej zawierania. Wynik finansowy transakcji w momencie jej zawierania jest nieznany z uwagi na zmienność ceny przedmiotu transakcji, czyli instrumentu bazowego

Instrumenty pochodne / charakteryzacja Elementy składowe instrumentu pochodnego Rodzaj transakcji (kupno-sprzedaż, wymiana płatności, wymiana walut) Instrument bazowy (towar, akcja, kurs walutowy, indeks giełdowy, stopa procentowa, inny instrument pochodny) Termin wygaśnięcia kontraktu (dzień, przedział czasowy) Obowiązki i prawa stron Sposób rozliczenia i realizacja kontraktu

Kontrakty forward Kontraktem terminowym typu forward jest umowa między dwoma podmiotami, dotycząca dostawy określonej ilości towaru (waloru) w ustalonej chwili w przyszłości po ustalonej cenie (jedna strona zobowiązuje się do sprzedania towaru zaś druga do kupienia)

Typowe instrumenty bazowe dla kontraktów forward Metale Surowce energetyczne Stopy procentowe Kursy wymiany walut

Elementy kontraktu forward Cena jednostkowa Ilość towaru Jakość Miejsce dostawy Data rozliczenia

Po co zawierane są kontrakty ? Zabezpieczenie przed ryzykiem wzrostu cen surowców (kontrakty towarowe) spadku cen surowców (kontrakty towarowe) Zabezpieczenie przed wahaniami kursów walutowych (kontrakty na kursy walutowe) Zabezpieczenie przed wzrostem kosztu kredytu (kontrakty na stopę procentową) Osiągnięcie zysku Osłona innych inwestycji

Kto zawiera kontrakty (handluje kontraktami) ? Producenci metali bądź surowców energetycznych Odbiorcy metali lub surowców Importerzy , eksporterzy Inwestorzy Spekulanci Arbitrażysci

Charakterystyka kontraktów forward Obrót pozagiełdowy (brak wartości giełdowej) Warunki negocjowane między stronami kontraktu Brak standaryzacji Ceny nie są podawane do publicznej wiadomości Strony kontraktu znają się nawzajem Brak ograniczeń czasowych na handel kontraktami Możliwe trudności w zamknięciu pozycji Dostawa fizyczna towaru będącego przedmiotem kontraktu Każda ze stron ponosi ryzyko niewywiązania się z kontraktu drugiej strony

Dwie strony kontraktu forward Każdy inwestor może otworzyć jedną z dwóch pozycji odpowiadających dwóm stronom w kontrakcie, w zależności od roli, jaką mają w umowie Pozycję długą („nabycie kontraktu” – w konsekwencji kupno towaru będącego przedmiotem transakcji) Pozycję krótką („wystawienie kontraktu” - w konsekwencji sprzedaż towaru będącego przedmiotem transakcji)

Kontrakty futures Kontraktem typu futures jest umowa między dwoma podmiotami dotycząca dostawy określonej ilości towaru lub określonych aktywów w ustalonej chwili w przyszłości po ustalonej cenie. Kontrakt ma szczegółową specyfikację i jest przedmiotem obrotu giełdowego.

Futures / towarowe instrumenty bazowe Metale szlachetne i strategiczne Surowce energetyczne: ropa naftowa, paliwa, gaz Rośliny oleiste: ziarna, nasiona, włókna Artykuły spożywcze: cukier kawa, kakao

Futures / finansowe instrumenty bazowe Stopy procentowe Kursy wymiany walut Ceny obligacji Indeksy akcji Indeksy giełdowe

Futures/ Standaryzacja kontraktów towarowych Ustalony standard jakości Ustalona ilość towaru przypadająca na jeden kontrakt Określenie daty i miejsca dostawy (jedyna rzecz pozostająca do ustalenia to cena kontraktu ale ona ustalana jest na parkiecie giełdowym) Kontrakty forwards i futures na towary mają wiele podobieństw, różnice występują w możliwościach obrotu kontraktami, warunkach dostaw a przede wszystkim w metodach rozliczania i dystrybucji ryzyka inwestycyjnego

Futures/ Charakterystyka kontraktów Obrót giełdowy (istnieje cena giełdowa kontraktu) Specyfikacje kontraktów są standaryzowane i publicznie znane Ceny są podawane do publicznej wiadomości Uczestnicy rynku są anonimowi Godziny obrotu są określone Pozycje łatwe do zamknięcia Brak konieczności dostawy fizycznej towaru Od każdej strony pobierany jest depozyt zabezpieczający przez instytucję rozliczającą kontrakt Bieżąca kompensacja zobowiązań i należności w wyniku wahań cen kontraktu Każda ze stron jest zabezpieczona przed ryzykiem niedotrzymania kontraktu przez drugą stronę

Rozliczenie kontraktu futures na towar

Rozliczenie kontraktu futures, faza 1, 2

Rozliczenie kontraktu futures, faza 3,4

Rozliczenie kontraktu futures W przypadku kontraktów terminowych notowanych na warszawskiej giełdzie regulowanie zobowiązań następuje wyłącznie w formie rozliczenia pieniężnego, mimo że kupno lub sprzedaż kontraktu oznacza zobowiązanie do dostawy lub odbioru instrumentu bazowego

Rozliczenie kontraktu futures na indeks giełdowy WIG 20 Wartość kontraktu to: kurs kontraktu*10 zł , czyli 23 000 zł przy poziomie kursu 2300 pt. (Kurs kontraktu na WIG20 oscyluje wokół indeksu WIG20) Inwestor zajmujący pozycję na kontrakcie wnosi wstępny depozyt zabezpieczający (w wysokości ustalonej przez Kr. Dep.Pap.Wart.- 8 % wart. kontraktu z poprz. zamknięcia, czyli 1840 zł przy kursie 2300) Jeżeli kurs kontraktu wzrośnie o 2% czyli wyniesie 2346, to zysk inwestora zajmującego długą pozycję wyniesie 2346*10 zł - 2300* 10 zł = 460 zł. Zysk procentowy wyniesie (460/1840)*100% = 25% Do poprzedniego depozytu dopisana jest kwota 460 zł. Jeżeli kurs kontraktu spadnie o 2% czyli wyniesie 2254, to kwota straty inwestora wyniesie 460 zł. Strata procentowa wyniesie więc 25%. Od poprzedniego depozytu odjęta jest kwota 460 zł. Aktualny depozyt wynosi 1380 zł , co stanowi 6,1 % aktualnej wartości kontraktu Jeżeli depozyt po dziennym rozliczeniu jest mniejszy niż tzw. właściwy depozyt zabezpieczający, czyli 5,8 % wartości kontraktu, to inwestor musi go uzupełnić. Zyski i straty inwestora zajmującego krótką pozycję są odwrotne do zajmującego pozycję długą

Rodzaje ryzyka inwestowania w kontrakty terminowe Ryzyko rynkowe – zmiany kursów potęgowane są przez efekt dźwigni finansowej (małe wahania kursów powodują duże procentowe zmiany wartości kontraktów) Ryzyko płynności – niska aktywność innych graczy może utrudniać zamknięcie pozycji, zwłaszcza kontraktów o odległym terminie wygaśnięcia Ryzyko makroekonomiczne – dotyczy kontraktów na waluty i wiąże się z wpływem polityki monetarnej na kształtowanie się kursów wymiany walut

Dwie strony kontraktu futures Każdy inwestor może otworzyć jedną z dwóch pozycji na kontrakcie Pozycję długą (kupić kontrakt) Pozycję krótką (sprzedać kontrakt) Pozycję można Utrzymać do dnia wygaśnięcia (po czym następuje rozliczenie ) Wycofać się z rynku, zamykając pozycję (sprzedać jeśli kupił, kupić jeśli wcześniej sprzedał)

Futures /Uczestnicy rynku Producenci i odbiorcy metali, surowców energetycznych, roślin oleistych, artykułów spożywczych Importerzy , eksporterzy Inwestorzy , zabezpieczający swoje pozycje na rynku kasowym - zajęcie równej co do wartości lecz przeciwnej w stosunku do pozycji na rynku kasowym (poz. długa na rynku kasowym (akcje) + krótka pozycja na kontrakcie na indeks) Spekulanci (wykorzystanie lewara finansowego) Zajęcie długiej pozycji w kontrakcie – przy przewidywanym wzroście jego ceny Zajęcie krótkiej pozycji w kontrakcie – przy przewidywanym spadku jego ceny Arbitrażyści Kupno i sprzedaż kontraktów wykorzystujące różnice cenowe między poszczególnymi rynkami lub giełdami

Futures / ZABEZPIECZENIE KRÓTKIE

Futures / ZABEZPIECZENIE KRÓTKIE

Futures / ZABEZPIECZENIE DŁUGIE

Futures / ZABEZPIECZENIE DŁUGIE

RYNEK GIEŁDOWY, RYNEK POZAGIEŁDOWY

KONTRAKTY FORWARD I FUTURES

Zagadnienia teoretyczne i obliczeniowe Wycena kontraktu forward przy dodatkowych przepływach finansowych Projekt rozliczenia kontraktu futures na indeks Symulacja zysku przy różnych przebiegach wyceny kontraktu futures Osłona kontraktem długiej pozycji w akcjach

OPCJE / DEFINICJA Opcja jest prawem do zakupu lub sprzedaży określonej ilości wyspecyfikowanego przedmiotu (tzw. instrumentu bazowego) po z góry ustalonej cenie i w ciągu umówionego okresu lub w wyznaczonym terminie. Opcja jest to umowa dająca jej posiadaczowi prawo do wykonania określonej czynności w określonym momencie lub przedziale czasu.

Zabezpieczenia przed niekorzystnymi zmianami cen instrumentu bazowego OPCJE ZAWIERAMY W CELU Zabezpieczenia przed niekorzystnymi zmianami cen instrumentu bazowego Spekulacji na spadku lub wzroście instrumentu bazowego Arbitrażu między rynkiem instrumentów pochodnych a rynkiem instrumentów bazowych

INSTRUMENTY BAZOWE DLA OPCJI Stopy procentowe opcje na kontrakty futures na stopy procentowe opcje na kontrakty FRA (forward rates agreement) opcje na kontrakty wymiany (swapy) Waluty opcje na kursy walutowe opcje na walutowe kontrakty futures Akcje opcje na poszczególne akcje opcje na kontrakty futures na indeksy akcji Towary opcje na towary opcje na towarowe kontrakty futures

EUROPEJSKA OPCJA KUPNA NA AKCJE (CALL) Prawo (bez obowiązku) kupna akcji określonej spółki po z góry ustalonej cenie, zwanej ceną wykonania, w określonym momencie w przyszłości zwanym datą wykonania Opcja posiada swoją wartość. Premia jest to cena, którą musimy zapłacić za nabycie opcji. Przykład : akcja PKN kosztuje 33 zł. Europejska opcja kupna z ceną wykonania 38 zł wygasająca 23 marca 2010 roku daje jej nabywcy prawo kupienia jednej akcji PKN za 38 zł w dniu 23 marca 2010 roku. (W praktyce opcje nabywa się w ustalonych pakietach pozwalających kupić większe ilości akcji)

OPCJE AMERYKAŃSKIE Prawo (bez obowiązku) kupna akcji określonej spółki po z góry ustalonej cenie, zwanej ceną wykonania, do określonego momentu w przyszłości (OPCJA KUPNA) Prawo (bez obowiązku) sprzedaży akcji określonej spółki po z góry ustalonej cenie, zwanej ceną wykonania, do określonego momentu w przyszłości (OPCJA SPRZEDAŻY)

EUROPEJSKA OPCJA SPRZEDAŻY NA AKCJE (PUT option) Prawo (bez obowiązku) sprzedaży akcji określonej spółki po z góry ustalonej cenie, zwanej ceną wykonania, w określonym momencie w przyszłości zwanym datą wykonania

STRONA KUPUJĄCA, STRONA WYSTAWIAJĄCA KAŻDY INWESTOR MOŻE BYĆ NABYWCĄ OPCJI (KUPUJĄCYM) WYSTAWCĄ OPCJI (SPRZEDAJACYM) (dotyczy to obu rodzajów opcji : kupna, sprzedaży) o nabywcy mówimy że : ZAJĄŁ DŁUGĄ POZYCJĘ NA OPCJI o wystawcy mówimy że : ZAJĄŁ KRÓTKĄ POZYCJĘ NA OPCJI

RAWA I OBOWIAZKI WYSTAWCY, NABYWCY

Zagadnienia teoretyczne i obliczeniowe Inwestowanie w opcje. Zyskowność portfela akcyjno-opcyjnego Osłona pozycji z użyciem opcji Wycena opcji w modelu dyskretnym jednoetapowym Wycena opcji w modelu dyskretnym wieloetapowym Wycena opcji w modelu ciągłym (wzór Blacka-Sholesa)

Wycena opcji Cox, Ross, Rubinstejn Wycena opcji europejskiej w modelu dyskretnym Fischer Black, Myron Sholes, Robert Merton (1973) Wycena opcji europejskiej w modelu ciągłym Fischer Black, Myron Sholes Nagroda Nobla 1997- za nową metodę wyceny instrumentów pochodnych