1

2 Światowy ład informatyczny. Wybrane zagadnienia Wykłady akademickie w roku akademickim 2005/2006 Kulturoznawstwo, studia stacjonarne i niestacjonarne 2

3 Informacja o prowadzącym zajęcia: Doc. dr habil. Andrzej Kocikowski Wydział Nauk Społecznych UAM ul. Szamarzewskiego 89 Pracownia Komunikacji Multimedialnej WNS UAM (nowy budynek dydaktyczny, p. 6) Instytut Kulturoznawstwa UAM (budynek AB, pokój 22 i 21) tel.: (61) (p. 6, bud. „E”), (61) (sekretariat Instytutu). Dyżur: poniedziałek, 11: :00, wskazana sobota i niedziela zjazdowa. Korespondencja elektroniczna: 3

4 Wykład nr 5 4 System operacyjny UNIX - wprowadzenie. Opowieść dla humanisty... ELEMENTARIUM SIECIOWE (II)

5 5 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) Definicje systemu operacyjnego: „System operacyjny to zorganizowany zbiór programowych rozszerzeń sprzętu, zawierający procedury kontrolne dla pracy komputera i dostarczający otoczenia dla wykonywanych programów”. [Gawiejnowicz, s. 20] “... System operacyjny to zespół programów, które samodzielnie umożliwiają wszechstronne wykorzystanie sprzętu komputerowego...” [Deitel] “...System operacyjny jest programem, który działa jako pośrednik między użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym...” [Silberschatz i inni]

6 6 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) “... System operacyjny to zbiór programów pośredniczących między sprzętem a użytkownikiem dokonujących dynamicznego rozdziału dostępnych zasobów pomiędzy istniejące procesy w sposób zapewniający ich poprawne oraz efektywne, w sensie przyjętego kryterium, wykonanie...” [Błażewicz] Wszystkie cytaty za Gawiejnowicz, s

7 7 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) OPERACYJNY SYSTEM, inform. zespół programów przeznaczony do zarządzania zasobami komputera ekon. wykorzystywania jego urządzeń i tworzenia użytkownikowi dogodnych mechanizmów ułatwiających uruchamianie, eksploatację, a także tworzenie programów. System operacyjny pełni następujące funkcje: 1) obsługę, obejmującą dzielenie pomiędzy użytkowników zasobów fiz. (urządzeń) i log. (programy, pliki, czas) komputera według specyficznej dla danego systemu operacyjnego strategii, oraz zarządzanie procesami (wykonywaniem zadań) i pamięcią, w szczególności zapewnienie właściwej synchronizacji i komunikacji przy współbieżnym wykonywaniu programów, niedopuszczanie do wzajemnego blokowania się procesów, reagowanie na zdarzenia specjalne, np. na niektóre błędy wykryte podczas wykonywania programów użytkownika, wirtualizację pamięci, wprowadzanie programów do pamięci itd.; 2) ochronę, obejmującą zapobieganie niszczeniu przechowywanych w komputerze danych (może to nastąpić w wyniku błędów w programach użytkowników, działań świadomie nielegalnych lub w wyniku awarii urządzeń lub sieci elektr.) lub niepowołanemu ich użyciu; 3) odnowę, mającą na celu usunięcie lub zminimalizowanie skutków awarii obejmującą odtworzenie stanu informacji w komputerze sprzed awarii oraz wznowienie pracy komputera po awarii. Źródło: Encyklopedia powszechna PWN, 2004

8 8 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) UNIX wielozadaniowy wielodostępny uniwersalny System operacyjny

9 9 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) UNIX System operacyjny UNIWERSALNY: tzn. zdolny do interakcji z dowolnym kodem maszynowym WIELOZADANIOWOŚĆ polega (najprościej mówiąc) na możliwości pracy z kilkoma programami jednocześnie WIELODOSTĘP należy do „natury” sieci - wielu użytkowników jednocześnie korzysta z zasobów

10 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) „(...) zasobem nazywamy każdy rodzaj sprzętu komputerowego lub zbiór danych który jest niezbędny do wykonania przez komputer postawionego przez nas zadania (...)” głównymi zasobami są: 1. procesor (procesory), 2. pamięć, 3. urządzenia I/O, 4. dane. Źródło: Gawiejnowicz, Wstęp... s. 22

11 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) - ENIAC ( ) - J. Prosper Eckert & John W. Mouchly; - EDVAC (architektura komputera sterowanego programem) John von Neumanna; - PDP-8 (1965) - DEC (Digital Equipment Corporation); - IBM (1948); model ; model CTSS ; (CTSS = Compatible Time-Sharing System) - UNIVAC 1 (1951) - UNIVAC wprowadza do produkcji i sprzedaży komputer; UNIVAC interpreter Short Code - Grace Hopper - kompilator;’ - FORTRAN - IBM 704; COBOL; Grace Hopper - ALGOL; - UNIVAC III - pierwszy SO dla równoległego wykonywania wielu progr. użyt.; - IBM - kwiecień seria 360

12 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) Dostęp zwielokrotniony – wielodostęp – oznacza stan rzeczy, gdzie wielu użytkowników jednocześnie może wchodzić w interakcję z systemem informatycznym (np. wielkim komputerem) wprowadzając dane do przetworzenia, przetwarzając je i wyprowadzając dane przetworzone.

13 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) - CTSS początek systemów operacyjnych z podziałem czasu procesora. - Akronim MAC objaśniany bywa rozmaicie: Multiple Access Computer, Multiple Access Computing, Machine Aided Cognition, Man and Computer, wreszcie Minsky Against Corby MULTICS; - CMS: początkowo Cambridge Monitor System, później Conversational Monitor System; - CP/CMS przekształcony nieco później w VM/CMS; niedawno zastąpiony został przez z/VM. CP zastąpiony przez VM jest systemem operacyjnym maszyny wirtualnej UNIX - Laboratoria Bella - Dennis M. Ritchie - Ritchie, Dennis, M., Thompson, Ken, McIlroy, M., D., Ossanna, J. F. tworzyli zespół opracowujący UNIXA. Porównaj: Ritchie, D. M, (1984), The Evolution of the Unix Time-sharing System. Wersja sieciowa:

14 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) Wersje UNIX’a: AT&T (Bell Labs) i Berkeley SunOS Solaris SCO Unix AIX HP/UX ULTRIX Linux NetBSD FreeBSD

15 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) jądro (core, kernel), powłoka (shell), proces (process), rozkład (scheduler) program obsługi przerwań (handler) Przy częstości taktowania procesora rzędu Hz (1 GHz) może on w ciągu sekundy wykonać co najmniej (200 milionów) rozkazów. (...) to 200 milionów do 20 milionów poleceń na sekundę. Podzieliwszy to przez 60 otrzymujemy od 3 milionów do 300 tysięcy poleceń. Nawet w skrajnym przypadku wynik jest imponujący: przy pomocy 300 tysięcy poleceń kodu można zrealizować niewyobrażalnie dużo zadań. (...) – 1/60 sekundy to bardzo dużo czasu.

16 15 Wykład nr 5 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) Wykaz literatury uzupełniającej (po części fachowej): Duch, Włodzisław (1997), Fascynujący świat programów komputerowych. NAKOM. Gawiejnowicz, Stanisław (1998), Wstęp do systemów operacyjnych. WN UAM. Kobus Andrzej, Szyller Jerzy (1984), Mikroprocesory. WP. Marciszewski, Witold (1995), Tajniki Internetu. Moczurad, Włodzimierz (1998), W sieci. UNIX. Sieci lokalne i rozległe. Peek Jerry, i inni (2002), UNIX. Wprowadzenie, Helion. Silberschatz, Abraham, i inni (2002), Podstawy systemów operacyjnych. WNT

17 UZUPEŁNIENIA

18 Wykład nr 4 ELEMENTARIUM SIECIOWE (I) System operacyjny UNIX - wprowadzenie. Opowieść dla humanisty...

19

20

21

22 To jest ostatni slajd prezentacji