Wady oświadczenia woli Art. 82- 88 KC

Koncepcja wad oświadczenia woli Zespół instytucji uregulowanych w dziale IV księgi I wskazujących w jakich okolicznościach pewne stany psychiki lub wiedzy człowieka towarzyszące składaniu oświadczeń woli uwzględnia system prawny, określając ich wpływ na ważność czynności prawnej.

Wady oświadczenia woli w koncepcji teorii woli Zgodnie z założeniami tej teorii, instytucja wad oświadczenia woli miała prowadzić do uchylenia wszelkich konsekwencji prawnych, które nie odpowiadały treści rzeczywiście przeżywanego przez działający podmiot „aktu woli” podjętego zarazem w sposób świadomy i wolny.

Katalog wad oświadczenia woli Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, Pozorność, Błąd, Podstęp, Groźba.

Brak świadomości lub swobody Dotyczy stanu psychicznego, który pozwala odpowiedzialnie podjąć i wyrazić decyzję o wywołaniu skutków prawnych, Art. 82 KC stanowi, że nieważne jest każde oświadczenie woli złożone przez przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, Przepis dotyczy nawet przemijających zaburzeń psychicznych jeśli w chwili dokonywania czynności prawnych wyłączały świadome albo swobodne powzięcie decyzji lub wyrażenie woli,

Ciężar dowodu Ciężar dowodu wskazanych okoliczności spoczywa na osobie, która powołuje się z tego względu na nieważność czynności prawnej – art. 6 KC. – zwykle będzie to osoba składająca oświadczenie woli, Często dowód ten jest trudny do przeprowadzenia, w dogodniejszej sytuacji z tego punktu widzenia znajdują się osoby ubezwłasnowolnione – ich brak zdolności do czynności prawnych tych osób powodujący nieważność czynności udokumentowany jest orzeczeniem sądowym.

Przymus fizyczny Art. 82 KC odnosi się nie tylko do stanów patologicznych ale i fizjologicznych człowieka, w których układ nerwowy nie osiągnął odpowiedniego poziomu aktywności umożliwiającej mu odbierania i przetwarzanie informacji, ale także do przypadków podlegania przemocy czyli tzw. przymusowi fizycznemu – w przypadku, którego ruchy człowieka nie są sterowane przez jego układ nerwowy, lecz poddane zewnętrznemu naciskowi.

Zakres podmiotowy Ochroną określoną w art. 82 KC objęte są wyłącznie osoby, co do których można sądzić, że składają oświadczenie woli, Przepis ten nie odnosi się do interesów innych osób np. kontrahenta działającego w dobrej wierze, Nie obejmuje także sytuacji zewnętrznej, w jakiej osoba składająca oświadczenie woli została postawiona – zwłaszcza presji ekonomicznej oddziałującej na jego decyzję.

Pozorność Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru – Art. 83 § 1 KC, Przepis ten dotyczy sytuacji, w której strony umawiają się potajemnie, że ujawnione wobec osoby trzeciej oświadczenie woli nie wywoła skutków prawnych, Nie chodzi w tym przypadku o sprzeczność z wolą i jej przejawem, ponieważ ta potajemna umowa również dochodzi do skutku poprzez przejaw woli, tyle że wyłącznie między jej stronami, a nie już wobec osób trzecich

Pozorność Pozorne mogą być tylko umowy lub oświadczenia woli składane jednostronnie innej osobie, Obok umowy potajemnej, powodującej nieważność strony mogą dokonać innej tzw. ukrytej (dyssymulowanej) czynności prawnej, która zgodnie z zamiarem ma wywołać określone w niej skutki prawne. Nie jest ona nieważna tylko ze względu, że pozostaje ukryta wobec osób trzecich. Czynność prawna ukryta musi odpowiadać nie tylko przesłankom ważności przewidzianym dla wszystkich czynności prawnych, ale również takim jakie prawo wskazuje dla czynności tego rodzaju do którego należy ukryta czynność prawna.

Skutki pozorności Pozorność może być przedmiotem dowodu między stronami, ze świadków albo z przesłuchania stron, chociaż umowa miała postać pisemną, Mimo, że pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne ma ono doniosłość prawną względem osób trzecich, które odpłatnie nabyły prawo lub zwolniły się z obowiązku, działając w zaufaniu, że oświadczenie woli nie zostało złożone dla pozoru.

Pozorność, a czynności prawne nie na serio i zastrzeżenie potajmene Należy odróżniać od siebie obie kategorie czynności, Oświadczenie woli nie na serio ma nie wywołać skutków prawnych, co wynika z samego kontekstu sytuacyjnego, Zastrzeżenie potajemne (reservatio mentalis) polega na wewnętrznym, niezakomunikowanym nikomu zastrzeżeniu, że czynność prawna nie wywoła żadnych skutków – jest ono pozbawione doniosłości prawnej.

Błąd Przez błąd rozumie się niezgodność między obiektywną rzeczywistością i jej odbiciem w świadomości człowieka, Ma doniosłość prawną tylko wtedy gdy dotyczy czynności prawnej i jest istotny – art. 84 § 2 KC. Strona działa pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej wtedy gdy ustalony ostatecznie w drodze wykładni sens czynności prawnej nie odpowiada wyobrażeniom żywionym przez nią w tym względzie. Nie ma charakteru błędu co do treści czynności niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie dotyczące okoliczności nieuregulowanych w czynności, chociażby miały wpływ na jej dokonanie.

Istotność błędu Jest drugą konieczną cechą doniosłości prawnej błędu, Kryterium subiektywno – obiektywne – odniesienie zarówno do szczególnych okoliczności, indywidualnie dotyczących składającego oświadczenie woli jak i do wzoru „osoby rozsądnej” Chodzi o błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający nie działał pod wpływem błędu, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści.

Przypadki szczególne Odnoszą się do ochrony interesów adresatów oświadczeń woli wtedy gdy: Oświadczenie woli składane jest innej osobie, Dotyczą odpłatnych czynności prawnych. Na błąd dotyczący treści czynności prawnej można się powołać w tylko wtedy gdy jest istotny a ponadto adresat oświadczenia woli: albo błąd wywołał, chociażby nie ze swej winy, albo wiedział o błędzie, albo mógł z łatwością błąd zauważyć (art. 84 par. 1 zd. 2 KC)

Oświadczenie woli zniekształcone przez posłańca i inne wypadki regulowane przepisami szczególnymi Posłańcem jest osoba niebędąca stroną czynności prawnej, Należy stosować przepisy o błędzie (art. 85 KC) – należy ocenić czy zniekształcenie ma charakter istotny i czy adresat oświadczenia woli o nim wiedział lub mógł je z łatwością zauważyć W odniesieniu do niektórych rodzajów czynności przepisy szczególne modyfikują ogólne zasady dotyczące błędu: art. 918, 945, 1045 KC.

Skutki błędu NIE POWODUJE NIEWAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ Stanowi podstawę uchylenia się od jej skutków

Podstęp – błąd wywołany podstępnie Art. 86 – odrębna wada oświadczenia woli, Podstępne działanie polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania i to w celu skłonienia tej osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści. Za podstęp uważa się także świadome przemilczenie pewnych informacji, ale tylko wtedy gdy istniał obowiązek ich ujawnienia.

Podstęp Składający oświadczenie woli pod wpływem podstępu może się powołać na błąd nawet wtedy gdy nie był on istotny lub gdy nie dotyczył treści czynności prawnej, Konieczne jest wykazanie związku między podstępnym działaniem wywołującym mylne wyobrażenie o rzeczywistości a złożeniem oświadczenia woli określonej treści

Skutki podstępu Wada ta, podobnie jak błąd, uzasadnia uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia woli, Zwykle podstępu dopuszcza się strona czynności prawnej, ale ze względu na dużą szkodliwość społeczną tej wady dopuszcza w dwóch przypadkach możliwość powołania się na podstęp osoby trzeciej: Gdy czynność prawna jest nieodpłatna, Gdy druga strona (adresat oświadczenia woli) wiedziała o podstępie osoby trzeciej i nie zawiadomiła o nim składającego oświadczenie woli.

Groźba Zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła w razie gdyby nie dokonał on żądanej czynności prawnej, Sytuacja przymusowa (tzw. przymus psychiczny) Osoba zagrożona stoi przed alternatywą: albo dokonać żądanej czynności prawnej, albo narazić się na realizację stanu rzeczy określonego w groźbie – nie jest ona jednak pozbawiona możliwości wyboru (gdyby tak było zachowanie to kwalifikowane byłoby z art. 82 KC i z mocy prawa w ogóle nie miałoby cech czynności prawnej

Cechy groźby Generalnie system prawny nie chroni osób, które dokonują czynności prawnych pod wypływem obawy, że spotka je jakieś zło, Jedynie w sytuacji, gdy sytuacja ta powstała wskutek celowego i bezprawnego działania innej osoby – art. 87 KC. Bezprawność groźby: Zapowiedź dokonania czynu bezwzględnie zabronionego przez system prawny, Zapowiedź podjęcia działań wprawdzie dozwolonych, lecz nie w tym celu aby skłonić kogoś do złożenia oświadczenia woli określonej treści.

Cechy groźby Znaczenie prawne groźby uzależnione jest nie tylko od tego czy jest bezprawna, ale też czy jest poważna tzn. powodująca poważne niebezpieczeństwo dla osobistych lub majątkowych dóbr niekoniecznie składającego oświadczenie woli, ale też innej osoby. Zgodnie z treścią art. 87 KC takie same konsekwencje ma groźba pochodząca od strony, której złożone zostało oświadczenie woli jak i od jakiejkolwiek osoby trzeciej., chociażby strona nie wiedziała o groźbie osoby trzeciej. Skutek: uchylenie się do skutków prawnych ośw.

Uchylenie się od skutków prawnych Dotyczy: oświadczenia złożonego pod wpływem: Błędu, Podstępu, Groźby Jest to prawo podmiotowe kształtujące do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia.

Warunki uchylenia się Poprzez kolejne oświadczenie woli, Wymaga formy pisemnej (dla celów dowodowych – ad probationem), Złożone drugiej stronie czynności prawnej, a jeżeli jej nie ma, osobie zainteresowanej w skutkach czynności prawnej, Bez udziału organu orzekającego, Sąd rozstrzyga spory co do tego czy zaistniały przesłanki uchylenia się – wyrok deklaratoryjny Termin – rok – od dnia wykrycia błędu lub podstępu albo ustania stanu obawy w przypadku groźby.

Skutki uchylenia się Zagaśnięcie wszelkich związanych z oświadczeniem woli konsekwencji prawnych, Od chwili jego złożenia (ex tunc), Brak możliwości zmiany treści wadliwej czynności prawnej.