Sądownictwo polubowne w Polsce Anna Welenc

Arbitraż – co to? metoda rozwiązywania sporów prawnych w sprawach cywilnych bez udziału sądu powszechnego, w której kompetencje takiego sądu powierza się bezstronnemu specjaliście może mieć charakter: - jednorazowy - instytucjonalny

Mediacja proces alternatywnego rozwiązywania sporów przez same strony, przy udziale mediatora - osoby posiadającej wiedzę i umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, która ułatwia stronom porozumienie się art. 183 z indeksami od 1 do 15 kodeksu postępowania cywilnego - dobrowolność - brak formalizmu - bezstronność mediatora - poufność – szybkość podlega zatwierdzeniu przez sąd - po jej zatwierdzeniu ma moc prawną ugody zawartej przed sądem - stanowi tytuł egzekucyjny na równi z prawomocnym orzeczeniem sądu

Trochę historii… Starożytność - kodeks Justyniana – kompromis –szybkie i łagodne rozwiązanie sporu ludzi „dobrej woli” (arbiter ex compromisso – sędzia rozjemczy) Średniowiecze - feudalizm nie sprzyjał rozwojowi sądownictwa polubownego w sytuacji, gdy pan feudalny sprawował całkowitą, także sądowniczą, władzę nad podwładnymi Czasy nowożytne – gwałtowny rozwój sądownictwa polubownego w związku z rozwojem handlu międzynarodowego, giełd, izb handlowych itp. (głównie w Anglii) PRL - sądownictwo polubowne funkcjonowało w praktyce przede wszystkim w obrocie zagranicznym 1989 rok w Polsce - zapoczątkował ponowny jego rozwój

Charakter sądu polubownego (arbitrażowego) sąd polubowny AD HOC (doraźny) STAŁY arbitraż jednorazowy każda ze stron sporu wybiera własnego arbitra (lub arbitrów), a ci następnie powołują superarbitra tak wybrany skład rozstrzyga spór w oparciu o uzgodnione wcześniej zasady arbitraż instytucjonalny funkcjonuje w oparciu o profesjonalną organizację zajmującą się arbitrażem

Właściwość rzeczowa sądu polubownego „ Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe – mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty” (art. 1157 KPC) spory, które sąd powszechny rozpoznaje w trybie procesu cywilnego i w postępowaniu nieprocesowym

spór, który już istnieje Zapis na sąd polubowny umowa cywilnoprawna o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymóg sporządzenia na piśmie może być: - przedmiotem osobnej umowy - zawarty w umowie cywilnoprawnej łączącej strony spór, który już istnieje spór przyszły tzw. kompromis tzw. klauzula kompromisarska

Zapis na sąd polubowny przyjmuje się, że forma przewidziana dla zapisu jest forma ad solemnitatem, mimo braku rygoru nieważności (poglad ten podzielił SN, stwierdzając, że zapis na sąd polubowny dokonany bez zachowania przewidzianej przepisami formy nie wywołuje skutków prawnych i jest dotkniety nieważnością) należy dokładnie oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć

Nieważność zapisu przyczyny nieważności zapisu brak określonej treści zaistniały przyczyny powodujące nieważność w myśl KC nie została zachowana forma przewidziana przez przepisy

Arbiter osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, bez względu na obywatelstwo ograniczenie ustawowe – arbitrem nie może być sędzia państwowy (nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku) wyłączenie arbitra – dopuszczalne : - w razie zaistnienia okoliczności, które budzą uzasadnione wątpliwości do do jego bezstronności lub niezależności - arbiter nie ma kwalifikacji określonych w umowie stron prawo do wynagrodzenia prawo do zwrotu wydatków poniesionych w związku z wykonywaniem czynności (z tego tytułu strony odpowiadają solidarnie)

Zasady etyki arbitrów w sądownictwie polubownym przyjęte przez Walne Zebranie Polskiego Stowarzyszenia Sądownictwa Polubownego w Warszawie dn. 22 maja 2000r. 1. Niezależność i bezstronność arbitra 2. Wyjawienie okoliczności mogących mieć ujemny wpływ na bezstronność arbitra lub stwarzać wrażenie stronniczości albo zależności 3. Kontakty ze stronami  4. Staranność i rzetelność postępowania 5. Sumienność, słuszność i rozwaga przy rozstrzyganiu spraw 6. Zaufanie i poufność związana z funkcją arbitra 7. Wynagrodzenie i koszty 8. Sporządzenie orzeczenia 9. Zakaz reklamy

Wykaz niektórych stałych sądów polubownych Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan Sąd Arbitrażowy Przy Krajowej Izbie Gospodarczej Sąd Polubowny przy Regionalnej Izbie Handlu i Przemysłu w Bielsku-Białej Stały Sąd Polubowny przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy Stały Sąd Polubowny przy Pomorskiej Izbie Przemysłowo- Handlowej Sąd Polubowny przy Izbie Bawełny w Gdyni Sąd Polubowny przy Izbie Wełny w Gdyni Sąd Polubowny przy Regionalnej Izbie Gospodarczej i Górnośląskim Towarzystwie Gospodarczym w Katowicach Stały Sąd Polubowny przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Stały Sąd Polubowny przy Koszalińskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej Stały Polubowny Sąd Gospodarczy przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Kutnie Stały Sąd Polubowny przy Leszczyńskiej Izbie Gospodarczej Stały Sąd Polubowny Gospodarczy Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej Stały Sąd Polubowny przy Polskiej Izbie Gospodarczej Importerów, Eksporterów i Kooperacji Sąd Polubowny przy Związku Banków Polskich Stały Sąd Polubowny przy Wielkopolskiej Izbie Budownictwa w Poznaniu

Polubowne sądownictwo konsumenckie

Stałe Polubowne Sądy Konsumenckie Działają i funkcjonują od 1992 roku przy wojewódzkich inspektorach Inspekcji Handlowej Od 1 stycznia 1999 roku – organizowanie i prowadzenie polubownego sądownictwa konsumenckiego – ustawowe zadanie Inspekcji Handlowej 16 Stałych Polubownych Sądów Konsumenckich 15 Ośrodków Zamiejscowych

Podstawa prawna działania ustawa o Inspekcji Handlowej z dnia 15 grudnia 2000 roku rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia regulaminu organizacji i działania stałych polubownych sądów konsumenckich z dnia 25 września 2001 roku Kodeks postępowania cywilnego (art. 1154 – 1217) umowy o zorganizowanie sądów konsumenckich, zawarte przez wojewódzkich inspektorów IH z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi konsumentów lub przedsiębiorców oraz innymi zainteresowanymi jednostkami organizacyjnymi

Właściwość rzeczowa spory o prawa majątkowe wynikające z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych pomiędzy konsumentami i przedsiębiorcami podmioty uprawnione do złożenia wniosku o rozpatrzenie sporu przez sąd konsumencki formularz wniosku – opracowany przez IH, dostosowany do wymogów Unii Europejskiej, dostępny w sekretariacie każdego sądu konsumenckiego konsument przedsiębiorca

Własciwość rzeczowa sprawy do wartości przedmiotu sporu nie przekraczającej 10.000 zł, dotyczące między innymi złej jakości towarów lub usług Zgodnie art. 4 Ustawy o Inspekcji Handlowej polubowny sąd konsumencki nie rozpatrzy wniosku dotyczącego: - usług medycznych, telekomunikacyjnych, edukacyjnych, pocztowych, ubezpieczeniowych - usług pośrednictwa finansowego i bankowego

Właściwość miejscowa Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Gdańsku

Skład stałego polubownego sądu konsumenckiego Przewodniczący – powoływany i odwoływany przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej, po zasięgnieciu opinii stron umowy - podlega nadzorowi wojewódzkiego inspektora IH - powoływany spośród stałych arbitrów mających wyższe wykształcenie prawnicze, na okres kadencji - jest organem sądu - kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz Stali arbitrzy – wyznaczani, w równej liczbie, przez organizacje reprezentujące konsumentów i organizacje reprezentujące przedsiębiorców - co najmniej 1/3 liczby stałych arbitrów powinny stanowić osoby mające wyższe wykształcenie prawnicze - wpisywani na listę stałych arbitrów przez wojewódzkiego inspektora IH, który odbiera od nich ślubowanie - kadencja – trwa 4 lata od dnia wpisania na listę

Skład stałego polubownego sądu konsumenckiego Lista stałych arbitrów Część A Część B stali arbitrzy wyznaczeni przez organizacje reprezentujące konsumentów stali arbitrzy wyznaczeni przez organizacje reprezentujące przedsiębiorców „Ślubuję uroczyście, że jako stały arbiter będę orzekać bezstronnie i zgodnie z prawem”

Postępowanie przed sądem konsumenckim Czynności przewodniczącego pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia wstępne badanie wniosek o rozpatrzenie sporu wezwanie do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie tygodnia nadanie wnioskowi dalszego biegu – odpis wniosku doręczany stronie przeciwnej zwrot wniosku wnioskodawcy rozpoznanie sporu na rozprawie

Postępowanie przed sądem konsumenckim WARUNKIEM ROZPOZNANIA SPRAWY PRZED STAŁYM POLUBOWNYM SĄDEM KONSUMENCKIM JEST ZGODA OBU STRON NA ROZSTRZYGNIĘCIE SPORU rozpoznanie sporu na rozprawie jawnej (dozwolony jest udział publiczności) skład sądu na rozprawie: - superarbiter – przewodniczy rozprawie - 2 arbitrów z listy stałych arbitrów

Postępowanie przed sądem konsumenckim rozprawa odbywa się bez względu na obecność stron, chyba że przed rozpoczęciem rozprawy strona wniosła o jej nieprzeprowadzenie i usprawiedliwiła swoją nieobecność odroczenie rozprawy nastepuje: - w razie stwierdzenia nieprawidłowości w doręczeniu zawiadomienia o rozprawie - w przypadku nieobecności strony z powodu nazdwyczajnych okoliczności - w razie innej nie dającej się usunąć przeszkody

Wyrok polubownego sądu konsumenckiego następuje po zamknięciu rozprawy i odbyciu niejawnej narady powinien być wydany w ciągu 3 dni od dnia zamknięcia rozprawy zapada większością głosów podpisywany przez cały skład orzekający jego odpis jest doręczany obu stronom w terminie 14 dni od dnia wydania wyroku

Wyrok polubownego sądu konsumenckiego Wyrok powinien zawierać: Oznaczenie sądu, superarbitra, arbitrów i protokolanta Datę i miejsce wydania wyroku Oznaczenie stron Oznaczenie przedmiotu sprawy Rozstrzygnięcie o żądaniach stron Przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd przy wydaniu wyroku Podpisy superarbitra i arbitrów

Skarga do sądu powszechnego od wyroku polubownego sądu konsumenckiego nie przysługuje odwołanie ! żądanie uchylenia wyroku sądu polubownego w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z przesłanek: nie było zapisu na sąd albo zapis był nieważny lub utracił moc strone pozbawiono możności obrony jej praw przed sądem nie zachowano trybu postępowania ustalonego przez strony lub przepisów ustawy rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl KPC

Sprawozdanie z działalności polubownego sądu konsumenckiego przy WIIH w województwie pomorskim w 2007 roku

Czy warto? Zalety polubownych sądów konsumenckich : szybsze, prostsze i tańsze postępowanie w porównaniu do postepowania przed sądem powszechnym (większośc spraw jest załatwiana w ciągu 1-2 miesięcy) wyrok sądu i ugoda zawarta przed sądem konsumenckim ma moc równą z wyrokiem i ugodą zawartą przed sądem powszechnym (wyrok sądu może być egzekwowany przez komornika)

Źródła: www.wiihgdansk.mojbip.pl – WIIH w Gdańsku www.pssp.org.pl – Polskie Stowarzyszenie Sądów Polubownych www.ssp.piph.pl – Stały Sąd Polubowny w Gdańsku www.arbiter.org.pl – Krajowy Sąd Arbitrażowy w Warszawie

Dziękuję za uwagę ;)