Odpowiedzialność odszkodowawcza Wieloznaczność pojęcia „odpowiedzialność”: 1) wszelkie sankcje; 2) obowiązek (dług); 3) skutki niespełnienia obowiązku Odpowiedzialność odszkodowawcza = 2 (względny charakter, np. zbycie uszkodzonego dobra) Rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej: 1) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (tzw. kontraktowa); 2) deliktowa – różnica? i podobieństwa (świadczenie służące naprawieniu szkody) Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: 1) szkoda; 2) tzw. zdarzenie szkodzące; 3) związek przyczynowy dr R. Strugała WPAiE 1

Funkcje i zasady odpowiedzialności odszkodowawczej kompensacyjna prewencyjna (prewencja szczególna) represyjna zasada winy (art. 415; winy domniemanej, art. 471 k.c., art. 431 k.c.) zasada ryzyka (art. 433, 435 i 436 k.c.) zasada bezprawności zasada słuszności (art. 428 ; 4172) odpowiedzialność absolutna dr R. Strugała WPAiE 2

Szkoda uszczerbek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego „uszczerbek” = stan niekorzystny dla poszkodowanego uszczerbek poniesiony wbrew woli poszkodowanego (np. koszty naprawy rzeczy)? – to nie jest poprawne kryterium; por. art. 362 k.c.; naruszenie autonomii (celów poszkodowanego); obiektywna niekorzystność uszczerbku dr R. Strugała WPAiE 3

Rodzaje szkody Kryterium konsekwencji naruszenia: szkoda majątkowa: strata (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów), utracone korzyści (mogła nastąpić czy nastąpiłaby?; analiza ex post; problem szkody ewentualnej/utraconej szansy; por. 444 k.c.) szkoda niemajątkowa: „ujemne doznania oraz cierpienia fizyczne i psychiczne” Kryterium sfery oddziaływania: szkoda w majątku szkoda na osobie Ograniczenia indemnizacji szkody niemajątkowej: 1) tylko krzywda (wąsko rozumiana szkoda niemajątkowa); 2) tylko z uwagi na niektóre zdarzenia szkodzące, z którymi łączy się odpowiedzialność (reżim deliktowy) dr R. Strugała WPAiE 4

Rozmiar szkody wielkość uszczerbku (szkody) wyznacza różnica między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego a stanem hipotetycznym – jaki miałby miejsce, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego (nie stanem rzeczywistym sprzed tego zdarzenia!!) szkoda dotyka dóbr poszkodowanego jako całości (np. całego majątku: uszkodzenie taksówki – koszty naprawy - brak zarobku taksówkarza – nieuzyskanie pełnej ceny z planowanej sprzedaży itp.) tzw. metoda dyferencyjna – ustalanie rozmiaru szkody = indywidualizacja odszkodowania dr R. Strugała WPAiE 5

Związek przyczynowy tzw. adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem szkodzącym, a szkodą: Powiązanie obiektywne (test warunku sine qua non) gdyby nie X, to nie byłoby S (szkody) Selekcja następstw – kryterium normalności i sposób jego ujęcia (regularne następstwo?) - X każdorazowo zwiększa prawdopodobieństwo S - problem podatności na szkodę Związek przyczynowy adekwatny zachodzi między zdarzeniem, z którym łączy się odpowiedzialność a szkodą? – skrót myślowy (zachodzi między faktami, czyli miedzy zdarzeniem szkodzącym a naruszeniem dóbr poszkodowanego; między tym naruszeniem a szkodą zachodzi związek jedynie obiektywny – ustalany wg. testu sine qua non) dr R. Strugała WPAiE 6

Związek przyczynowy – czy sąd ma rację? Jan Maradoński został potrącony na przejściu dla pieszych przez samochód prowadzony z prędkością znacznie większą od dozwolonej przez Pawła Nowaka. Jan Maradoński doznał skomplikowanego urazu kręgosłupa, w wyniku którego został sparaliżowany od pasa w dół. Jan wytoczył przeciwko Pawłowi Nowakowi powództwo domagając się odszkodowania w wysokości 5 mln zł. z tytułu utraconych korzyści. Jak wskazał w uzasadnieniu pozwu, utracone korzyści to suma jego wynagrodzenia za okres dwóch lat, to jest wynagrodzenia, które otrzymałby realizując kontrakt z hiszpańskim klubem piłkarskim, z którym dzień przed wypadkiem podpisał umowę, na mocy której miał grać dla klubu przez najbliższe dwa lata. Sąd zasądził odszkodowanie w wysokości 400 000 zł, oddalając powództwo w pozostałej części. W uzasadnieniu wyjaśnił, że Paweł Nowak niewątpliwie odpowiada za szkodę wyrządzoną Janowi Maradońskiemu, jednak odszkodowanie, którego zażądał powód jest zbyt wygórowane. Sąd podkreślił, że w okolicznościach, w jakich znalazł się powód utrata zdolności zarobkowania w okresie dwóch lat zwykle generuje szkodę w wysokości około 400 000 zł., ponieważ tyle średnio zarabia w okresie dwóch lat obywatel polski zatrudniony w Hiszpanii. Wynagrodzenie w kwocie przekraczającej tę sumę nie pozostaje – jak tłumaczył sąd – w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem, z którego wynikła szkoda i dlatego nie stanowi szkody, która podlega naprawieniu. dr R. Strugała WPAiE

Związek przyczynowy cd. przyczynowość zaniechania – negatywny test warunku przyczyna alternatywna (hipotetyczna) np. ciężarówka wjeżdża w dom, który dwa dni później i tak uległby uszkodzeniu na skutek huraganu (jak wszystkie inne domy w okolicy). Czy kierowca odpowiada za szkodę? współprzyczyna; przyczyna alternatywna (rzeczywista) = modyfikacja testu warunku sine qua non, art.. 441 par. 1 k.c. np. ścieki z gospodarstwa A i B zatruwają ryby w stawie gospodarza C. Ilość ścieków każdego z gospodarstw jest taka, że byłaby wystarczająca do spowodowania szkody. Czy A lub B odpowiadają za szkodę? przyczyna kumulatywna = modyfikacja oceny normalności, generalizacja np. A i B podają C truciznę, w takich ilościach, że ani dawka A, ani dawka B nie byłyby w stanie zaszkodzić C. Obie dawki łącznie wywołują szkodę (np. ciężką chorobą). Czy A lub B odpowiadają za szkodę? dr R. Strugała WPAiE

Odpowiedzialność w granicach pozytywnego i negatywnego interesu umownego Cel odszkodowania, metoda dyferencyjna (rodzaj zdarzenia szkodzącego) Podstawy odpowiedzialności: art.. 471 vs art. 72, 387, 390, 103, 39 w zw. ze 103 itp. Negatywny interes a utracone korzyści – art. 361 par. 2 dr R. Strugała WPAiE

Świadczenie zmierzające do naprawienia szkody Sposoby naprawienia szkody: dwa znaczenia pojęcia odszkodowanie (art. 363 k.c.) Charakter uprawnienia do wyboru (art. 365 k.c.) Przywrócenie stanu poprzedniego = odtworzenie poprzedniego stanu gospodarczego (funkcjonalnie), np. naprawa samochodu po wypadku, przeniesienie własności podobnej rzeczy, itp. Ograniczenia: 1) Niemożliwość przywrócenia, np. utrata rzeczy oznaczonej co do tożsamości; 2) nadmierne trudności lub koszty (= szkodzie?)

Odszkodowanie w pieniądzu Odszkodowanie = wysokość szkody Moment oceny wysokości szkody – art. 316 kpc, po jakiej cenie (np. turysta poszkodowany w Polsce), inny moment – np. nabycie rzeczy przez poszkodowanego przed wyrokiem Odsetki – art. 455 czy wyrokowanie? Problem tzw. szkody przyszłej – art. 189 kpc Odszkodowanie < Szkoda (metoda dyferencyjna, compensatio lucri cum damno – zw. przyczynowy obiektywny czy adekwatny?): 1)Przyczynienie, art. 362 k.c.: przesłanki przyczynienia (zw. przyczynowy, wina, bezprawność, obiektywna nieprawdiłowość?) 2) Miarkowanie odszkodowania (tzw. ius moderandi), art. 440 dr R. Strugała WPAiE