Batalion ,,Parasol“ Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, noszący kolejno kryptonimy „AGAT”, „PEGAZ”, „PARASOL”,zorganizowany został latem 1943 roku i działał do końca „U nas dużo więcej wymaga się od poszczególnych żołnierzy niż w innych oddziałach konspiracyjnych, dużo więcej pracy i poświęcenia.” Bronisław Pietraszewicz ps. Lot

Historia batalionu Oddział do Zadań Specjalnych Powstania Warszawskiego. Utworzenie oddziału było wynikiem decyzji podjętej przez Dowództwo AK, spowodowanej natężeniem terroru niemieckiego na okupowanych terenach kraju. Za najwłaściwsze źródło zaspokojenia potrzeb kadrowych nowotworzonego oddziału uznano szeregi konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego, działającego od września 1939 roku pod kryptonimem „Szarych Szeregów”. Wybór tego partnerstwa nie był przypadkiem. Harcerstwo zawsze było kuźnią charakterów, a cechy wyrabiane w jego szeregach stanowiły cenny i nie do pominięcia kapitał niezbędny u przyszłych żołnierzy jednostki, której wyznaczono bodajże najtrudniejszy odcinek walki zbrojnej pod okupacją – uderzanie w newralgiczne punkty aparatu okupacyjnego wroga, realizującego konsekwentnie program eksterminacji naszego narodu. Wyrazem pełnego zrozumienia potrzeb armii podziemnej ze strony komendy „Szarych Szeregów” stała się zgoda na oddelegowanie 60 najstarszych harcerzy z tzw. „Grup Szturmowych”, jako zalążka kadrowego przyszłej kompanii. „GS”-y stanowiły już wówczas oddział podlegający Kierownictwu Dywersji KG Armii Krajowej, o liczącym się dorobku w akcjach dywersyjnych. Organizatorem oddziału oraz jego dowódcą został „cichociemny”, kapitan rezerwy artylerii Adam Borys „Pług”, który w październiku 1942 roku przerzucony został do kraju drogą powietrzną, z Wielkiej Brytanii, na terenie której zdobył bogaty zasób teoretycznej i praktycznej wiedzy wojskowej z zakresu dywersji, niezbędnej dla realizacji zadań bojowych na zapleczu wroga.

Proces przeniesienia podstawowej i specjalnej wiedzy wojskowej w harcerskie szeregi oddziału wymagał również pomocy ze strony profesjonalistów różnych specjalności. Dla tego celu skompletowana została w oddziale kadra instruktorska, złożona z oficerów i podchorążych, spoza kręgów harcerstwa. Członkowie tej kadry posiadali już dłuższy staż konspiracyjny i sprawdzony zasób wiedzy wojskowej określonej specjalności. Dowódca mógł więc z nimi rozmawiać językiem czysto wojskowym, co w znacznej mierze uprościło skróciło proces szkolenia, prowadzonego w ramach II-go turnusu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”, Szkoły Niższych Dowódców „Belweder”, kursu „Wielkiej Dywersji”, kursu dowódców kompanii, szkolenia spadochronowego i innych pomniejszych. W życiu codziennym oddziału, w toku szkolenia oraz prowadzonej walki, rejestrowane początkowo różnice środowiskowe tych dwóch odmiennych początkowo zespołów szybko się zacierały. Harcerze czuli się coraz bardziej żołnierzami, a wojskowi lepiej czuli i rozumieli harcerstwo. W okresie swej okupacyjnej aktywności bojowej tj. od września 1943 roku do lipca 1944 roku, oddział przeprowadził 13 operacji specjalnych. Były to: 07.09.1943 – operacja specjalna „Bürkl” 24.09.1943 – operacja specjalna „Kretschmann” 01.10.1943 – operacja specjalna „Weffels” 05.10.1943 – operacja specjalna „Milke” 25.10.1943 – operacja specjalna „Fruhwirth” 10.12.1943 – operacja specjalna „Hergl” 13.12.1943 – operacja specjalna „Braunn” 15.12.1943 – operacja specjalna „Myrcha” 01.02.1944 – operacja specjalna „Kutschera” 26.04.1944 – operacja specjalna „Rodewald” 06.05.1944 – operacja specjalna „Stamm” 02.06.1944 – operacja specjalna „Hahn” 11.07.1944 – operacja specjalna „Koppe”

Historia batalionu Na dzień podjęcia walki powstańczej w Warszawie, w planie mobilizacyjnym Batalionowi „Parasol” wyznaczono rejon koncentracji w strefie ulic Młynarskiej, Karolkowej i Żytniej, w dzielnicy Wola. Decyzja ostateczna została przekazana dowódcy oddziału w trzeciej dekadzie lipca 1944 roku. W ramach zgrupowania „Radosław”, do którego należały też oddziały „Zośka”, „Czata”, „Miotła”, „Pięść” i „Dysk”, spełniać miał rolę jednostki odwodowej Komendy Głównej Armii Krajowej. Z uwagi na niedobory w stanie uzbrojenia oddziału, do walki w pierwszych dniach powstania zostały wyznaczone dobrze uzbrojone 3 plutony szturmowe, ze wsparciem służby sanitarnej, motoryzacyjnej oraz kwatermistrzowskiej. Koncentracja tych jednostek nastąpiła w dniu 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 16.00, na terenie Domu Starców przy ulicy Gibalskiego, niedaleko Cmentarza Kalwińskiego. Dowódcom plutonów szturmowych, wydzielonych z trzech kompanii Batalionu, przydzielono określone odcinki działań bojowych. Pierwsze strzały padły około godziny 17.00. Patrole „Parasola” oczyszczały teren z nieprzyjaciela, zdobywając broń, amunicję, samochody, biorąc jednocześnie pierwszych jeńców. W ciągu następnych trzech dni stan osobowy batalionu „Parasol” wzrósł z około 120 do ponad 570 żołnierzy. Dołączyły do niego własne zespoły odwodowe, pojedynczy żołnierze zdążający do rejonu koncentracji z odleglejszych dzielnic miasta, jak również pomniejsze grupy żołnierzy, które w momencie wybuchu powstania utraciły kontakt ze swymi macierzystymi oddziałami. Zaczęli też napływać ochotnicy, nie związani dotychczas z żadną formacją wojskową. W pierwszej fazie walk plutony szturmowe „Parasola” obsadziły ulice Żytnią i Młynarską, do zbiegu ulic Ostroroga, Obozowej i Ożarowskiej. Dowódca Batalionu wysunął też placówki na ulicę Wolską, do pałacyku Michlera przezywanego przez powstańców pałacykiem Michla, oraz obsadził barykadę u zbiegu ulic Leszno i Żytniej. Nieprzyjaciel nacierał wzdłuż ulic Wolskiej i Górczewskiej, wspierany ciężkimi czołgami oraz lotnictwem bombardującym. Walki Batalionu „Parasol” koncentrowały się na obronie i utrzymaniu skrzyżowania ulic Wolskiej i Młynarskiej oraz najbardziej wysuniętej placówki w pałacyku Michla, a następnie na obronie cmentarzy Kalwińskiego i Ewangelickiego, które kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk. W walkach tych „Parasol” poniósł bardzo ciężkie straty. Ciężko ranny został dowódca Batalionu oraz wielu dowódców kompanii, plutonów i drużyn. Straty w zabitych wynosiły około 80 żołnierzy, w tym kilka sanitariuszek.

Historia batalionu – Adam Borys dowódca batalionu „Parasol” Adam Borys urodził się 10 grudnia 1909 roku w Niechanowie, na Ziemi Poznańskiej. Gimnazjum ukończył w Gnieźnie, a studia wyższe na wydziale rolniczo-leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. Szlak żołnierski Adama Borysa w okresie II Wojny Światowej był trudny i skomplikowany. Kartę mobilizacyjną otrzymał 30 sierpnia 1939 roku, z przydziałem do 17 Pułku Artylerii Lekkiej. W kampanii wrześniowej jednostka ta brała niewielki udział. Pod naporem wojsk niemieckich wycofała się w stronę granicy polsko-węgierskiej, przekraczając ją 26 września 1939 roku. Na Węgrzech została internowana. Z obozu węgierskiego por. Adam Borys przedostał się do Francji. W formowanej tam 3 Polskiej Dywizji otrzymał przydział do 3 Pułku Artylerii Lekkiej. Po krótkotrwałych walkach osłonowych oddziałów armii francuskiej przedarł się ku wybrzeżom Atlantyku. Stamtąd statkiem przepłynął do Anglii. Po ponad dwuletnim okresie służby w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii zgłosił się ochotniczo na lot do okupowanego kraju. Został wszechstronnie przeszkolony, w zakresie dywersji na zapleczu wroga oraz spadochroniarstwa, awansując jednocześnie na stopień kapitana. W nocy z 1 na 2 października 1942 roku wylądował na placówce „Bór”, kilkanaście kilometrów od Garwolina.

W Warszawie kpt. Borysowi, występującemu pod pseudonimami „Pług” i „Bryl”, powierzono funkcję drugiego zastępcy dowódcy oddziału dywersyjnego o kryptonimie „Motor 30”. Uczestniczący jako obserwator w kilku akcjach dywersyjnych, kpt. „Pług” zetknął się z zespołami Grup Szturmowych („GS”) konspiracyjnego harcerstwa, tzw. „Szarych Szeregów”, których morale i dyscyplinę wysoko ocenił. Gdy mu powierzono zorganizowanie nowej jednostki dywersyjnej, zwrócił się do władz harcerstwa o zgodę na oddelegowanie pod jego komendę 60 harcerzy, posiadających już kilkumiesięczny staż konspiracyjno-sabotażowy. Utworzył z nich Kompanię „AGAT”. Sukcesy bojowe odniesione przez oddział „Agat”-„Pegaz”-„Parasol”, w okresie okupacji oraz Powstania Warszawskiego, są w dominującej mierze zasługą Adama Borysa ”Pługa”. Po upadku powstania, w którym został ciężko ranny, dostał się do niewoli niemieckiej. Po zakończeniu II Wojny Światowej powrócił do kraju, w którym był represjonowany i więziony. Po roku 1957 włączył się aktywnie w nurt życia gospodarczego kraju, pełniąc funkcje kierownicze na eksponowanych stanowiskach. Zmarł nagle 28 sierpnia 1986 roku. Był kawalerem orderów Virtuti Militari i Polonia Restituta; odznaczony był też licznymi innymi odznaczeniami, polskimi i brytyjskimi. W roku 1981 przyznano mu stopień podpułkownika.

Rys historyczny środowiska żołnierzy batalionu „Parasol” NIEKTÓRZY ŻOŁNIERZE BATALIONU "PARASOL"

ANDRZEJ MALEWSKI

Janusz Brochowicz Lewiński -generał brygady

Jerzy Dargiel

Jerzy Zborowski

Krzysztof Kamil Baczyński

Stanisław Jastrzębski -podpułkownik

Stanisław Leopold Stanisław Leopold-harcmistrz

Witold Modelski- pseudonim:Warszawiak

Zbigniew Czajkwoski-Dębczyński

Zdzisław Poradzki

Virtuti Militari „Parasol” Dyplom nadający Batalionowi Parasol Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari klasy V nr 13 662, nosi datę 11 listopada 1968. Jego kopia została przywieziona do Polski przez Jana Rosmanna. Natomiast samo wręczenie odznaczenia, przedstawicielom oddziału, odbyło się 1 sierpnia 1975 w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. W roku 2001 przedstawiciele Batalionu Parasol i Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari dokonali uroczystego przeniesienia insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari na proporzec bojowy 3 Batalionu 1 Pułku Specjalnego „Komandosów”. Indywidualnie, w Batalionie „Parasol”, Virtuti Militari otrzymało 36 osób, w tym 7 kobiet. Pierwsze nadania miały miejsce w czasie okupacji.

Monografia Uroczysta prezentacja, odbyła się 29 listopada 1981r. w ówczesnej Sali Zwycięstwa Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Ukazanie się monografii Batalionu Parasol było dużym wydarzeniem. Było to „ukoronowanie” dwunastu lat poszukiwań, które autor prowadził w kilkunastu archiwach państwowych i prywatnych. W tym czasie zebrał również ponad 200 relacji wśród żołnierzy „Parasola”. Monografia stała się od razu pozycją bardzo poszukiwaną, przysłowiowym ”białym krukiem”. Najlepszym dowodem na to jest fakt, że u handlarzy książek trzeba było za nią zapłacić, wówczas w roku 1981, 15 razy drożej niż w księgarni !

SZTANDAR 30 lipca 1989 w kościele p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej – patronki Armii Krajowej, w Warszawie, odbyło się poświęcenie sztandaru Środowiska Żołnierzy Batalionu Parasol. Dokonał tego Jego Ekscelencja ksiądz biskup Zbigniew Józef Kraszewski. Honorowymi chrzestnymi sztandaru byli: Helena Zborowska i gen. bryg. w st. spocz. Zygmunt Walter-Janke. Pierwszym chorążym pocztu sztandarowego był Józef Czapski ps. Długi, a w skład asysty wchodzili: Halina Dunin-Karwicka-Rakoczy ps. Janina, Tadeusz Chojko ps. Bolec, Janusz Diem ps. Artur i Stanisław Wichierkiewicz ps. Zawieja. Sprawami organizacyjnymi związanymi z projektem i wykonaniem sztandaru zajmował się zespół realizacyjny w składzie: Wiesław Raciborski ps. Robert i Tadeusz Tatko ps. Platon. Wspomagał ich artysta plastyk Józef Jerzy Hofman, który opracował projekt sztandaru. Sztandar, ufundowany przez Teresę i Zdzisława Knoblów z Kanady, został wykonany w poznańskiej pracowni Genowefy Pach. W „Akcie Fundacji Sztandaru” napisano: „... to zaszczytne znamię sławiące męstwo poległych i na zawsze odeszłych – krzepiące ducha i serca nas żyjących – utrwalające w pamięci wnuków i potomnych krwawym trudem wywalczone, dobre żołnierskie imię, jako wysoko niesiony nasz batalionowy testament.” Sztandar zarejestrowany jest w Oddziale Warszawskim Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

I co dalej z batalionem… W roku 1961 powstał 26 Batalion Rozpoznawczy, który przekształcono następnie w 1 Batalion Szturmowy, a potem w 1 Pułk Specjalny. 29 listopada 1995 jednostka przejęła tradycje czterech jednostek: - 1 Samodzielnej Kompanii „Comando” - Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego - Batalionu Dywersyjnego Armii Krajowej „Parasol” - 62 Kompanii Specjalnej „Comando”. 3 Batalion 1 Pułk Specjalny „Komandosów” otrzymał, 6 października 2000, zbiorową odznakę tożsamości w postaci proporca ufundowanego przez Środowisko Żołnierzy Batalionu „Parasol”. Nadano również indywidualna odznakę tożsamości w postaci znaku noszonego na beretach. W październiku 2002 Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari i przedstawiciele Środowiska Żołnierzy Batalionu „Parasol” dokonali lustracji 3 Batalionu 1 Pułku Specjalnego „Komandosów” w Lublińcu. Po tej wizycie wydano pozytywną opinię o jednostce i Kanclerz Orderu Wojennego Virtuti Militari zezwolił na uroczyste przeniesienie insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari klasy V Nr 13662 na proporzec bojowy 3 Batalionu.

Literatura i inne źródła wiedzy: http://www.grh-parasol.pl/strona.html http://www.wikipedia.pl http://www.google.pl

Wykonały: Malwina Molendowska Nika Bona Julia Wójtowicz z klasy II GE