Rola psychologa w kontakcie z dziećmi i młodzieżą Paulina Maćkowska Psycholog Katedra i Klinika Pediatrii Alergologii i Gastroenterologii
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY CHORÓB SOMATYCZNYCH 1. CHOROBY SOMATYCZNE 2. CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE 3. ZESPOŁY PSYCHOPATOLOGICZNE WYSTĘPUJĄCE POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ 4. ZABURZENIA POZOROWANE I SYMULACJA
CHOROBA SOMATYCZNA To taki stan organizmu, kiedy czujemy się źle, ale tego złego samopoczucia nie można powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu CHOROBA PSYCHOSOMATYCZNA ROZPOZNANIE: Aby rozpoznać zaburzenie psychosomatyczne muszą być spełnione 2 warunki: 1. obecność związku czasowego między zachorowaniem/zaostrzeniem a silnym urazem psychicznym; 2. w stanie somatycznym stwierdza się albo zmiany organiczne (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego) lub określone i znane odchylenia fizjopatologiczne (np. ból brzucha w zespole jelita drażliwego).
ZESPÓŁ PSYCHOPATOLOGICZNY WYSTĘPUJĄCY POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ Pacjent prezentuje objawy tak, jakby spowodowane były fizyczną chorobą narządu lub układu, które najczęściej kontrolowane są przez wegetatywny układ nerwowy (układ krążenia, przewód pokarmowy, układ moczowo-płciowy) zaburzenia konwersyjne (histeryczne) zaburzenia somatyzacyjne uporczywe bóle psychogenne dysmorfofobia hipochondria
ZABURZENIA KONWERSYJNE (HISTERYCZNE) DEF: Polegają na nieumyślnych zmianach lub ograniczeniu czynności, wynikających z potrzeby psychologicznej a nie z fizycznego uszkodzenia. OBJAWY: a) zaburzenia ruchowe: porażenia, niezborność, zaburzenia połykania, wymioty, bezgłos; b) zaburzenia świadomości lub rzekome napady drgawkowe; c) zaburzenia narządów zmysłów: ślepota, głuchota, zniesienie węchu, znieczulenie na dotyk i ból,zaburzenia czucia. Istnieje ścisły związek czasowy między wystąpieniem objawów a stresem lub silną emocją. Pacjent nie jest świadomy „życzeniowego” charakteru objawów.
UPORCZYWE BÓLE PSYCHOGENNE DEF: Stałe przeżywanie uczucia bólu, mimo że nie wykazano obecności takiej choroby somatycznej, która tłumaczyłaby siłę doznania; lokalizacja bólu nie odpowiada stosunkom neuroanatomicznym; może zachodzić związek między ujawnieniem się stresu i konfliktu a wystąpieniem bądź nasileniem bólu. OBJAWY: Bólowi mogą towarzyszyć zlokalizowane doznania czuciowo-ruchowe, takie jak znieczulica i parastezje; częste są objawy depresyjne. ETIOLOGIA: Psychogenna. ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE: Wykluczenie wpływu czynników organicznych; zaburzenia histeryczne (gdzie prezentowanie objawów jest bardzo dramatyczne); depresja; schizofrenia.
Faza 1 - wstrząs i szok, uczuciowa anestezja, otępienie, poczucie odrealnienia (bezpośrednio po zdarzeniu)
Faza 2 - gwałtowny szloch, protest (pierwsze minuty, godziny)
(godziny lub dni, miesiące) Faza 3 - dezorganizacja zachowania, poczucie straty, gniew, złość, pojawia się trudność w pełnieniu dotychczasowych ról społecznych (godziny lub dni, miesiące)
Faza 4 - reorganizacja, akceptacja, podejmowanie nowych ról, kompensacja strat (od około 6 miesięcy do roku, czasem dłużej)
Faza 5 - patologiczna żałoba, ma miejsce gdy proces żałoby nie zakończył się w fazie 4 akceptacją, to nietypowy sposób radzenia sobie ze stratą, nieprzepracowana strata (rok i później po doświadczeniu straty)
Jak pomóc dziecku w cyklu leczenia ,czyli jakich użyć argumentów przekonujących dziecko do licznych (całe życie) pobytów w szpitalach (terapia i zaostrzenia choroby) ? Wiedza Atrakcyjność pobytu Czas między pobytami Kalendarz
Jak pomóc dziecku, aby nie traciło kontaktu z rówieśnikami (przedszkole, szkoła) Organizowanie zabaw Informowanie rówieśników
Chore dziecko powinno mieć, tak jak każde dziecko, pewne obowiązki dostosowane do jego wieku. Ale warto też zwrócić uwagę, aby miało możliwość rozwijania swoich mocnych stron i mogło swoją samoocenę budować w oparciu o rzeczywiste zalety i umiejętności. Wówczas fakt choroby może być włączony do jego obrazu siebie, ale nie musi stać się pryzmatem, przez który dziecko będzie siebie postrzegać.